Википедија

Трето послание на апостол Јован

книга од Библијата

Трето послание на апоастол Јован — третото од Јовановите посланија во Новиот завет, припишана на Јован Евангелист, кој денешните теолози го сметаат за различен од апостолот Јован Богослов. Нему традиционално му се припишуваат Евангелието според Јован и двете други Јованови посланија. Третото послание е лично писмо од „Презвитерот“ или „Старешината“ до некојси Гај, препорачувајќи му група христијани под водство на Димитриј, дојдени да го шират словото во крајот кајшто живее Гај. Писмото има за цел да го охрабруи и зајакне Гај, и да го предупреди за Диотреф, кој одбива да соработува со авторот на писмото.

Раните црковни списи не го спомнуваат ова послание, кое за прват се споменува во средината на III век. Овој недостаток од документираност, иако веројатно поради краткоста на писмото, предизвикал сомнеж за неговата веродостојноста меѓу раните црковни дејци, што траело сè до неговото конечно прифаќање во V век, заедно со останатите Јованови посланија. Јазикот во 3 Јован го одразува јазикот на Евангелието според Јован, за кое се смета дека е напишано околу 90 г. Затоа, посланието веројатно е напишано кон крајот на I век. Други го оспоруваат ова гледиште, како на пример библистот Џон Робинсон, кој смета дека е напишано во 60–65 г.[1] Местото во кое е напишано е непознато, но традицијата смета дека тоа е градот Ефес. Посланието се среќава во многу од најстарите ракописи на Новиот завет, и нема позначајни разлики или текстуални варијанти.

Содржина

уреди

Во 3 Јован не се изложува учење, кое е писмо од строго лична природа, но општо земено говори за важноста на гостопримството, особено кога станува збор за луѓе што го шират словото. Третото послание на Јован е најкратката книга од Библијата по бројот на зборови,[2] иако 2 Јован има помалку стихови.[3] 3 Јован има 15 стихови во Стандардната македонска верзија,[4] [5] или 14 во Textus Receptus.[6]

Ова е единствената книга од Новиот завет во која не се среќаваат имињата „Исус“ и „Христос“. Во стих 7 се спомнува „Неговото име“ (грч. Ὀνόματος) и се однесува на Христовото имет, но самиот текст не го кажува името.[7]

Поздрав и вовед

уреди

Писмото е упатено на човек по име Гај.[8] Изгледа дека Гај бил богат човек, бидејќи авторот на посланието не смета дека го оптоварува со тоа што го замолува да биде домаќин на патувачките проповедници.[9] Веројатно е дека Старешината го има преобратено Гај во христијанство бидејќи вели дека го смета за негово чедо во верата.[9] „Апостолските устави“ VII.46.9 забележуваат дека Гај бил назначен за епископ на Пергам, иако за ова не наоѓаме докази од тоа време.[9]

Името Гај се спомнува уште четири пати во Новиот завет. Прво се споменува христијанинот Гај како сопатник на Павле во Македонија, заедно со Аристарх (Дела 19,29). Во следната глава се спомнува Гај од Дерва како еден од седумте Павлови сопатници кој го чекал во Троада (Дела 20,4). Потоа се спомнува Гај од Коринт кој е еден од малкумината таму (другите се Крисп и домот на Стефанин) покрстени од Павле кога ја основал тамошната црква (1 Коринтјаните 1,14). Последното спомнување на Гај е во прошталниот дел на Посланието до Римјаните (Римјаните 16,23) како негов „домаќин“ и домаќин на целата црква, во градот од кајшто пишува Павле (веројатно Коринт).[8] Меѓутоа, нема основа да се смета дека споменатите личности се Гај од 3 Јован.[10]

Стих 2

уреди
Возљубен, се молам да бидеш здрав и во сѐ да ти биде добро, како што ѝ е добро на душата твоја.[11]

Овој стих, каде авторот на Гај му пожелува материјална благосостојба како што е благосостојбата на неговата душа често се наведува како „доказ“ во протестантските кругови кои учат на благосостојбена теологија. Противниците на ова учење во овој стих гледаат само обично добропожелување.

