Само единството ги спасува Србите
Само единството ги спасува Србите е популарно мото и слоган во Србија и меѓу Србите, често се користи како собирен повик против странската доминација и во време на национална криза. Фразата е интерпретација на она што се смета за четири кирилични букви за „ S “ (напишано С) на српскиот крст, самиот првично византиски симбол. Популарната традиција го припишува мотото на Свети Сава, основачот на Српската православна црква. Меѓутоа, вистинскиот автор е Јован Драгашевиќ.[1]
Потекло уреди
Српски крст уреди
Српскиот крст е заснован на симболот Палаиологос, крст со четири Β за мотото „Крал на кралевите, владее над кралевите“.[2] Во средниот век, во Србија се користеле и „грчкиот стил“, со затворени огнени челици (Β— B ), и „српскиот стил“, со отворените челици (ї S ).[3] Се тврди дека српскиот крст се користел како национален симбол веќе во 14 век.[3] Симболот се користел во Илирски армоари за Србија. Српскиот крст повторно се појавил за време на Првото српско востание против Отоманската империја, од 1804 до 1813 година, и оттогаш се користи во државните обележја. Служеше како референца за средновековната Српска империја и ја исповедаше улогата што Србите ја одиграа во одбраната на христијанскиот свет против Отоманската империја во 14 век.[4]
Здружение со Свети Сава уреди
Според легендата, потеклото на српскиот крст во облик на С лежи кај Свети Сава, првиот архиепископ на автокефалната српска црква и светец-заштитник на Србите, кој го засновал својот дизајн на византискиот оригинал.[5]
Јован Стерија Поповиќ во својата драматична историска алегорија Сан Краљевица Марка („Сонот на принцот Марко “, 1847 година) е првиот што го поврзал мотото со четирите огнени челици. Асоцијацијата на мотото со Свети Сава потекнува од поемата Смрт свет спаси („Смртта на Свети Сава“, 1882) од Милорад Шимиќ. Се вели Свети Сава да го изговори за да го повика српскиот народ да прогласи национална автономија и да се спротивстави на доминацијата на Римокатоличката црква.[6]
Мотото ја претставува „идејата за предавство“, една од главните теми во косовскиот мит – антитезата на херојството на Милош Обилиќ отелотворена во ликот на Вук Бранковиќ, за која легендата вели дека избегал од бојното поле, моралот на приказната е дека раздорот и предавството меѓу Србите ја осудиле нацијата да падне. Слоганот стана фраза за фаќање.[7]
Популарното толкување на четирите „С“ како „Само Слога Србина Спасава“ на српскиот грб датира од 19 век, создадено од националистички и политички причини. Јован Стерија Поповиќ во својата драматична историска алегорија Сан Краљевица Марка (1847) е првиот што изјавил дека огнените челици се четири букви „С“ што треба да се читаат на тој начин, кои „побожните патриотски души веќе ги земале со сигурност“, како што вели Ѓорѓе Петровиќ. во списанието „ Србадија “ за 1881 година.[8]
Рани варијанти уреди
Авторката Билјана Ванковска тврди дека првата интерпретација на акронимот СССС била „Србија сама се спасила“ (Сама Србија себе спасила), која потоа се сменила во „Само единството ги спасува Србите“ (Само слога Србе спасава), како одраз на растечкиот српски страв од внатрешни непријатели.[9] [10] Во поемата Јека од гусала („одгласите на гушалот “, 1860 г.), генералот и писател Јован Драгашевиќ (1836–1915) напишал „Само согласноста го спасува Србинот, затоа е напишано за Србинот на грб“ (Само Слога Србина Спасава, тако Србу пишува и на грбу).[11] Српскиот поет и православен свештеник Јован Сундечиќ (1825–1900) во Осветници, или невина жртва (1868) употребил „Само единството го спасува словенството“ (Samo sloga Slavenstvo spašava).[12] Во Pesme i običai (1869), збирка поезија и традиции собрани од М.С. Милојевиќ, се направени повеќе толкувања.[13] Истата фраза како порано што ја користеше Драгашевиќ беше употребена во песната Smrt svetog Save („Смртта на Свети Сава“, 1882) од Милорад Шимиќ.[14] Фразата се наоѓа во напишана на крпи и врежана на гуша која датира од 1880-тите и 1890-тите.[15][16] Наводно, мотото Само слога Србија спасава било скратено на црногорската капа.[17] Се користи, акроним, во украсувањето на велигденските јајца.[18]
