Википедија

Пештери Могао

пештери во градот Дуенхуанг, Гансу, Кина

Пештери Могао (кинески莫|高|窟, Mògāo kū ), познати и како пештери на илјади Буди — систем од 492 пештери кои се наоѓаат југоисточно од Дуенхуанг.[1] Тие се врежани во источните падини на планината Мингша и се меѓу најголемите будистички уметнички богатства. Тие се наоѓаат на религиозно и културно важната локација на Патот на свилата.[2][3] Првите пештери биле ископани во 366 година од новата ера како место за будистичка медитација и обожување.[3][4] Пештерите Могао се најпознатите од кинеските будистички пештери и, заедно со пештерите Лонгмен и пештерите Јуенганг, се едно од трите познати древни будистички скулпторски места во Кина.

Пештери Могао
Локално име
莫高窟
МестоположбаДуенхуанг, Гансу, Кина
Координати40°02′14″N 94°48′15″E / 40.03722° СГШ; 94.80417° ИГД / 40.03722; 94.80417
Тип:Културно добро
Критериуми:i, ii, iii, iv, v, vi
Прогласено:1987 (11-та сесија)
Број440
Област:Азија-Тихоокеанија
Грешка во Lua во Модул:Location_map, ред 526: Unable to find the specified location map definition: "Module:Location map/data/China Gansu" does not exist

Во 1900 година било откриено важно складиште на документи во таканаречената „Библиотечна пештера“, која била заѕидана во 11 век. Содржината на библиотеката подоцна била раширена низ светот, а најголемите збирки сега се наоѓаат во Пекинг, Лондон, Париз и Берлин. Постои Меѓународен проект Дуенхуанг кој ја координира и собира научната работа за ракописите од Дуенхуанг и други материјали. Самите пештери сега се популарна туристичка одредница, со значителен број отворени за јавноста.[5]

Етимологија

уреди

Пештерите обично се нарекуваат Пештери на илјада Буди на кинески ( ), име за кое некои научници претпоставуваат дека доаѓа од преданието за нивното основање, кога монахот Јуезун имал визија за илјада Буди на тоа место. Ова име, сепак, можеби потекнува од големиот број фигури на Буда во месноста, или минијатурните фигури насликани на ѕидовите на овие пештери, бидејќи овие фигури колоквијално се нарекуваат „илјада Буда“.[6] Називот на пештерата „Могао“ ( kineski ) се користел за време на династијата Танг, каде што „Могао“ се однесува на административната област во тоа место за време на династијата Танг.[7] Могао може да значи „неспоредливо“ (буквално „ништо повеќе“, каде што „мо“ значи „ништо“ и „гао“ значи „високо“);[8][9] варијанта на кинескиот израз за „пустина“.[10] Могао се користи и како име на модерниот град управуван од градот Дунхуанг: Град Могао (莫高镇).[11][12] Пшетерите Могао често се нарекуваат и пештери Дунхуанг по најблискиот град Дунхуанг, што значи „светилник“, бидејќи светилниците се користеле на граничните станици за предупредување за напади од номадски племиња.[13] Меѓутоа, изразот Пештери Дунхуанг се користи и во поширока смисла како заеднички израз за сите пештери кои се наоѓаат во или околу областа Дунхуанг.[14]

Историја

уреди
 
Детали од сликата на средбата помеѓу Манјусри и Вималакирти. Пештера 159.

Првата пештера ја направил монахот Лочуан во 366 година како место за будистичка медитација и обреди. Повеќе од илјада други пештери биле исклепани во карпите во следните векови. До 698 година, комплексот веќе бил толку изграден што Ли Хуајранг составил спис со наслов Реставрација на будистичките светилишта во пештерите Могао. Повеќето од пештерите биле изградени од 5 до 14 век. За време на династијата Танг, Дуенхуанг станал главно трговиште на Патот на свилата и верско средиште. Во ова раздобје биле изградени голем број пештери, како и 2 огромни статуи на Буда. После 14 век, подрачјето на пештерите Могао почнало да се влошува и се користело само за поклонение.

