Проклета авлија
Проклета авлија е новела напишан од југословенскиот писател и нобеловец Иво Андриќ од 1954 година.[1] Книгата претставува т.н. „роман во рамка“, а жанровски припаѓа во категоријата историска хроника, бидејќи дејството временски е сместено во XIX век. Структурно е составен од осум глави, а местото каде се случува заплетот е еден затвор во Цариград. Главните ликови кои ја градат наративната целина се фра-Петар, затворскиот управник Латиф-ага (попознат како Караѓоз), младиот Ќамил, и останатите споредни ликови како Хаим, Заим итн. Раскажувачот е сезнаечки, а раскажува по принципот на „веќе чуено“.
 корица на книгата | |
| Автор | Иво Андриќ |
|---|---|
| Земја | Босна и Херцеговина |
| Јазик | српско-хрватски |
| Жанр | реалистички роман, историска хроника |
Издадена | 1954 |
| Медиум | печатено издание |
| Страници | 98 |
Рамка на романот
уредиРоманот започнува со погребот на Фра-Петар, прикажувајќи ја смртта како негација на животот. Во продолжение е даден осврт на престојот на фратарот во цариградската зандана. Раскажувачот ни дава панорамска слика на затворскиот двор и на неговите „жители“. Таму се наоѓале луѓе со различни профили, од разни професии и национална припадност кои споделувале исто секојдневие.[2]
Ликови
уреди- Караѓоз
Тој е доста контрадикторен лик за чија судбина дознаваме преку ретроспективниот приказ на неговата младост. По директива бил поставен за управник на затворот, како неговиот татко би го спречил да тргне по криминалните патишта. Се идентификувал со својата професија, па во очите на неговите претпоставени станал „единствениот вистински човек за тоа место“. Бил сметан за доволно способен да се справи со затворениците, а потврда за овој исказ е случката кога тој успеал да извлече големи пари од богатото ерменско семејство кое тогаш се наоѓало во затворот.
- Ќамил
Младиот и образован Турчин е вториот централен лик во делото. Во проклетата авлија се нашол не поради некакво недело, туку поради неоправданиот сомнеж на властите дека тој кроел државен заговор. По природа бил повлечен и молчалив, но од неговите разговори со фра-Петар го откриваме неговиот интелектуален карактер. Имал несреќно детство, а целата негова младост и ја посветил на науката и историјата. Поле на неговиот научен интерес бил животот на Џем-султан, братот на османлискиот владетел Бајазит I. Самиот се препознал во ликот на прогонетиот султанов брат, бидејќи и двајцата биле отфрлени и несфатени од општеството.
- фра-Петар
Црковното лице иако е еден од раскажувачите во романот, не зазема значајно место во романескниот заплет. Тој бил фратар (монах) од хрватско потекло, кој умеел доста занимливо и впечатливо да раскажува. За време на неговиот престој во Истанбул дошол во ситно недоразбирање со тамошната полиција, па така завршил во затворот. Таму се запознал со цела галерија ликови од кои секој го носел сопственото бреме и товарот на судбината.
Осврт кон делото
уредиВо „Проклета авлија“ се забележува присуството на еден вид роман сместен на мал простор. Исто како неговите најдобри раскази, и таа претставува поетична визија, легенда и жива стварност, сон и јаве. Во новелата е прикажана поезијата на трагичноста на човечкиот живот и на судбината, а таа е длабоко спиритуална, со релјефно насликан амбиент во кој поетски се издигнува ликот на младиот фантаст Ќамил. Главниот лик останува осамен во својто сон, заробен во мрачната и грда проклета авлија во која беснеат стравот, омразата и злото.[3]
Се верува дека со овој роман Андриќ ја критикува бездушноста и неукоста на државната администрација. Ја портретира хаотичната состојба во која се наоѓала една голема империја пред распад, каде вредносниот систем бил целосно изместен. Преку јатките на криминалот, незнаењето и судбинскиот пресврт, авторот ја темелно ја гради темета за егизстенцијалната неизвеснот на човекот.[4]
Изданија на македонски јазик
уредиВо 1974 година, делото е објавено како издавачно издание на Македонска книга, а во 1985 година, како заедничко издание на Мисла и на Македонска книга.[5]
Наводи
уреди- ↑ „Проклета авлија“ од Тримакс
- ↑ Учебник по македонски јазик за година IV, стр. 233
- ↑ Velibor Gligorić, „Beleška o piscu“, во: Ivo Andrić, Priča o vezirovom slonu. Beograd: Rad, 1962, стр. 167-168.
- ↑ Óscar Mascarenhas. O pátio maldito Архивирано на 3 март 2016 г.. Jornal do Fundão. Acessado em 14/03/2007
- ↑ Иво Андриќ, Проклета авлија. Скопје: Мисла и Македонска книга, 1985.
Надворешни врски
уреди- „Проклета авлија“ Архивирано на 19 октомври 2018 г., аудио-книга на македонски јазик
- Критички осврт на Сакам книги
- Prokleta avlija/The Damned Yard Архивирано на 17 мај 2011 г. (англиски)