Црн јасен
Црн јасен (науч. Fraxinus ornus) — вид на јасен домороден во јужна Европа и југозападна Азија, од Шпанија и Италија на север до Австрија и Чешка, и на исток преку Балканот, Турција и западна Сирија до Либан и Ерменија.[2][3][4]
| Црн јасен | |
|---|---|
| |
| Лисја и цветови | |
| Научна класификација [ у ] | |
| Царство: | Растенија |
| клад: | Скриеносеменици |
| клад: | Евдикоти |
| клад: | Астериди |
| Ред: | Усноцветовидни |
| Семејство: | Маслинки |
| Род: | Јасен |
| Вид: | Црн јасен |
| Научен назив | |
| Fraxinus ornus L. | |
| |
| Распространетост | |
Опис
уредиЦрниот јасен е листопадно дрво со средна големина кое расте во висина од 15 до 25 м, со пречник на стебло до 1 м. Кората е темно сива, останува мазна дури и на стари дрвја.
Пупките се бледо розово-кафеави до сиво-кафеави, со густа покривка од кратки сиви влакна.
Листовите се во спротивни парови, шилести, долги 20 до 30 см, со 5 до 9 летоци; ливчињата се широки, јајцевидни, 5-10 мм долги и 2-4 см широки, со ситно назабена и брановидна маргина, и кратки, но различни лисни дршки долги 5-15 мм. Есенската боја е променлива, жолта до виолетова.
Цветовите растат во густи метлички долги 10-20 см откако ќе се појават новите лисја на крајот на пролетта, секој цвет со четири тенки кремасти бели ливчиња долги 5-6 мм. Тие се опрашувани од инсекти.
Плодот е витка самара долг 1,5-2,5 см, семето широко 2 мм и крилото широко 4-5 мм, зелен а зрее во кафена боја.[2][5][6]
Одгледување и употреба
уредиЦрниот јасен често се одгледувал како украсно дрво во Европа северно од неговиот роден опсег поради своите украсни цвеќиња - видот понекогаш се нарекувал и „цветен пепел“. Некои култивирани примероци биле накалемени на подлоги на Fraxinus excelsior, со често многу забележлива промена на кората на линијата на калемењето до пукнатината на кората на видот на подлогата.[5]
Зашеќерен екстракт од сокот може да се добие со рез на кората,[2] ова било споредувано во доцниот средновековен период (посведочено од околу 1400 г.[7] ) со библиската мана, што го довело до англиското име на дрвото и некои од народните имиња од неговата родна област (fresno del maná во шпански, frassino da manna на италијански). Всушност, шеќерот маноза и шеќерниот алкохол манитол ги добиваат своите имиња од екстрактот.
Наводи
уреди- ↑ Rivers, M.C.; Harvey-Brown, Y.; Barstow, M. (2018). „Fraxinus ornus“. Црвен список на загрозени видови. 2017: e.T61918784A112585867. doi:10.2305/IUCN.UK.2017-1.RLTS.T61918784A112585867.en. Посетено на 12 јануари 2023.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Rushforth, K. (1999). Trees of Britain and Europe. Collins ISBN 0-00-220013-9.
- ↑ Flora Europaea: Fraxinus ornus
- ↑ Med-Checklist: Fraxinus ornus
- ↑ 5,0 5,1 Mitchell, A. F. (1974). A Field Guide to the Trees of Britain and Northern Europe. Collins ISBN 0-00-212035-6
- ↑ Mitchell, A. F. (1982). The Trees of Britain and Northern Europe. Collins ISBN 0-00-219037-0
- ↑ Oxford English Dictionary
Надворешни врски
уреди
Црн јасен на Ризницата ?- „Црн јасен“ — Енциклопедија на живиот свет
- Производство на мана во Сицилија
- Fraxinus ornus Архивирано на 23 септември 2018 г. — информации, единици за генетско зачувување и сродни ресурси. Европска програма за генетски ресурси на шумите (EUFORGEN)
