Фризија (покраина)
Фризија или Фрисланд (западнофризиски: Fryslân; холандски: Friesland) — покраина во северниот дел на Холандија и дел од поголемата историска област Фризија.
| Фризија Fryslân | |||
|---|---|---|---|
| Покраина во Холандија | |||
| |||
| Химна: De âlde Friezen („Старите Фризи“) | |||
 Покраината Фризија на карта на Холандија | |||
| Земја | Холандија | ||
| Адин. центар | Леуварден | ||
| Управа | |||
| • Краличин комесар | Џон Јоритсма | ||
| Површина | |||
| • Земјиште | 3,349 км2 (1,293 ми2) | ||
| • Вода | 2,392 км2 (0,924 ми2) | ||
| Ранг | 3-та | ||
| Население (2010) | |||
| • Земјиште | 646,305 | ||
| • Ранг | 8-ма | ||
| • Густина | 190/км2 (500/ми2) | ||
| • Ранг | 11-та | ||
| ISO 3166 | NL-FY | ||
| Религија (2005) | протестантство 30% католицизам 6% ислам 2% | ||
| Мреж. место | www.fryslan.nl | ||
Покраината има 646.000 жители (2010), а нејзин административен центар е градот Леуварден (фриз. Љоуверт) со 91.817 жители.
До 1996 г, името на покраината гласело Friesland според холандскиот правопис, кога покраинскиот совет одлучил да го замени со изворното фризиско име Fryslân.[1] Во 2004 г. решението добило потврда и од владата на Холандија на државно ниво.[2]
Географија
уредиФризија е најголемата покраина во Холандија доколку се вбројат водните површини, а само по земјишна површина е трета. Најголемиот дел е копнен, но покраината има неколку острови: Влиланд, Терсхелинф, Амеланд и Схирмониког, поврзани со копното со траектен сообраќај. Највисока точка во покраината е место на островот Влиланд, со 45 м надморска височина. Има четири национални паркови: Схирмониког, Де Алде Фјанен, Лауверсмер (го дели со Гронинген) и Дрентско-фризиската шума (го дели со Дренте).
Историја
уредиПериодот од 400-200 п.н.е. го бележи појавувањето на прафризиската култура, која подоцна се развила во попрепознатлив облик. Во 12 п.н.е. Римјаните ја зазеле Фризија со походот на војсководецот Друз Постариот во Германија. Во VII и VIII век во областа се развило Фризиското Кралство.
На почетокот на средниот век, Фризија се протегала од денешната граница со Белгија до реката Везер во Германија. По припојувањето кон Франкиското царство, Фризија била поделена на три дела, а на почетокот на XI век во западниот дел на областа се појавила нова сила, грофовијата Холандија.
Јазик и стопанство
уредиФризија е единствената покраина во Холандија со свој јазик, западнофризискиот, кој е воедно застапен и во мал дел од соседната покраина Гронинген на исток. Најсродни на него се останатите фризиски јазици што се говорат во Германија: источнофризискиот (сатерски) што се говори во Затерланд и севернофризискиот, застапен во Северна Фризија. Сите тие се во блиско сродство со англискиот јазик.
Стопанството е претежно земјоделско, со познати автохтони раси на домашни животни како што е фризиското говедо и црниот фризиски коњ. Значаен удел во стопанството има и туризмот: главни одредишта се езерата во југозападиот дел на покраината и Ваденското Море на север.