Мисионери

уреди

Старешината го продолжува писмото со пофалба за верноста на Гај и неговата гостопримливост кон патувачките „браќа“.[12] „Браќата“ се браќа во верата или мисионери, кои според Исусовата заповед во Марко 6,8-9 тргнале на патување без да носат пари.[13] Старешината потоа го замолува Гај да ги обезбеди браќата да продолжат на нивото патување.[13]

Противењето на Диотреф

уреди

Старешината потоа го опишува неговиот судир со Диотреф, кој не ја признава надлежноста на Старешината и ги изопштува оние како Гај кои ги примаат мисионерите испратени од Старешината.[14] Во стих 9 Старешината спомнува претходно писмо кое го упатил на црквата, но Диотреф го отфрлил, поради што сака да ја посети црквата и лично да се соочи со него.[15] „Црквата“ очигледно му е позната на Гај, но веројатно не е нејзин член, бидејќи тогаш Старешината не би морал да го известува за постапките на Диотреф.[13] Спорот помеѓу Диотреф и Старешината е околу водството а не учењето, бидејќи Старешината не го обвинува Диотреф дека подучува на ерес.[16]

Највеќето стручњаци не го поврзуваат споменатото писмо со 2 Јован, бидејќи 3 Јован воопшто не го спомнува спорот со кривоверците опишан во 2 Јован, туку сметаат дека ова претходно писмо е некаква препорака.[17] Меѓутоа, Џон Пејнтер смета дека Старешината всушност се повикува на 2 Јован, поради совпаѓањето на 2 Јован 9 и темата за гостопримство во 3 Јован.[18]

Старешината го завршува овој дел со молба до Гај: „Возљубени, не угледувајте се на зло­то, туку на доброто. Кој добро чини, од Бога е; а кој прави зло, не Го видел Бо­га.“[19] Ова предупредување потсетува на неколку пасуси во 1 Јован (2,3–5, 3,4–10, 4,7).[20]

Завршни поздрави и заклучок

уреди

Во стих 12 е претставен Димитриј, кој според „Апостолските устави“ VII.46.9 бил ракоположен од Јован за епископ на Филаделфија (денешен Аман, Јордан).[21] Димитриј веројатно бил еден од мисионерите за кои се раскажува претходно во текстот, а 3 Јован веројатно служи како препорака до Гај за Димитриј.[21] Ваквите писма со препораки биле чести во раната црква, како што може да се види од 2 Коринтјаните 3,1, Римјаните 16,1–2 и Колосјаните 4,7–8.[21]

Пред да заврши, Старешината вели дека има уште многу што да му каже на Гај, и има намера да лично дојде кај него, користејќи речиси истоветни зборови како во 2 Јован 12.[22] Завршниот стих „Мир за тебе! Те поздравуваат прија­телите. Поздрави ги пријателите по име“ е типично за тогашното допишување. „Мир за тебе“ е израз кој христијаните го усвоиле од Евреите.[23]

Авторство

уреди

Ова послание речиси сигурно е дело на истиот човек кој го напишал 2 Јован, а веројатно и 1 Јован.[24] Оваа личност може да е самиот Јован Богослов или некој друг, како Јован Старешината, иако библистот Ч. Х. Дод смета дека нема доволно доказен материјал за да се нагаѓа идентитетот на авторот.[25]

Постојат многу сличности помеѓу 2 и 3 Јован. Обете го следат форматот на останатите лични преписки од оа време; во обете авторот се нарекува себеси „Презвитерот“ или „Старешината“ и обете го обработуваат гостопримството и споровите во црквата.[26] Тие исто така имаат многу слична должина, веројатно за да не надминат еден лист.[24]

3 Јован е јазично сличен со 2 Јован и другите Јованови дела. Од 99-те различни зборови кои се користат, 21 се неважни зборови како свзници и членови, а 78 се значајни. 23 од нив ги нема во 1 Јован или Евангелието според Јован, а од нив четири се присутни само во 3 Јован, еден го има само во 2 и 3 Јован, а два се среќаваат и во 2 и во 3 Јован, како ив одруги новозаветни текстови. Приближно 30 % од значајните зборови во 3 Јован отсуствуваат во 1 Јован и евангелието, споредено со 20 % за 2 Јован.[27] Овие согледувања укажуваат на блиска врска помеѓу 2 и 3 Јован, иако 2 Јован е посилно сврзна со 1 Јован отколку со 3 Јован.[3][28] Мал број библисти не се согласуваат со авторството на 2 и 3 Јован, а Рудолф Бултман сметал дека 2 Јован е фалсификат заснован на 3 Јован.[29]

