Македонска транскрипција на украинскиот јазик
При транскрипцијата (предавањето) на украинскиот јазик во гласовниот систем на македонскиот јазик, се поаѓа од неговиот изговор, па така се наоѓаат најслични македонски гласови на украинските и се претставуваат со нивните букви од македонската азбука. Правилата претставени во оваа статија се преземени од второто издание на Правописот на македонскиот јазик, издаден во 2017 година.
| Украински јазик Українська мова |
|---|
|
Позадина уреди
Украинскиот јазик спаѓа во источнословенската подгрупа на словенски јазици и е официјален јазик на Република Украина. Ширум светот се претпоставува дека го говорат приближно околу 41-45 милиони луѓе.[1] Украинскиот јазик, како и македонскиот, официјално се пишува употребувајќи го кириличното писмо. Во украинскиот јазик постојат 33 букви - некои од знаците кои се карактеристични за украинскиот се буквите ґ, є, i, ї, а исто така и апострофот (’).[2] Фонетски, јазикот познава 6 самогласни фонеми и 32 согласни фонеми, иако постојат уште околу 13 консонантни фонеми во периферниот систем кои се оспорени од страна на лингвистите.[3]
Транскрипција по букви уреди
Специјални букви уреди
- і
- Буквата і се предава со и: Родіон — Родион, Квітка — Квитка, Куліш — Кулиш, Іван – Иван, Ірина – Ирина, Віталій – Виталиј, Віктор – Виктор, Іваненко – Иваненко, Іцковіч – Ицкович, Івченко – Ивченко, Абліцов – Аблицов. Согласките што ѝ претходат не се смекнуваат.[4]
- ї
- Буквата ї што во украинскиот јазик има вредност на ји, се предава во почетокот на зборот како ји: Їжакевич — Јижакевич, Їванків – Јиванкив. Во средината, зад самогласка и во некои други случаи како и: Николаївка — Николаивка, Сергіївна — Сергиивна, Раїса – Раиса, Зінаїда – Зинаиɡа, Сингаївський – Сингаивски, Трублаїні – Трублаини.[4]
- є
- Украинското є се предава како е: Євтушенко — Евтушенко, Єфрем — Ефрем, Євграп — Евграп, Софієчка — Софиечка, Євгенія – Евгенија, Єзерський – Езерски, Єненко – Ененко, Єніна – Енина, Єременко – Еременко, Єрмолаєв – Ермолаев, Єшкілєв – Ешкилев, Євген – Евген, Коверзнєв – Коверзнев, Коломиєць – Коломиец, Миколаєнко – Миколаенко.[4]
- ь
- Сите останати согласки пред ь во сите позиции се предаваат како тврди: Авдиковський – Авɡиковски, Адамовська – Аɡамовска, Борецький – Борецки, Головацький – Головацки, Князький – Књазки, Олесь – Олес.[5]
- я, ю
- Буквите я и ю, освен по н и л, се предаваат со ја, односно со ју: Юзва – Јузва, Юлія – Јулија, Юречко – Јуречко, Юрченко – Јурченко, Юрій – Јуриј, Ярмуш – Јармуш, Ярош – Јарош, Яцків – Јацкив, Яцура – Јацура, Ялта – Јалта, Третяк – Третјак, Олеся – Олесја, Лідія – Лиɡија, Сидоряк – Сиɡорјак, Балаклія – Балаклија, Євпаторія – Евпаторија, Сиротюк – Ситјук, Степанюк – Степанјук.[5]
- щ
- Буквата щ се предава со шч: Щепенко – Шчепенко, Щербатюк – Шчербатјук, Щербина – Шчербина, Щорс – Шчорс, Тищенко – Тишченко, Лукащук – Лукашчук, Хрущак – Хрушчак, Сущенко – Сушченко, Таращук – Тарашчук, Борщів – Боршчив, Городище – Гороɡишче.[5]
Кирилични букви уреди
- е
- Буквата е се предава со е: Еразм – Еразм, Степан – Степан, Федір – Феɡир, Олександра – Олексанɡра, Олесь – Олес, Жуковецька – Жуковецка, Ірена – Ирена, Завітневич – Завитневич, Петро – Петро.[4]
- г
- Буквата г, што во украинскиот јазик означува посебен грлен глас, се предава со г: Гопак — Гопак, Богдан — Богдан, Гулак — Гулак, Галя – Гаља, Габелко – Габелко, Галан – Галан, Гасенко – Гасенко, Герасименко – Герасименко, Гаврило – Гаврило, Григорій – Григориј, Євген – Евген.[4]
