Википедија

Јура (кантон)

кантон во Швајцарија

Република и кантон Јура (француски: République et canton du Jura), помалку формално Кантон Јура, е најновиот (основан во 1979 година) од 26-те швајцарски кантони, сместени во северозападниот дел на Швајцарија . Главен град е Делемон . Ги дели границите со кантонот Базел-Ланшафт, кантонот Берн, кантонот Нојшател, кантонот Золотурн и француските региони Бургоњ-Франш-Комте и Гранд Ест .

Лого на Републиката и кантонот Јура

Историја

уреди
 
Стариот град Порентруј

Кралот на Бургундија донирал голем дел од земјата што денес го сочинува кантонот Јура на епископот од Базел во 999 година. Областа била суверена држава во рамките на Светото Римско Царство повеќе од 800 години. По Вестфалскиот договор во 1648 година, Јура имала блиски врски со Швајцарската Конфедерација . На Виенскиот конгрес (1815), регионот Јура станала дел од кантонот Берн . Овој чин предизвикал раздор. Во Јура се збрува француски и се римокатолици, додека кантонот Берн бил претежно германски и се протестанти .

По Втората светска војна, сепаратистичкото движење се залагало за отцепување на Јура од кантонот Берн. По долга и делумно милитантна борба, која вклучуваше и некои подметнати пожари од страна на младинската организација Les Béliers, уставот бил прифатен во 1977 година. Во 1978 година, поделбата била официјализирана кога швајцарскиот народ гласаше за, а во 1979 година, Јура се приклучила на Швајцарската Конфедерација како полноправна членка. Кантонот ја прославил својата независност од кантонот Берн на 23 јуни. Меѓутоа, јужниот дел од регионот, кој исто така претежно говори француски јазик, но има протестантско мнозинство, одлучило да не се приклучи на новоформираниот кантон, наместо тоа решило да остане дел од кантонот Берн. Областа сега е позната како Бернеска Јура . Зборот Јура, според тоа, може да се однесува или на кантонот Јура или на комбинираната територија на кантонот Јура и Бернскиот Јура. Швајцарија како целина често го претставува последново од туристичка гледна точка со документација лесно достапна на француски или германски јазик .

 
Грбот на кантонот е додаден на страната на куполата во Федералната палата во Берн, на која се претставени грбовите на другите кантони, по неговото основање во 1978 година.

При создавањето, кантонот го усвои насловот Република и Кантон Јура. Други кантони во Швајцарија кои ја користат титулата „Република и кантон“ се Тичино, Женева и Нојшател . Во секој случај, насловот се однесува на автономијата на кантонот и неговиот номинален суверенитет во рамките на Швајцарската Конфедерација.

Од 1994 година, прашањето за регионот Јура повторно е контроверзно. Во 2004 година, федералната комисија предложи јужната Јура од француско говорно подрачје да се обедини со кантонот Јура, бидејќи јазичното прашање сега се чини дека е поважно од деноминациското. Можно решение би било да се создадат два полукантони, бидејќи повторното обединување со создавање само еден кантон би значело целосно преструктуирање на сегашниот политички систем на Јура, при што главниот град на кантонот ќе биде префрлен од Делемон во Мутиер .

На 18 јуни 2017 година, градот Мутиер на референдум гласаше за отцепување од кантонот Берн и приклучување кон кантонот Јура. На 17 септември 2017 година, блиските општини Белпрахон и Сорвилие обратно гласаа за останување во кантонот Берн.[1] Гласањето во Мутиер подоцна беше прогласено за неважечко.[2] На 28 март 2021 година, Мутиер гласаше за отцепување од Берн и повторно приклучување на Јура на официјално санкциониран референдум.[3] Се очекува промената да се спроведе до 2026 година.

Географија

уреди

Кантон Јура се наоѓа на северозапад од Швајцарија . Се состои од делови од планините Јура на југ и висорамнината Јура на север. Висорамнината Јура е ридска и речиси целосно варовничка . Во овој регион лежат окрузите Ајои и Франш-Монтањ . Терминот „ Јура “ е изведен од Јура Алпите, чии слоеви го даваат името на ерата.