Градови
уреди
Старите градови во Фризија се следниве:
| Холандски | Западнофризиски | Прогласен |
|---|---|---|
| Леуварден | Љоуверт | 1285 и 1435 |
| Снек | Снитс | 1456 |
| Ејст | Дрилтс | 1268 |
| Слотен | Слијат | 1426 |
| Ставорен | Старум | 1118 |
| Хинделопен | Хилпен | 1285 |
| Воркум | Варкум | 1399 |
| Болсвард | Боалсерт | 1425 |
| Харлинген | Харнс | 1234 |
| Франекер | Фрјентсјер | 1374 |
| Докум | Докум | 1298 |
Најголеми градови
уреди| Град (фризиско име) | Население | |
|---|---|---|
| 1 | Леуварден (Љоуверт) | 96.578 |
| 2 | Драхтен | 44.598 |
| 3 | Снек (Снитс) | 33.401 |
| 4 | Херенфен (Ит Хиаренфиан) | 28.497 |
| 5 | Харлинген (Харнс) | 15.729 |
| 6 | Докум | 13.145 |
| 7 | Франекер (Фрјенцјер) | 12.995 |
| 8 | Јауре (De Јаувер) | 12.902 |
| 9 | Волвега (Волвегија) | 12.738 |
| 10 | Лемер (Де Лемер) | 10.220 |
Извор: Fryslân.nl (1 декември 2009), општ. и CBS
Демографија
уреди
|
|
|
|---|
Периодот од 1880 од 1900 бележи забавен природен прираст. Поради земјоделска криза, 20.000 Фризи се иселиле во САД.[5]
Уште од доцниот среден век, Фризите биле познати како особено висок народ, меѓу највисоките во индоевропската група. За ова сведочат стиховите во делото „Пеколот“ од италијанскиот хуманист Данте Алигиери, каде опишува еден демон кој е толку висок, што тројца високи Фризи нема да го надминат ако застанат еден врз друг.[6]
Клима
уреди| Клима на Леуварден (1971–2000) | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Показател | Јан | Фев | Мар | Апр | Мај | Јун | Јул | Авг | Сеп | Окт | Ное | Дек | Годишно |
| Апсолутна максимална (°C) | 12,6 | 14,4 | 20,4 | 26,0 | 28,7 | 32,5 | 31,4 | 32,8 | 29,1 | 23,8 | 16,4 | 14,2 | 32,8 |
| Просечна максимална (°C) | 4,6 | 5,1 | 8,3 | 11,4 | 15,9 | 18,1 | 20,3 | 20,8 | 17,6 | 13,4 | 8,7 | 5,8 | 12,5 |
| Просечна температура (°C) | 2,4 | 2,5 | 5,0 | 7,4 | 11,6 | 14,3 | 16,4 | 16,6 | 13,9 | 10,1 | 6,1 | 3,6 | 9,2 |
| Просечна минимална (°C) | −0,2 | −0,4 | 1,6 | 3,2 | 6,9 | 9,8 | 12,2 | 12,0 | 9,8 | 6,6 | 3,3 | 1,1 | 5,5 |
| Апсолутна минимална (°C) | −19,9 | −16,3 | −16,3 | −5,9 | −1,7 | 1,3 | 5,7 | 5,4 | 2,0 | −6 | −14,2 | −19,2 | −19,9 |
| Просечно кол. врнежи (мм) | 66 | 42 | 59 | 38 | 51 | 69 | 64 | 60 | 82 | 78 | 84 | 73 | 767 |
| Извор: Knmi.nl[7] | |||||||||||||
Поврзано
уредиНаводи
уреди- ↑ „Решение на Покраинскиот совет на Фризија“. Покраинско собрание на Фризија (7). 28 март 1996.
|access-date=бара|url=(help) (западнофризиски) - ↑ „Friesland ќе се нарекува Fryslân во целата држава“. Leeuwardener Courant. 10 ноември 2004. Посетено на 11 август 2012. (холандски)
- ↑ Историски преглед на населението во Фризија (1714-2000) Архивирано на 8 февруари 2006 г. - Tresoar (холандски)
- ↑ Население во 2010 г. - Централно биро за статистика (CBS) (холандски)
- ↑ Иселување во САД Архивирано на 31 октомври 2010 г. (холандски)
- ↑ Алигиери, Данте. „Божествена комедија“, „Пекол“, песна 31, стих 64
- ↑ „Knmi.nl“. Посетено на 18 март 2011. (холандски)
Надворешни врски
уреди- „Посетете ја Фризија“ Архивирано на 6 јули 2008 г. — туристички портал
- Портал на покраината