Но ако 3 Јован е дело Апостол Јован, провитењето на Диотреф би било чудно бидејќи апостолите биле високо почитувани во раната црква.[30] Една алтернатива за авторството произлегува од фрагмент напишан од Папиј Јераполски и цитиран од Евсевиј, каде се спомнува човек по име „Старешината Јован“. Но бидејќи за оваа личност не се знае ништо, не можеме да ја поистоветиме со авторот на 3 Јован.[31]

Време и место на пишување

уреди

Сите три посланија на Јован веројатно се напишани во рок од неколку години. Внатрешните докази укажуваат на тоа дека се напишани по Евангелието според Јован, што би значело некаде во втората половина на I век.[32] Ова датирање е логично земајќи предвид дека го обработуваат гностичкото и докетистичко учење против полната човечност на Христа, кое зело замав во I век.[33]

Дод аргументира во полза на датирање помеѓу 96 и 110 г. Бидејќи во посланијата не се спомнуваат прогони, тој смета дека се напишани по суровото владеење (81–96 г.) на римскиот цар Домицијан, чиј прогон на христијаните го поттикнал пишувањето на Откровението. Меѓутоа, Дод вели дека можно е посланијата да се напишани пред времето на Домицијан, што е веројатно ако авторот е личен ученик на Исус.[34] Маршал дава датирање помеѓу 60-тите и 90-тите.[35] Ренсбергер вели дека веројатно се напишани околу 100 г., претпоставувајќи дека Евангелието според Јован е напишано во 90-тите, по што би следеле посланијата.[36] Браун ги сместува меѓу 100 и 110 г. и вели дека писмата се пишувани на кратко временско растојание.[33] Се смета за малку веројатно дека посланијата се напишани по 110–115 г. бидејќи Поликарп и Папиј веќе цитираат делови од 1 Јован и 2 Јован.[37]

Писмата не го спомнуваат местото на пишување, но се смета за веројатно дека тоа е некаде во Азија бидејќи најраните цитати од нив (во делата на Поликарп, Папиј и Иринеј) доаѓаат од Мала Азија.[38] Црковната традиција вели дека се напишани во градот Ефес.[36]

Ракописи

уреди

3 Јован е зачуван во многу од старите ракописи на Новиот завет. Од грчките ракописи, Синајскиот, Александрискиот и Ватиканскиот ги содржат сите три Јованови посланија, додека Ефремовиот ракопис го содржи 3 Јован 3–15 заедно со 1 Јован 1,1–4. Иако ги нема највеќето Соборни посланија. Безиниот ракопис го содржи 3 Јован 11–15 во латинскиот превод. На други јазици, Вулгатата и коптската, ерменската, филоксенската сириска и етиопската верзија ги содржат сите три посланија.[39] Between the different copies there are no major difficulties or differences, meaning that there is very little doubt over determining the original text.[40]

Канонска историја

уреди

Постојат извесни спорни сличности помеѓу Јовановите посланија и делата на Поликарп Смирнски и Папиј,[41] но најрано со сигурност се споменуваат во доцниот II век.[42] Во делото „Против ересите“ 3.16.8 (околу 180 г.) Иринеј Лионски го цитира 2 Јован 7-8, а во следната реченица и 1 Јован 4,1-2, но не прави разлика меѓу 1 и 2 Јован; не го цитира 3 Јован.[43] Мураториевиот канон наведува само две Јованови посланија,[44] иако можно е да се протолкува како да наведува три.[45] Тертулијан (†215) многу пати се повикува на 1 Јован. Климент Александриски, покрај повикувањето на 1 Јован, напишал егзегеза на 2 Јован во неговото дело „Оцрти“ (Adumbrationes).[46] Сите три Јованови посланија биле признаени во 39. велигденско послание на Атанасиј Александриски, Хипонскиот синод (393) и Картагинскиот собор (397). Покрај ова, Дидим Слепиот напишал егзегеза на сите три посланија, што значи дека тие веќе се сметале за една целина во почетокот на V век.[47]

