Вход (богослужба)

Во источните православни и византиските католички цркви, вход е литија за време на која свештенството влегува во олтарот преку царските двери. Потеклото на овие входови потекнува од раната црква, кога богослужбените книги и светите садови се чувале во посебни простории за складирање за безбедно чување и поворката била неопходна за да се внесат овие предмети во црквата кога е потребно. Со текот на вековите, овие поворки станале посложени, а во денешно време се придружени со темјан, свеќи и рипиди. Во литургиската теологија на Источната православна црква, се верува дека ангелите влегуваат заедно со свештенството во светилиштето, за што сведочат молитвите што ги придружуваат различните входови.

Православен подѓакон и свештеник го извршуваат големиот вход за време на Божествената литургија.

Божествена литургија

За време на Божествената литургија (Евхаристија) има два входа. И двата входа, како и обредот на подготвителната литургија, литургиските учени ги гледаат како подоцнежни додатоци на литургијата и можеби не биле користени од светите Василиј Велики или Јован Златоуст, творците на најчесто користените облици на Божествената литургија.

Мал вход

Малиот вход се случува за време на делот од богослужбата познат како Литургија на огласените, како подготовка за читањата на библиските стихови. Свештеникот го зема богослужбеното евангелие од светата трпеза (жртвеникот) и му го предава на ѓаконот (ако нема ѓакон, тој самиот ја носи евангелската книга). Тие одат во спротивна насока од стрелките на часовникот околу светата трпеза и излегуваат од „северната врата“ на иконостасот и доаѓаат да застанат пред царските двери, додека свештеникот тивко ја моли Молитвата на входот:

Владико Господи, Боже наш, Кој на Небесата Си востановил чинови и војски на Ангели и Архангели да ѝ служат на Твојата слава; направи входот наш да биде вход и на светите твои Ангели, сослужувајќи со нас и сославословувајќи ја Твојата добрина. Зашто Тебе Ти приличи секоја слава, чест и поклонение, на Отецот, и Синот, и Светиот Дух, сега и секогаш и во сите векови. Амин.

Малиот вход за време на Божествената литургија (Црква Покров на Пресвета Богородица, Диселдорф, Германија).

Ѓаконот му ја подава евангелската книга на свештеникот да ја бакне (ако е присутен епископот, нему му се подава). Свештеникот благословува со раката и вели: „Благословен е входот на Твоите свети, сега и секогаш, и во вечни векови“. Кога хорот ќе заврши со пеењето на третиот антифон (обично блаженствата), ѓаконот (или свештеникот) ја крева евангелската книга и вели: „Премудрост, простум да стоиме!“ (ако е голем празник, тој прво кажува посебен входен стих, обично земен од псалмите). Потоа хорот ја пее входната химна: „Пријдете да се поклониме и да паднеме пред Христа! Спаси нЕЕЕ Сине Божји, кој си прекрасен во Светиите, нас што Ти пееме: Алилуја!“ и тропарот и кондакот на денот. Во меѓувреме, ѓаконот и свештеникот влегуваат низ царските двери, ѓаконот ја заменува евангелската книга на светата трпеза, и тој и свештеникот ја бакнуваат светата трпеза. Свештеникот немо ја кажува Молитвата на трисагијата.

Овој вход е доста разработен кога е присутен епископот и се служи Архијерејска божествена литургија, бидејќи во тоа време за прв пат во светилиштето влегува и самиот епископ. До тој момент тој стои на амвонот во средиштето на црквата. Исто така, кога треба да се освети епископот, обредот се одржува при Малиот вход. Во овој дел од Литургијата епископот доделува црковни награди и почести.

По тропарот и кондакот, хорот ја започнува трисветата песна: „Свети Боже, Свети Крепки, Свети Бесмртен, помилуј нè!“ Се вели дека пеењето на Трисветата песна на малиот вход на чудесен начин му било откриено на Свети Прокл, патријархот Цариградски (434-447). На одредени големи празници од црковната година, трисветата песна се заменува со друга химна, преземена од Galatians 3:27 „Кои се крстија во Христа, се облекоа во Христа! Алилуја!" На Крстовден, трисветата песна се заменува со химната: „На Крстот Твој се поклонуваме, Владико, и Твоето свето Воскресение го славиме!“ За време на трисветата песна, или неговата алтернативна химна, свештеникот и ѓаконот одат на Високото место (седишта за епископот и свештениците на исток од Светата трпеза) за да се подготват за читање на Посланието и Евангелието.

Малиот вход го симболизира Овоплотението на Христос и неговото крштевање во реката Јордан: ѓаконот кој го претставува Јован Крстител, а свештеникот што го претставува Христос. Бидејќи првото Христово доаѓање било во смирение, во рубриките, свештеникот при входот треба да ги држи рацете на својата страна.

Голем вход

Православниот свештеник и ѓаконите ја молат херувимската песна на почетокот на големиот вход.

Големиот вход се случува подоцна за време на Божествената литургија, во близина на почетокот на Литургијата на верните, кога даровите (леб и вино) што треба да се понудат се носат од жртвеникот (маса на северната страна на светилиштето понекогаш зазема своја апсида), да се стави на Светата трпеза.

Овој вход се прави за време на пеењето на Херувимската химна. Херувиконот што го придружува Големиот вход очигледно бил додаден од царот Јустин II (565 - 578). Сепак, Божествените литургии што се служат на Велики четврток и Велика сабота имаат свои единствени херувимски песни.

Кога хорот ја започнува херувимската песна, ѓаконот започнува со кадење на светилиштето, иконостасот, свештенството и верниците додека свештеникот моли долга тивка молитва позната како „Молитва на херувимската песна“. По завршувањето на молитвата и кадењето, свештеникот и ѓаконот прават три метании (поклони) пред Светата трпеза, ги креваат рацете и трипати ја кажуваат херувимската песна (свештеникот ја кажува првата половина и ѓаконот(ите) ја кажуваат втората половина), секое рецитирање проследено со друга метанија. Потоа ја бакнуваат светата трпеза и се поклонуваат еден по друг. Ѓаконот оди зад светата трпеза на трпезата на принесувањето (протеза), а свештеникот излегува од царските двери за да им се поклони на луѓето, барајќи од нив прошка. Потоа оди кај протезата, ја кади жртвата и го става покривачот (голем покривач што ги покрива дисковите и путирот) на левото рамо на ѓаконот - ако нема ѓакон, тој го става покривачот над својот грб за да направи наметка што му ги покрива рамениците - и му ги дава дисковите на ѓаконот, додека тој го носи путирот. Ѓаконот, сè уште ја држи кадилницата, ги крева дисковите така што му се на нивото на веѓите. Поворката се образува од олтарни помошници (аколути) кои држат свеќи и (во зависност од јурисдикцијата) рипиди.

Штом хорот ќе ја заврши првата половина на херувимската песна, литијата излегува од северната врата, во наосот и застанува пред царските двери. За време на поворката, ѓаконот и свештеникот прават низа дејства определени според месниот обичај. При последното дејство, свештеникот ги благословува верниците со путирот. Хорот пее „Амин“ и ја пее втората половина на херувимската песна, при што свештенството влегува во светилиштето низ царските двери и ги става даровите на светата трпеза. Свештеникот ги вади помалите превези од дисковите и путирот и ги кади даровите, изговарајќи посебни молитви заедно со ѓаконот.

Големиот вход го симболизира триумфалното влегување на Христос во Ерусалим на Цветници.