Христо Караманџуков
Христо Иванов Караманџуков со прекар Горчо Смитков[1] бил тракиски револуционер од Родопите, деец на Внатрешната македонско-одринска револуционерна организација, бугарски општественик и книжовник.[2]
Животопис
уреди
Христо Караманџуков е роден на 14 декември 1876 година во ах'челебиското село Чокманово, тогаш во Отоманското Царство. Тој бил најстариот син на Иван Караманджуков, револуционер, четник на капетан Петко војвода. Во 1895 година Христо дипломирал на Бугарската машка гимназија во Одрин. Бил учител во Славејно, а во 1898 - 1899 година завршил Серско бугарско педагошко училиште. Како ученик во Сер станал член на Бугарското тајно револуционерно братство, а во текот на летото на 1899 година се приклучува кон ВМОРО.
Во 1900 година бил секретар на околиски водич на Револуционерната организација во Ах'челебиско со прекар Горчо Смитков. Во 1901 година за време на Пашмаклиска афера, во која бил уапсен неговиот татко, заедно со Христо Лакудов избегал во Бугарија и почнал да дејствува нелегално во Отоманското Царство. Организирал комитети во Ах'челебиско, Ксантиско и Дедеагачко. Караманджуков бил еден од иницијаторите за свикување на Пловдивскиот конгрес (13 - 15 април 1902 година), на кој бил определен за агитатор и организатор во Малотрновскиот револуционерен реон и за кратко време бил секретар во подрачната чета на Георги Кондолов.
Во почетокот на 1903 година повторно бил префрлен во Родопите. Претставник бил на Ах'челебискиот околиски револуционерен комитет на конгресот на Одринскиот округот на Петрова Нива (28 - 30 Мај). Организирал Родопскиот конгрес на ВМОРО. Учествувал во Илинденското востание во Родопите.
По задушувањето на востанието Караманджуков учил филозофија и педагогија во Софискиот универзитет, но бил исклучен заради и завршил во 1908 година во Белград. По Младотурската револуција во 1908 година се вратил во Отоманското Царство како учител. Предавал во Серското педагошко училиште и во Цариградската духовна богословија. Се занимавал и со новинарство. Предавал и во педагошко училиште во Дупница, каде го затекнала Првата светска војна.
Во 1917 година како војник во Единаесетта пешадиска македонска дивизија е прераспределен во Ниш, каде што учествувал во издавањето на весникот "Моравски глас".[3] По војната бил директор на гимназијата во Ксанти. По 1920 година, кога Ксанти бил предаден на Грција, се населил во Софија, каде што пишувал статии во разни списанија и весници. Во 1921 година заедно со Васил Дечев го издавал весникот "Родопски глас". Од истата 1921 до 1947 година бил издавач на списанието "Родопи". Во 1934 година Караманджуков ја издал книгата "Западнотракиските Бугари во нивното култорно-историско минато со особен поглед кон нивното политичко-револуционерно движење".
Од 1937 до 1939 година бил главен инспектор во Министерството на народната просвета. Како таков ја искористил шансата за откривање на нови училишта во Родопите, и за назначување на наставници и за развојот на образованието меѓу Бугарите муслимани. Христо Караманджуков учествувал во активностите на дружбата Родина. Земал активно учество во работата на Сојуз на тракиските друштва во Бугарија уште во 1922 година и во Рило-Родопската унија. Член бил на уредувачкиот одбор на "Тракиски зборник", а од 1934 до 1945 година бил претседател на Тракискиот научен институт.
Умрел во 1952 година.
Во 1980 година бил издаден зборник спомени и документи на Караманджуков под насловот "Родопите во Илинденското востание", а во 1996 година - "Подготовка на Илинденското востание во Странџа - Малотрновски револуционерен реон 1902-1903". По повод 135-годишнината од раѓањето на Караманджуков била издадена книгата "Христо Караманджуков. Радател за бугарштината во Родопите - спомени, писма и документи".[4][5]
Белешки
уреди- ↑ Николов, Борис. ВМОРО - псевдоними и шифри 1893-1934, Ѕвезди, 1999, стр. 29, 89
- ↑ Николов, Борис Ј Внатрешна македонско-одринска револуционерна организација. Војводи и раководители (1893-1934). Биографски-библиографски директориум, Софија, 2001, стр 73.
- ↑ Бугарски периодичен печат 1844 - 1944. коментари библиографски именик, том 3, Бугарски библиографски институт "Елин Пелин" Наука и уметност, Софија, 1962, стр 134.
- ↑ Караманджуков, Христо. Родопите во Илинденското востание (спомени и документи), Софија, Издаваштво на татковината фронт, 1986, стр 5-6.
- ↑ post.html "Придонесот на црница во македонско-одринското ослободително движење" по "Западнотракийските Бугари" од Христо Караманджуков.