3 Јован за првпат се споменува во средината на III век; Евсевиј Кесариски вели дека Ориген ги познава 2 и 3 Јован, но се смета дека Ориген се искажал дека „не секој ги смета за веродостојни“.[48] Познато е дека патријархот Дионисиј Александриски, ученик на Ориген, имал чуено за Второ и Трето послание на Јован. Се смета дека во овој период 3 Јован бил познат во Северна Африка, бидејќи се спомнува во „Епископските изреченија“ (Sententiae Episcoporum) донесени на Седмиот картагински собор.[49] Постоел сомнеж за веродостојноста на 3 Јован, но Евсевиј го споменува ова послание заедно со 2 Јован како „спорни книги“, макар што ги опишува како „добро познати и признаени од мнозинството“. Иако Евсевиј сметал дека Апостол Јован го напишал евангелието и посланијата, веројатно е дека авторството на 2 и 3 Јован играло улога во нивното оспорување.[47] Кон крајот на IV век Презвитерот (авторот на 2 и 3 Јован) почнал да се смета за друга личност од Апостол Јован. Ова мислење, иако спомнато од Јероним Стридонски, не било општопфифатено, што се гледа од чинот што самиот Јероним ги смета за дела на апостолот.[50]

Поврзано

уреди

Наводи

уреди
  1. ↑ John A. T. Robinson, chap. IX
  2. ↑ Kranz, Jeffrey (29 мај 2014). „Word counts for every book of the Bible“. The Overview Bible Project. Посетено на 31 октомври 2014.
  3. ↑ 3,0 3,1 Painter, 361
  4. ↑ 3 Јован 1,15 — Стандардна македонска библија со девтероканонски книги
  5. ↑ „Новиот завет на нашиот Господ Исус Христос“, во: Свето писмо на Стариот и на новиот завет (трето издание). Свиндон: Британско и инострано библиско друштво, Скопје: Македонска книга, 1998, стр. 190.
  6. ↑ 3 Јован 1,14: Textus Receptus (грчки)
  7. ↑ Brown, 727
  8. ↑ 8,0 8,1 Stott, 217
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 Dodd, 156
  10. ↑ Stott, 217–218
  11. ↑ 3 Јован 1,2
  12. ↑ Painter, 371
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 Dodd, 160
  14. ↑ Painter, 374–375
  15. ↑ Painter, 374–375; Stott, 227
  16. ↑ Dodd, 165
  17. ↑ Dodd, 160; Painter, 363
  18. ↑ Painter, 374–376
  19. ↑ 3 Јован 11
  20. ↑ Dodd, 165–166
  21. ↑ 21,0 21,1 21,2 Dodd, 166
  22. ↑ Painter, 380
  23. ↑ Dodd, 168
  24. ↑ 24,0 24,1 Brooke, lxxiii, lxxv
  25. ↑ Dodd, lxix.
  26. ↑ Painter, 56
  27. ↑ Dodd, lxii
  28. ↑ Dodd, lxvi
  29. ↑ Brown, 15–16
  30. ↑ Schnackenburg, 270
  31. ↑ Schnackenburg, 268–269
  32. ↑ Brown, 100–101
  33. ↑ 33,0 33,1 Brown, 101
  34. ↑ Dodd, xxviii–lxix, lxx–lxxi
  35. ↑ Marshall, 48
  36. ↑ 36,0 36,1 Rensberger, 30
  37. ↑ Rensberger, 29–30; Brooke, lviii
  38. ↑ Dodd, lxvii
  39. ↑ Plummer, 63–64
  40. ↑ Brooke, lxiv
  41. ↑ Schnackenburg, 274
  42. ↑ Brown, 5
  43. ↑ Brown, 9–10
  44. ↑ Dodd, xiv
  45. ↑ Marshall, 48–49
  46. ↑ Brown, 10
  47. ↑ 47,0 47,1 Brown, 11–12
  48. ↑ Brown, 11; Brooke, lix
  49. ↑ Brown, 11
  50. ↑ Brooke, lxii; Brown, 12

Надворешни врски

уреди
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Трето_послание_на_апостол_Јован&oldid=5151273“