Википедија

Вранчашки земјотрес (1802)

Вранчашкиот земјотрес од 1802 се случил во Вранчашките Планини во Романија на 26 октомври [ст. ст. 14 октомври] 1802, на Петковден.[2] Со проценет интензитет од 7.9 според скалата на моментна магнитуда, тој бил најсилниот земјотрес за кој се знае во Романија и еден од најсилните во европската историја. Тој се чувстуваше низ површина од повеќе од два милиони квадратни километри во Источна Европа и на Балканот, од Санкт Петербург до Егејското Море.[3]

Вранчашкиот земјотрес од 1802
Вранчашки земјотрес (1802) is located in Европа
Вранчашки земјотрес (1802)
Датум 26 октомври 1802
Време 12:55
Траење 2 минути и 30 секунди
Магнитуда 7.9 Mw
Длабочина 150 км (93 mi)
Зафатени земји/подрачја
Романија
Вкупно штета Стотици уништени згради
Макс. јачина IX–X[1]
Лизгања на земјиштето Да
Последов. потреси 6
Жртви 4

Во Букурешт, се проценува дека интензитетот на земјотресот бил околу VIII–IX според Меркалиевата скала.[4] Тој собори повеќе црковни кули[5] и го урна Котроченскиот манастир. Бројни пожари избувнаа, главно од уништени печки. Во Бугарија, градовите Русе, Варна и Видин беа речиси целосно уништени.[6] Јачината на земјотресот предизвика пукнатини на ѕидовите дури до Москва.

Главниот земјотресот беше проследен со серија од последователни потреси, од кои најголемиот беше со јачина од 5.5.[7]

Штета и жртви

уреди

Главниот шок го погоди Букурешт помеѓу пладне и 13 часот.[8] Земјотресот се чувствуваше околу 10 минути и беше толку силен што сите оџаци во градот се распаднаа.[3] Бројни историски споменици беа уништени, вклучувајќи ја и црквата Св. Никола, Котроченскиот манастир и 54-метри високата Колтејска кула.[9][10] Според грчкиот хроничар Дионис Фотино, принцот Константин Ипсиланти се пресели со своето семејство во Вакарешкиот манастир бидејќи неговата палата беше сериозно оштетена.[2] И покрај огромните оштетувања на објектите, само четири смртни случаи биле пријавени: еврејска жена и нејзиното бебе, патувачки трговец кој починал кога Колтејската кула се сруши и уште една жртва.[11] Бројот на смртни случаи беше толку низок бидејќи куќите биле изградени со големо растојание измеѓу и биле опкружени со големи дворови и градини, па затоа вибрациите од градбите не се прошируваа. Исто така, градежните материјали — главно шиндра и дрво — биле лесни.[12]

Во Јаш, ѕидовите на кнежевските дворови се срушија, како и многу цркви и манастирски кули. Во Сучава, ерменската црквовна кула се здоби со пукнатини, додека во Пашкани се појавија пукнатини на ѕидовите на црквата Св. Архангел. Други верски објекти оштетени за време на земјотресот биле Кнежевската црква на успението во Барлад и Кашинскиот манастирот во Бакау.

Брашов и неговата околина, вклучувајќи ја и градската Црна црква, беа сериозно погодени.[13] Според локалните хроники во селото Бод повеќе од 50 куќи и неколку цркви беа оштетени или уништени.[14] Градбите се срушиле во Сибиу, вклучувајќи ја и градската католичка црква.[15]

Господе! Господе! Не казнувајте го својот народ за моите гревови, туку само мене!

Константин Ипсиланти влегувајќи во Радованската црква (на пат кон Букурешт)

Цариград и соседните провинции исто така претрпеле голема штета. Првично, се мислеше дека Цариград, престолнината на Османлиското Царство, биле целосно уништен.[16] Писмо од Петроварадин особено го опишува уништувањето во галатскиот округ, на Топкапи-сарај, Црква Света Софија и одринската чаршија.[17] Главниот шок и последователните потреси траеле до 30 минути.[18]

Во 13:30 часот, силни потреси се почувствувале во денешна Украина. Последователните потреси, кои вкупно биле шест, траеле само три минути и биле толку силни што камените згради во Киев и Лавов се разнишале и градските камбани почнале да ѕвонат.[19][20] The Gentleman's Magazine напиша за штетата во Москва: "ѕидовите биле распукнати, прозорците искршени и покривите пропаднати".[21] Анатолиј Друмеја, академик од Кишинев, напиша во писмо како една дадилка шетала едно мало момче во количка во дворот на ломоносовската универзитетска библиотека кога во 13:53 часот "статуите почнаа да паѓаат" и камените клупи се обрнале. Момчето беше идниниот руски поет Александар Пушкин.[22]

Интензитет

уреди
Локација Интензитет
  Букурешт IX
  Јаш
  Кишинев		 VIII–IX
  Крајова
  Русе, Силистра		 VIII
  Дева, Себеш, Сигишоара
  Видин, Варна
  Черновци
  Сорока		 VII
  Киев VI
  Истанбул V–VI
  Москва IV–V

Возобнова на Букурешт

уреди
 
Принцот Константин Ипсиланти, кој ја нареди реставрацијата на Букурешт по земјотресот.