Гласовни групи уреди
- ль
- Групата ль на крајот од зборот или на крајот од слогот се предава со љ: Апальков – Апаљков, Василь – Васиљ, Ольга – Ољга, Ілько – Иљко, Болабольченко – Болабољченко, Большак – Бољшак, Веретельник – Вертељник, Вольвач – Вољвач, Бориспіль – Бориспиљ, Васильків – Васиљков, Ковель – Ковељ.[4]
- ля
- Групата ля се предава како ља: Галя – Гаља, Гануляк – Гануљак, Докля – Докља, Зозуля – Зозуља, Роксоляна – Роксољана, Масляк – Масљак, Омелян – Омељјан, Перепеляк – Перепељак, Свалява – Сваљава, Теребовля – Теребовља.[4]
- лья
- Групата лья се предава како љја: Ульяненко – Уљјаненко, Вільям – Виљјам, Ульянівка – Уљјанивка.[4]
- лю
- Групата лю се предава како љу: Ангелюк – Ангељук, Павлюк – Пављук, Баглюк – Багљук, Любов – Љубов, Любомира – Љубомира, Данилюк – Даниљук, Калюжна – Каљужна, Прилюк – Приљук, Слюсар – Сљусар, Терлюк – Терљук, Хмелюк – Хемљук, Люботин – Љуботин.[4]
- нь
- Групата нь се предава со њ: Теленько – Телењко, Паньків – Пањкив, Рань – Рањ, Терень – Терењ, Панько – Пањко, Ковінька – Ковињка, Зелененька – Зеленењка, Зінько – Зињко, Горбань – Горбањ, Гунькевич – Гуњкевич, Довгань – Довгањ, Березань – Березањ, Гнівань – Гнивањ, Кіцмань – Кицмањ, Ровеньки – Ровењки.[4]
- ня
- Групата ня се предава како ња: Бортняк – Бортњак, Бушняк – Бушњак, Женя – Жења, Волиняк – Волињак, Гостиняк – Гостињак, Сняданко – Сњаɡанко, Понятенко – Поњатенко, Снятин – Сњатин, Городня – Гороɡња.[5]
- ню
- Групата ню се предава со њу: Тельнюк – Тељњук, Романюк – Ромањук, Севернюк – Северњук, Синюк – Сињук, Мартинюк – Мартињук, Корнющенко – Корњушченко.[5]
- дж
- Групата дж се предава со џ: Гренджа-Донська – Гренџа-Донска, Джигурда – Џигурɡа, Джуль – Џуљ, Гаджега – Гаџега, Джанкой – Џанкој.[5]
- дз
- Групата дз се предава со ѕ: Дзюба – Ѕјуба, Бедзик – Беѕик, Будзиновський – Буѕиновски, Гандзюк – Ганѕјук, Гедз – Геѕ, Мандзюк – Манѕјук, Кундзіч – Кунѕич, Дзвінка – Ѕвинка, Радзикевич – Раѕикевич.[5]
- Двојни согласки
- Двојните согласки се предаваат со една: Письменна – Писмена, Полонник – Полоник, Жанна – Жана, Іванна – Ивана, Анна – Ана, Гуменна – Гумена, Винничук – Виничук, Ганниченко – Ганиченко, Савва – Сава, Алла – Ала, Пассек – Пасек.[5]
Презимиња уреди
- Украинските презимиња на -ич се предаваат така: Ходкевич — Ходкевич, Юткевич — Јуткевич, Ростропович — Ростропович.[6]
- Машките презимиња што завршуваат на -ий се предаваат со -и: Цибульський – Цибуљски, Сушинський – Сушински, Радутний – Раɡутни, Ревуцький – Ревуцки, Нестеровський – Несторовски, Огновський – Огновски, Ломацький – Ломацки.[6]
- Украинските презимиња, како и машките средни таткови имиња што завршуваат на -ич на истиот начин се предаваат и на македонски: Войтович – Војтович, Авдикович – Авɡикович, Янукович – Јанукович, Александрович – Алексанɡрович, Білокозович – Билокозович, Трохимович – Трохимович, Васильович – Васиљович, Іванович – Иванович, Кирилович – Кирилович.[6]
Сопствени имиња уреди
- Украинските имиња од неукраинско потекло ја задржуваат украинската форма: Анжеліка – Анжелика, Альфред – Аљфреɡ, Рональдо – Ронаљɡо, Рауль – Рауљ, Сильвія – Сиљвија, Люси – Љуси, Еммануїл – Емануил.[6]
- При транскрипција на украинските имиња на македонски не се бележи едначењето по звучност: Голобородько – Голобороɡко, Любка – Љубка, Любченко – Љубченко, Владко – Влаɡко, Дудко – Дуɡко, Зарудко – Заруɡко, Забужко – Забужко, Стяжкіна – Стјажкина.[6]
- Личните имиња што завршуваат на -ій се предаваат со -иј: Антоній – