Википедија

Трансантарктички Планини

планински венец на Антарктикот

Трансантарктички Планини — голем планински венец од издигнати (главно седиментни) карпи на Антарктикот кои се протегаат, со одредени прекини, низ континентот од Адеровиот ’Рт во северниот дел на Викторија до Коутс. Овие планини го делат Источен Антарктик и Западен Антарктик. Тие вклучуваат голем број одделно именувани планински групи, кои често се повторно поделени на помали венци.

Трансантарктички Планини
Трансантарктички Планини
Највисока точка
ВрвКеркпатрик
Надм. вис.4528 м
Координати84°20′S 166°25′E / 84.333° ЈГШ; 166.417° ИГД / -84.333; 166.417 
Величина
Должина3500 км
Географија
Трансантарктички Планини на карта

Карта

континентАнтарктик
Координати85°S 175°W / 85° ЈГШ; 175° ЗГД / -85; -175
Геологија
Старост на карпатакенозоик

Опсегот првпат бил забележан од Џејмс Кларк Рос во 1841 година на она што подоцна било наречено Росов Леден Гребен во негова чест. За прв пат бил вкрстен за време на британската национална експедиција на Антарктикот од 1901-1904 година.

Географија уреди

 
Карта на Трансантарктичките Планини

Планинскиот венец се протега помеѓу Росовото Море и Веделовото Море низ целата ширина на Антарктикот, па оттука и името. Со вкупна должина од околу 3.500 км, Трансантарктичките Планини се едни од најдолгите планински венци на Земјата. Антарктандите се уште подолги, со Трансантарктичките Планини, низите од Адеровиот ’Рт до планините на Кралица Мод, но оттаму се протегаат низ планините Витмор и планините Елсворт до Антарктичкиот Полуостров. 100-300 км широк опсег ја формира границата помеѓу Источен Антарктик и Западен Антарктик. Ледениот слој на источниот Антарктик го граничи Трансантарктичките Планини по целата нивна должина на страната на источната хемисфера, додека страната на западната хемисфера на опсегот е ограничена со Росовото Море во Викториината Земја од Адеровиот ’Рт до заливот Мекмердо, Росовиот Леден Гребен од заливот Мекмердо до близу до Скотовиот Ледник и ледениот гребен на Западен Антарктик.

Врвовите и сувите долини на Трансантарктичките Планини се некои од ретките места на Антарктикот кои не се покриени со мраз, од кои највисоките се издигаат повеќе од 4,500 метри надморска височина. Мекмердоовите Судоволици лежат во близина на заливот Мекмердо и претставуваат посебен феномен на Антарктикот: пејзажи кои се без снег и мраз поради екстремно ограничените врнежи и аблација на мразот во долините. Највисоката планина е висока 4.528 метри, планината Керкпатрик во опсегот Кралица Александра. Изолираните врвови опкружени со мраз се нарекуваат нунатаки.

Биологија уреди

Пингвини, фоки и морски птици живеат долж крајбрежјето на Росовото Море во Викториината Земја, додека животот во внатрешноста е ограничен на лишаи, алги и габи. Некогаш шумите го покривале Антарктикот, вклучително и изобилството бор и бука.[1] Меѓутоа, со постепеното ладење поврзано со распадот на Гондвана, овие шуми постепено исчезнале.[1] Се верува дека последните дрвја на антарктичкиот континент биле на Трансантарктичките Планини.[1]

Историја уреди

Трансантарктичките Планини првпат биле видени од капетанот Џејмс Рос во 1841 година од Росовото Море. Опсегот е природна бариера што мора да се помине за да се стигне до Јужниот пол од Росовиот Леден Гребен.

Првото преминување на Трансантарктичките Планини се случило за време на британската национална антарктичка експедиција од 1902 до 1904 година на Росовиот Леден Гребен. Извидничка група под команда на Алберт Армитаж достигнала 2700 m надморска височина во 1902 година. Следната година, група под раководство на водачот на експедицијата Роберт Фалкон Скот преминала на Источен Антарктик на локација која денес њ позната како Фераров Ледник, именувана по геологот на експедицијата. Тие истражиле дел од Викторината Земја на Антарктичката Висорамнина пред да се вратат преку истиот ледник. Во 1908 година, групата на Ернест Шеклтон ги преминала планините преку Бердморовиот Ледник. Роберт Скот се вратил на истиот ледник во 1911 година, додека Роалд Амундсен го преминал опсегот преку Акселохајберговиот Ледник.

Поголемиот дел од опсегот останал неистражен до крајот на 1940-тите и 1950-тите, кога мисиите како што се операцијата „Хајгџамп“ и Меѓународната геофизичка година (IGY) широко користеле воздушна фотографија и се концентрирале на темелно истражување на целиот континент. Името „Трансантарктички Планини“ првпат било примено на овој опсег во труд од 1960 година [2] од геологот Ворен Б. Хамилтон, по неговата теренска работа. Подоцна бил препорачан од Советодавниот комитет за антарктички имиња, американски орган за географски имиња, во 1962 година. Оваа чисто описна ознака (за разлика од многу други географски имиња на Антарктикот) во моментов е меѓународно прифатена.

Ледникот Леверет во планините Квин Мод е планираната рута низ Трансантарктичките Планини за копнениот доводен пат помеѓу станицата Мекмердо и станицата Амундсен-Скот на јужниот пол.

Геологија уреди

 
Стратиграфија на Викторината Земја
 
Воздушен поглед на ледникот Дагдејл во 1957 година
 
Планината Хершел (3.335 м)

Трансантарктичките Планини се значително постари од другите планински венци на континентот кои се главно вулкански по потекло. Опсегот бил подигнат за време на отворањето на системот за расцеп на Западен Антарктик на исток, почнувајќи пред околу 65 милиони години во раниот кенозоик.

Планините се состојат од седиментни слоеви кои лежат на магматски карпи од гранити и гнајсеви. Седиментните слоеви ги вклучуваат песочниците од беконската супергрупа, тиња и јаглен депонирани почнувајќи од Силурскиот период и продолжувајќи во Јура. На многу места, супергрупата е навлезена од насипи и прагови од периодот на јура. Многу од фосилите пронајдени на Антарктикот се од локации во рамките на овие седиментни формации.

Мразот од ледената покривка на источниот Антарктик тече низ Трансантарктичките планини преку низа излезни ледници во Росовото Море, Росовиот појас и Ледената покривка на Западниот Антарктик. Овие ледници генерално течат нормално на ориентацијата на опсегот и дефинираат подопсези и групи на врвови. Се сметало дека многу од овие излезни ледници ги следат трагите на големите геолошки раседи. Сепак, теориите за проток на мраз ќе бидат повторно проценети во светлината на новите податоци од неодамнешните радарски истражувања кои продираат во мраз, кои откриле присуство на три претходно непознати длабоки подледнички долини кои влијаат на „планинската подледничка топографија под ледената поделба“.[3] Овие географски одлики веројатно ќе имаат значително влијание врз моделите и пресметките поврзани со протокот на мраз низ регионот на Трансантарктичката планина.[4]

Викториина Земја уреди

  • Ледник Лили
  • Конкордови планини
  • Адеров ’Рт
  • Адмиралитетски Планини
  • Халетов ’Рт
  • Ледник Такер
  • Планини на победата
  • Марински Ледник
  • Авијатичарски Ледник
  • Залив Тера Нова
  • Ледник Пристли
  • Планини на принцот Алберт
    • Дејвидов Ледник
    • Мекејов Ледник
    • Сувите долини на Мекмердо
  • Фераров Ледник
  • Залив Мекмердо

Централен дел уреди

  • Ледник Мулок
  • Ледник Бирд
  • Ледник Нимрод
  • Масив на кралицата Александра
  • Ледник Бердмор
  • Ледник Таз

Планини на кралицата Мод уреди

  • Ледник Шеклтон
  • Ледник Лив
  • Ледник Амундсен
  • Ледник Скот
  • Бушови планини
  • Комонвелтски масив
  • Доминион масив
  • Хербертов масив
  • Планините на принцот Олав
  • Хјузов масив
  • Зораваров масив

Јужен дел уреди

  • Ледник Риди
  • Хорликови планини
  • Тиелови планини
  • Пенсакола
  • Шеклтонов масив
  • Теронови планини

Наводи уреди

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Woodford, J. 2000. The Wollemi Pine. Melbourne: Text Publishing. pp. 85-104
  2. ↑ Hamilton, Warren B. (1960). "New interpretation of Antarctic tectonics." Geological Survey Research 1960 – Short Papers in the Geological Sciences, pp. B379–380. Washington DC: US Geological Survey. https://books.google.com/books?id=iGpXAAAAMAAJ&pg=SL2-PA379&lpg=SL2-PA379
  3. ↑ Winter, K.; Ross, N.; и др. (2018). „Topographic Steering of Enhanced Ice Flow at the Bottleneck Between East and West Antarctica“. Geophysical Research Letters. 45 (10): 4899–907. Bibcode:2018GeoRL..45.4899W. doi:10.1029/2018GL077504.
  4. ↑ Winter, 2018

Понатамошно читање уреди

Надворешни врски уреди

Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Трансантарктички_Планини&oldid=5011465“