Изградбата на пештерите Могао во близина на Дуенхуанг се смета дека започнала некаде во четвртиот век од нашата ера. Според книгата напишана за време на владеењето на царицата Ву од династијата Танг, Фокан Ји (佛龕記, Извештај за будистичките светилишта) од Ли Јунцсју (李君修), будистички монах по име Ле Зун (樂尊, што може да се изговори и Ѓуецуен) е визија на илјада Буди искапени во златна светлина на тоа место во 366 година од новата ера, што му дало вдахновение овде да изгради пештера.[15] Приказната се среќава и во други извори, како што се натписите на стелата во пештерата 332; Меѓутоа, во друг документ, Шажоу Тујинг (沙州土鏡, Географија на Шажоу) дадена е 353 година.[16] Подоцна му се придружил уште еден монах Фаљанг (法良), а местото постепено растело и до времето на Северен Љанг, на тоа место била основана мала заедница монаси. Отпрвин, пештерите служеле само како место за медитација на монасите пустиници, но се развиле за да им служат на манастирите што изникнале во близина. Членовите на владејачките семејства на Северен Веј и Северен Џоу тука изградиле многу пештери и тие цветале за време на краткотрајната династија Суеј. До династијата Танг, бројот на пештери се искачил над илјада.[17]

За време на династиите Суеј и Танг, пештерите Могао станале место за обожавање и поклонение за јавноста.[18] Од 4 до 14 век, пештерите биле изградени од монасите за да служат како светилишта со средства од донатори. Овие пештери биле детално насликани, а пештерските слики и архитектурата служеле како помош при медитацијата, како визуелни прикази на потрагата по просветлување, како мнемотехнинички уреди и како наставна алатка за информирање на неписмените за будистичките верувања и приказни. Главните пештери биле спонзорирани од покровители како што се важни свештеници, месната владејачка елита, странски достоинственици, како и кинески цареви. Други пештери можеби биле финансирани од трговци, воени офицери и други месни жители, како што се групи жени.

За време на династијата Танг, Дуенхуанг станал главно трговиште на Патот на свилата и главно верско средиште. Во текот на ова раздобје во Могао биле изградени голем број пештери, вклучувајќи две големи статуи на Буда на местото, најголемата изградена во 695 година по едиктот на царицата Ву Ѕетјен од династијата Танг една година порано за изградба на џиновски статуи ширум земјата.[19] Местото го избегнало прогонството на будистите наредено од царот Вучунг во 845 година бидејќи тогаш бил под власта на Тибетското Царство. Како пограничен град, Дуенхуанг во различни раздобја бил заземан од други нехански Кинези. По династијата Танг, местото постепено ја губело својата важност, а изградбата на нови пештери целосно престанала по династијата Јуен. Дотогаш, исламот освоил голем дел од Средна Азија, а важноста на Патот на свилата се намалила бидејќи трговијата преку море почнала да преовладува во трговијата на Кина со надворешниот свет. За време на династијата Минг, Патот на свилата конечно бил официјално напуштен, а Дуенхуанг полека станувал пуст и во голема мера заборавен од надворешниот свет. Повеќето од пештерите Могао биле напуштени; месноста, сепак, сè уште била место на поклонение и месното население го користело како место за богослужба во почетокот на дваесеттиот век, кога повторно имало интерес за него.

Уметност

уреди

До денес се зачувани само 492 пештери, но тие се уметнички богати. Пештерите Могао содржат ѕидни слики на вкупна површина од 45.000 m², 3.400 барелјефи и тридимензионални ѕидни скулптури, илјадници столбови со мотиви од лотос, подни плочки со цветни мотиви и пет украсени дрвени ковчези направени за време на владеењето на династијата Танг. Во 1900 година во една запечатена пештера, биле пронајдени 50.000 будистички реликвии: свети списи, портрети, книги и везови, кои датираат од владеењето на династијата Ѓин до владеењето на династијата Сунг. Фигурите од различни пештери се направени од глина и насликани, а се високи од неколку сантиметри до 33 метри. Ѕидните слики прикажуваат разновиден спектар на теми, вклучувајќи темни и мистериозни приказни од 5 до 7 век. Исто така, има раскошни и префинети сцени од будистичките списи од раздобјето по династијата Суеј, како и две посебни слики кои ја прикажуваат древната карта на планината Вутајшан и „патувањето на Џан Јичао и неговата жена“.

