Споменик на слободата (Кочани)

Споменик на слободата
Споменик на слободата
	Споменикот на слободата
Општи податоци
Град	Кочани
Земја	Република Македонија
Почната	1975
Завршена	1977
Сопственик	Општина Кочани
Проектирање и изградба
Инженер	Глигор Чемерски и Радован Раѓеновиќ
Портал
	https://spomeniknaslobodata.mk/

Споменик на слободата — монументален споменик во Кочани, изграден на ридот Локубија, на северозападната страна на градот. Споменикот е голем комплекс од отворени ѕидни конструкции, на кои се применети мозаици на Глигор Чемерски. Прогласен е за културно наследство на Македонија.^[1]

Изградба

Споменикот е граден во периодот 1975-1977 година, од страна на тогашното Собрание на Општина Кочани. Преку самоуправна спогодба биле собрани финансиски средства за таа намена во противредност од околу 800.000 тогашни германски марки. На распишаниот јавен конкурс за уметничко и архитектонско решение се јавиле повеќе автори од тогашна Југославија. Комисијата го избрала уметничко-архитектонското решение на авторите Глигор Чемерски^[2] и Радован Раѓеновиќ.

Во 1981 г. споменикот бил целосно завршен, а на 28 ноември 1981 г. (Денот на Републиката) со голема свеченост и присуство на граѓани, гости, уметници од културата, политичари и други, бил предаден во употреба.

Значење

Со неговата изградба Кочани, па и Македонија се збогатени со едно уметничко ремек-дело. На 335 м² мозаичен приказ е крунисана и овековечена историската борба на македонскиот народ за слобода од Илинденскиот период, па до НОВ. Посебно во споменикот со пиетет се ставени имињата на загинатите борци во НОАВМ од Кочани и Кочанско.

Покрај историската и уметничка вредност, споменикот има и употребна вредност со изградената амфитеатрална сцена, која се користела за свечености, театарски претстави и други собири. Споменикот е прогласен за споменик на културата и како таков е влезен во регистарот на Републичкиот завод за заштита на спомениците на културата.

Запоставеност

По осамостојувањето на Македонија, споменикот бил препуштен на забот на времето и значително оштетен. Оштетувања биле направени и од несовесни граѓани кои откорнале дел од мозаикот или нанесувале графити на споменичната површина. Дел од оштетувањата биле поправени во 2004 г.^[3]

Реконструкција и конзервација

Со финансиска поддршка во висина од околу 250 илјади американски долари, што како грант ги обезбеди Амбасадата на САД преку амбасадорскиот фонд за заштита на културното наследство, во ноември 2023 година почна реализацијата на проектот за конзервација, реставрација и санација на архитектурата и партерното уредување на Споменикот на слободата.^[4]

Со реставраторските работи, што завршија во почетокот на декември 2024 година, обновени се скоро 80 отсто од оштетувањата на мозаичните фризови и на целата архитектура во амфитеатралниот дел и во околниот простор.^[5]