По земјотресот, Константин Ипсиланти нареди итна возобнова на Букурешт. За да се спречат мајсторите и занаетчиите од профитирање од катастрофата, тој постави максимални плати за нивната работа. Букурешт беше возобновен во рок од неколку години, иако некои згради и структури никогаш не биле вратени во нивните предземјотресни состојби.[2]

Неколку земјотреси се случиле во последователните години, но тие предизвикале релативно малку штета. Еден земјотрес од 15 јуни 1803 ги погоди водните системи на Букурешт со што многу од пумпите станале неупотребливи. Три други големи земјотреси се случија во 1804 и 1812 година.[23]

Наводи

уреди
  1. ↑ „Cutremurul vrâncean major din 26 octombrie 1802“. Cutremur.net (романски). Архивирано од изворникот на 2014-04-13. Посетено на 2018-05-03.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Marius Ionescu. „Bucureștiul și Marele Cutremur de la 1802“. Historia.ro (романски). Архивирано од изворникот на 2013-11-29. Посетено на 2018-05-03.
  3. ↑ 3,0 3,1 Frohlich, Cliff (7 January 2010). Deep Earthquakes. Cambridge: Cambridge University Press. стр. 17. ISBN 978-0521123969.
  4. ↑ Georgescu, E. S. (24–26 October 2002). The partial collapse of Coltzea Tower during the Vrancea earthquake of 14/26 October 1802: the historical warning of long-period ground motions site effects in Bucharest (PDF). Bucharest: The International Conference Earthquake Loss Estimation and Risk Reduction.
  5. ↑ Kozák, Jan; Čermák, Vladimír (2010). The Illustrated History of Natural Disasters. Dordrecht: Springer. ISBN 9789048133246.
  6. ↑ Popescu, I. G. (May–June 1941). Etude comparative sur quelques tremblements de terre de Roumanie, du type du celui du 10 ноември 1940 (француски). Bucharest: Cartea Romaneasca.
  7. ↑ Constantin, Angela Petruța; Moldovan, Iren-Adelina; Toader, Victorin Emilian (25–29 August 2014). „Depth and magnitude estimation of the two strongest earthquakes occurred on the Romanian territory in 19th century“ (PDF). Second European Conference on Earthquake Engineering and Seismology. Istanbul. Архивирано од изворникот (PDF) на 2015-02-14. Посетено на 2018-05-03.
  8. ↑ Giurescu, Constantin C. (1966). Istoria Bucureştilor din cele mai vechi timpuri până astăzi. Bucharest.
  9. ↑ Zaicenco, Anton; Craifaleanu, Iolanda; Paskaleva, Ivanka (20 May 2008). Harmonization of Seismic Hazard in Vrancea Zone: with Special Emphasis on Seismic Risk Reduction. Chișinău: Springer Science & Business Media. стр. 101–102. ISBN 978-1-4020-9242-8.
  10. ↑ Georgescu, Emil-Sever (1999). Coltzea Tower, earthquakes and Bucharest. INCERC.
  11. ↑ The European Magazine: And London Review, volume 42. 1802.
  12. ↑ „The earthquake of 1802“. Radio România Internațional. 11 May 2009.
  13. ↑ Nussbächer, G. (1987). Din cronica cutremurelor în Ţara Bârsei (secolele XV-XX) (романски). Kriterion. стр. 54–58, 231–233.
  14. ↑ Quin, Michael Joseph (1836). A steam voyage down the Danube. With sketches of Hungary, Wallachia, Servia, Turkey, &c. London: R. Bentley.
  15. ↑ Réthly, A. (1952). A Kárpátmedencék földrengései (455–1918) (унгарски). Budapest.
  16. ↑ Nouveau dictionnaire d'histoire naturelle, appliquée aux arts, à l'agriculture, à l'économie rurale et domestique, à la médecine, etc [New dictionary of natural history, applied arts, agriculture, rural and home economics, medicine, etc.] (француски). Paris: Chez Deterville. 1816.
  17. ↑ „The European Magazine, and London Review“.
  18. ↑ Mihaela Dicu (21 January 2014). „Cutremurele din România (partea I)“. Astrele (романски).
  19. ↑ Nova acta Academiae scientiarum imperialis petropolitanae (латински). Petropolis: Typis Academiae Scientiarum. 1783.
  20. ↑ Nichols, Jack (1802). The Gentleman's Magazine, volume 92. стр. 1151.
  21. ↑ Nichols, John. „Abstract of Foreign Occurrences“. The Gentleman's Magazine.
  22. ↑ Borcea, Ştefan (26 April 2014). „Poetul rus Aleksandr Puşkin, martor al devastatorului cutremur care a avut loc în 1802, în Vrancea“. Adevărul. Архивирано од изворникот на 8 January 2015. Посетено на 2015-01-05.
  23. ↑ Ramona Ursu (4 March 2012). „Blestemele lui Dumnezeu asupra Capitalei: istoria cutremurelor care i-au îngrozit pe bucureșteni. Cum s-a refăcut orașul!“. Adevărul (романски).

45°43′N 26°43′E / 45.72° СГШ; 26.72° ИГД / 45.72; 26.72

Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Вранчашки_земјотрес_(1802)&oldid=5252063“