Галерија

уреди
  •  
    Влезот во пештерата со Големиот Буда
  •  
    Големиот Буда, долг 35 м
  •  
    Голема ѕидна слика од 8 век која го прикажува патувањето на Џанг Ќен од 2 век пр. н.е.
  •  
    Изложба на уметнички дела од пештерите Могао
  •  
    Анонимен рај, Танг (618-907), слика на свила, 206 x 167 см.

Наводи

уреди
  1. ↑ Murray, Stuart A. P. (2009). The Library: An Illustrated History. Chicago: Skyhorse Publishing. стр. 49. ISBN 978-1-61608-453-0.
  2. ↑ Readers's Digest (2007.). Blaga Kine. Mladinska knjiga. ISBN 978-86-84213-93-0. Проверете ги датумските вредности во: |year= (help)
  3. ↑ 3,0 3,1 „Mogao Caves“. UNESCO. Посетено на 2007-08-05.
  4. ↑ Zhang Wenbin
  5. ↑ Makinen, Julie (September 27, 2014) "Getty Institute helps save China's Mogao Grottoes from tourism's impact" Los Angeles Times
  6. ↑ Chung 1994.
  7. ↑ Trudy Ring; Noelle Watson; Paul Schellinger, уред. (1996). Asia and Oceania: International Dictionary of Historic Places. Routledge. стр. 242. ISBN 978-1884964046.
  8. ↑ Riefe, Jordan (13 May 2016). „Artifacts from ancient Chinese cave temples head west for California exhibit“. The Guardian.
  9. ↑ Roderick Whitfield; Susan Whitfield; Neville Agnew (2015). Cave Temples of Mogao at Dunhuang: Art History on the Silk Road: Second Edition (2nd. изд.). Getty Publications. стр. 55. ISBN 978-1606064450.
  10. ↑ McPherson, Naomi (1998). Frescoes and Fables: Mural Stories from the Mogao Grottoes in Dunhuang. New World Press. стр. 14. ISBN 978-7800054006.
  11. ↑ 敦煌市历史沿革 [Dunhuang City Historical Development] (кинески). XZQH.org. 27 June 2016. Посетено на 27 May 2018. 莫高镇
  12. ↑ 2016年统计用区划代码和城乡划分代码：敦煌市 [2016 Statistical Area Numbers and Rural-Urban Area Numbers: Duhuang City] (кинески). National Bureau of Statistics of the People's Republic of China. 2016. Посетено на 27 May 2018. 莫高镇
  13. ↑ Agnew, Neville; Reed, Marcia; Ball, Tevvy (2016). Cave Temples of Dunhuang. стр. 87. ISBN 978-1606064894.
  14. ↑ Rong, Xinjiang (2013). Eighteen Lectures on Dunhuang. Brill Academic Publishers. стр. 427. ISBN 978-9004252332.
  15. ↑ Fokan Ji 《佛龕記》 Original text: 莫高窟者厥，秦建元二年，有沙门乐僔，戒行清忠，执心恬静。当杖锡林野，行至此山，忽见金光，状有千佛。□□□□□，造窟一龛。
  16. ↑ Le Huu Phuoc (2010). Buddhist Architecture. Grafikol. ISBN 978-0-9844043-0-8.
  17. ↑ „Dunhuang – Mogao Caves“. Посетено на 2007-07-23.
  18. ↑ Xiuqing Yang (2007). Dunhuang Sees Great Changes Over the Years. China Intercontinental Press. ISBN 978-7-5085-0916-7.
  19. ↑ Tan, Chung (1994). Dunhuang art: through the eyes of Duan Wenjie. Indira Gandhi National Centre for the Arts. ISBN 81-7017-313-2.

Литература

уреди

Надворешни врски

уреди
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Пештери_Могао&oldid=5251776“