Цонга (јазик)

Цонга (самон. шицонга или поточно шангана) — јужноафрикански банту-јазик што го говори народот Цонга (Вацонга).

Цонга
Шангана Xitsonga
Застапен во	Мозамбик, ЈАР, Свазиленд, Зимбабве
Подрачје	Лимпопо, Мпумаланга
Говорници	3,7 милиони  (2006)
Јазично семејство	нигер-конгоанско атлантско–конгоанско бенуе-конгоанско бантоидно јужно бантоидно банту јужнобанту цвароншко? цонга
Статус
Службен во	ЈАР
Јазични кодови
ISO 639-1	ts
ISO 639-2	tso
ISO 639-3	tso
Linguasphere	99-AUT-dc вкл. varieties 99-AUT-dca... -dcg
Гатриев код	S.53 (S.52)

Име на јазикот

Поимот „цонга“ се однесува на јазиците цонга, цва и ронга. Затоа, самиот јазик цонга во потесна смисла се нарекува „шангана“, наречен по неговиот главен дијалект. Други дијалекти се шилулеке, нвалунгу, хлаве, кнука, гвамба, нлангану, џонга и била.

Географска распространетост

Географска распространетост на јазикот цонга во ЈАР: дел од населението што горови цонга во домот.

  0–20%

  20–40%

  40–60%

  60–80%

  80–100%

Јазикот цонга го говорат околу 1.972.000 жители на покраините Лимпопо, Гаутенг и Мпумаланга во ЈАР, како и 1,5 милиони луѓе во Мозамбик и 19.000 луѓе во Свазиленд. Покрај ова, постојат и 100.000 говорници што живеат во Зимбабве.

Во ЈАР, највеќето припадници на народот Цонга (Вацонга) се сконцентрирани во мееста како Нкованкова, Гијани, Маламулеле, Нвамитва, Мухлава, Хланганани (Бунгени) во Лимпопо и Бушбакбриџ, како и други во Мпумаланга. Постои и бројно население во покраините Северозападна, Квазулу-Натал и Гаутенг, што во основа значи насекаде на територијата на стариот Трансвал.

Фонологија

Цонга прави разлика помеѓу модални и мрморни варијанти на согласките: /bʱ, bvʱ, vʱ, dʱ, ɖʐʱ, dʒʱ, ɡʱ/ наспроти /b, bv, v, d, ɖʐ, dʒ, ɡ/ кај препречните (со исклучок на /ɮ/), како и помеѓу /m̤, n̤, ŋ̈, r̤, ȷ̈, w̤/ наспроти /m, n, ŋ, r, j, w/ кај сонантите (со исклучок на /ɲ/).

За разлика од некои нгунски јазици, цонга има мошне малку зборови со чкрапки. По место тие можат да бидат од забни до задновенечни.

Граматика

Граматиката е типична за банту-јазик, со збороред од обликот „подмет-прирок-предмет“.

Поврзано

• Шангани
• Нгунски јазици

Надворешни врски

• Цонга - Ethnologue (англиски)