Фразата се користела во песните на српското движење Сокол.[19] Во автомобилот на Владан Ѓорѓевиќ Душан: Млади краљ („Императорот Стефан Душан: Млад владетел“, 1919 година), во воведот се вели „Затоа што само единството ги спасува не само Србите, туку и Хрватот и Словенецот, православните, католиците. и муслиманите“.[20]
Современа употреба уреди
За време на Втората светска војна, Главниот штаб на четничките одреди во Босна и Херцеговина го користеше како апел во својата борба.[21]
Акронимот почна да се појавува во српските националистички графити во текот на 1980-тите.[22] Во 1989 година, српскиот претседател Слободан Милошевиќ го одржа својот озлогласен говор на Газиместан пред големиот, камен православен крст со акроним.[23] Во раните 1990-ти, кога Југославија почна да се распаѓа, пропагандниот апарат на Милошевиќ ја усвои фразата „Само единството ги спасува Србите“.[22] Акронимската форма на фразата била прикажана со српски крст на ознаките на Армијата на Република Српска Краина за време на Хрватската војна и на ознаките на Армијата на Република Српска за време на војната во Босна.[4] Српскиот крст со кратенката СССС се користел и како ознака на крилата и трупот на авионите што ги користеле Военото воздухопловство на Република Српска.[24] Фразата честопати била исцртана на ѕидовите на напуштените куќи во градовите заземени од српските сили, обично следена покрај акронимот ЈНА (за Југословенска народна армија) и имињата на поединечни војници.[25] Непосредно по југословенските војни, регистарските таблички низ Република Српска го користеле кратенката. Тие беа заменети неколку години подоцна, по воведувањето на регистерските таблички на национално ниво.[26]
Српскиот кантавтор Бора Ѓорѓевиќ го адаптирал мотото како наслов на неговата песна Само слога Србина спасава, напишана за време на НАТО бомбардирањето на Југославија во 1999 година.[27]
Во 2010 година, на годишнината од битката кај Лозница, патријархот Иринеј рече дека само единството може да го спасило српскиот народ, а неединството можело да го уништи.[28]
Во 2013 година, словенечкиот политичар и член на ЕП, Јелко Кацин, честитал што претставниците на косовските Срби се обединиле и покрај политичките разлики, во делегација во ЕП, со зборовите „Браво, Срби, само единството ги спасува Србите“.[29]
Меѓународна конференција на српската православна младина со името била одржана во 2015 година[30] и 2016 година[31] во Република Српска.
Надворешни врски уреди
- Atlagić, Marko (8 August 1997). „Kрст са oцилима қаo хералдисқи симбoл“ [Cross With Firesteels as a Heraldic Symbol] (PDF). Pristina: Baština. Архивирано од изворникот (PDF) на 2021-01-12. Посетено на 2022-02-19.
- Elliott, Stuart; Cochrane, John (1998). Military Aircraft Insignia of the World. Annapolis, Maryland: Naval Institute Press. ISBN 978-1-85310-873-0.
- Falina, Maria (2013). „Religion Visible and Invisible“. Во Berezhnaya, Liliya; Schmitt, Christian (уред.). Iconic Turns: Nation and Religion in Eastern European Cinema Since 1989. Leiden: Brill Publishers. ISBN 978-90-04-25081-9.
- Jovanovich, William (2003). The Temper of the West: A Memoir. Columbia, South Carolina: University of South Carolina Press. ISBN 978-1-57003-530-2.
- MacDonald, David Bruce (2002). Balkan Holocausts?: Serbian and Croatian Victim-Centered Propaganda and the War in Yugoslavia. Manchester: Manchester University Press. ISBN 978-0-7190-6467-8.
- Merrill, Christopher (2001). Only the Nails Remain: Scenes from the Balkan Wars. Lanham, Maryland: Rowman & Littlefield. ISBN 0-7425-1686-5.
- Meyer, Therese-Marie (2006). Where Fiction Ends: Four Scandals of Literary Identity Construction. Würzburg: Königshausen & Neumann. ISBN 978-3-8260-3164-9.
- Oliver, Ian (2005). War and Peace in the Balkans: The Diplomacy of Conflict in the Former Yugoslavia. London: I.B.Tauris. ISBN 978-1-85043-889-2.
- Rieff, David (1996). Slaughterhouse: Bosnia and the Failure of the West. New York: Simon and Schuster. ISBN 978-1-4767-3788-1.[мртва врска]
- Sells, Michael A. (1998). The Bridge Betrayed: Religion and Genocide in Bosnia. Berkeley, California: University of California Press. ISBN 978-0-520-92209-9.