На север и запад од кантонот се наоѓа Франција . Кантонот Золотурн и Базел-Леншафт се источно од кантонот, додека кантонот Берн се граничи со Јура на југ. Реките Дабс и Бирс ги исцедуваат земјиштето. Даб се приклучува на Саон, а потоа и на Рона, додека Бирс е притока на Рајна .

Историско население

уреди

Историската популација е дадена на следниот графикон:[4]

Економија

уреди

Земјоделството е важно во кантонот Јура. Значајно е сточарството, но има и коњи (Франш-Монтањ е последната швајцарска коњска трка). Главните индустрии се часовници, текстил и тутун . Се поголем е бројот на мали и средни бизниси. Во 2001 година имало 3.578 луѓе кои работеле во примарниот економски сектор . Во секундарниот сектор се вработени 14.109 лица, а во терцијарниот сектор 16.513 лица.[4]

Во 2001 година, кантонот произведувал 0,9% од целиот швајцарски национален приход додека имал 0,9% од вкупното население.[4] Во 2005 година, просечниот удел на националниот доход по жител на кантонот беше 38.070 CHF, додека националниот просек беше 54.031 CHF, или околу 70% од националниот доход по лице.[5] Помеѓу 2003 и 2005 година, просечниот приход порасна со стапка од 6,4%, што беше поголема од националната стапка од 5,3%. Просечните даноци во кантонот се повисоки отколку во повеќето кантони, во 2006 година, даночниот индекс во кантонот бил 126,6 (швајцарскиот просек е 100,0). Во 2006 година, кантонот имаше највисока конечна даночна стапка за оние кои примаат високи плати (15,26% на брачна двојка со две деца кои заработуваат 150.000 CHF наспроти 11,6% на национално ниво), иако даночната стапка беше во средината за семејствата со пониски приходи.[5]

Наводи

уреди
  1. ↑ „Two Bern villages vote against following Moutier to canton Jura“. September 18, 2017.
  2. ↑ Swiss Info Архивирано на 24 јуни 2019 г. 5 November 2018
  3. ↑ „Liesse jurassienne à Moutier après le net oui dans les urnes“. RTS (француски). 28 March 2021. Посетено на 28 March 2021.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 „Canton of Jura“ на германски, француски и италијански во „Историски речник на Швајцарија“.
  5. ↑ 5,0 5,1 Regionale Disparitäten in der Schweiz - Schlüsselindikatoren Архивирано на {{{2}}}. (на германски and француски) accessed 20 December 2011

Литература

уреди
  • Гангилет, Гилберт: Le conflit jurassien. Un cas de mobilization ethno-régionale en Suisse, Цирих 1986 година.
  • Хардер, Ханс-Јоаким: Der Kanton Jura. Ursachen und Schritte zur Lösung eines Schweizer Minderheitenproblems, Франкфурт на Мајна 1978 година.
  • Hauser, Claude: Aux origines intellectuelles de la Question jurassienne. Култура и политика во Франција и Свис романд (1910–1950), Дис. Фрибург 1997 година.
  • Хенечка, Ханс Петер: Die jurassischen Separatisten. Eine Studie zur Soziologie des ethnischen Konflikts und der sozialen Bewegung, Meisenheim am Glan 1972 година.
  • Џенкинс, Џон Р.Г.: Јура сепаратизам во Швајцарија, Оксфорд 1986 година.
  • Рух, Кристијан: Struktur und Strukturwandel des jurassischen Separatismus zwischen 1974 und 1994, Берн 2001 година.
  • Швандер, Марсел: Јура. Konfliktstoff für Jahrzehnte, Цирих/Келн 1977 година.
  • Steppacher, Burkard: Die Jurafrage in der Schweiz, Минхен 1985 година.

Надворешни врски

уреди
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Јура_(кантон)&oldid=5259757“