- Sell, Louis (2002). Slobodan Milosevic and the Destruction of Yugoslavia. Durham, North Carolina: Duke University Press. ISBN 978-0-8223-8525-7.
- Vankovska, Biljana (2000). „Civil–Military Relations in the Third Yugoslavia“. Working Paper- Copenhagen Peace Research Institute. Copenhagen: Copenhagen Peace Research Institute. ISSN 1397-0895.
- Vidić–Rasmussen, Ljerka (2007). „Bosnian and Serbian Popular Music in the 1990s: Divergent Paths, Conflicting Meanings and Shared Sentiments“. Во Buchanan, Donna A. (уред.). Balkan Popular Culture and the Ottoman Ecumene: Music, Image, and Regional Political Discourse. Lanham, Maryland: Rowman & Littlefield. ISBN 978-0-8108-6021-6.
- Радојчић, Стеван (2011). „Космометрија Јована Драгашевића“ (PDF). Зборник радова конференције “Развој астрономије код Срба VI”, Београд, 22—26. април 2010 (ур. М. С. Димитријевић). Београд: Публикација Астрономског друштва „Руђер Бошковић“: 439–450.
Наводи уреди
- ↑ Радојчић 2011.
- ↑ Meyer 2006, Atlagić 1997
- ↑ 3,0 3,1 Atlagić 1997.
- ↑ 4,0 4,1 Meyer 2006.
- ↑ Falina 2013.
- ↑ Merrill 2001.
- ↑ Šuber, Daniel (2006). „Myth, collective trauma and war in Serbia: a cultural-hermeneutical appraisal“. Anthropology Matters. 8 (1).
- ↑ SANU (1957). Posebna izdanja. 295. SANU. стр. 136.
- ↑ Vankovska 2000.
- ↑ MacDonald 2002.
- ↑ Radojčić, Stevan (2016). „"Кронографија" Јована Драгашевића“ (PDF). Публ. Астр. друш. "Руђер Бошковић" - Зборник радова конференције "Развој астрономије код Срба VIII". Београд, 22–26. април 2014 (16): 239–250.
- ↑ Nikčević, M. (2010). „Jovan Sundečić (1825–1900)“. Croatica et Slavica Iadertina. 6 (6): 339–350.
- ↑ Pesme i običai ukupnog naroda srbskog: Skupio i izdao, M. S. Milojević. [Dr.:] Držav. Štampar. 1869. стр. 105–106.
- ↑ Šimić, Milorad (1882). „Смрт светог Саве“. Јавор. Novi Sad: 9–10.
- ↑ Медић Вјера. Писмо и традиција: натписи на етнографским предметима. Etnografski muzej u Beogradu. стр. 28–. GGKEY:S5LX19GAHTW.
- ↑ Narodni muzički instrumenti. Etnografski muzej. 1987. стр. 88–.
- ↑ Barjaktarović, Mirko. „Порекло и време настајања "црногорске" ношње“. Гласник Етнографског музеја у Београду. Etnografski muzej u Beogradu. 43: 133–. GGKEY:3EJL1KKYG38.
- ↑ Bulletin du Musée ethnographique de Beograd. Muzej. 1956. стр. 62.
- ↑ Vojislav V. Rašić (1930). Sokolijada: zbirka sokolskih pesama za deklamovanje radi podizanja sokolskog viteškog duha. Štampa "Gundulić". стр. 93, 136.
- ↑ Car Dušan: Mladi kralj. Naklada Hrvatskog štamparskog zavoda. 1919. стр. xx.
- ↑ Mihailo Stanišić (2000). Projekti "Velika Srbija". Službeni list SRJ. стр. 68. ISBN 9788635504681.
- ↑ 22,0 22,1 Sell 2002.
- ↑ Sells 1998.
- ↑ Elliott & Cochrane 1998.
- ↑ Rieff 1996.
- ↑ Oliver 2005.
- ↑ Vidić–Rasmussen 2007.
- ↑ „Irinej: Samo sloga Srbina spasava“. Vesti online.
- ↑ „Кацин: Само слога Србе спашава“. RTV.
- ↑ „Međunarodna konferencija srpske pravoslavne omladine u I.Sarajevu“. RTRS.
- ↑ „Konferencija "Samo sloga Srbina spašava"“. Pale info. Архивирано од изворникот на 2016-11-21. Посетено на 2022-02-19.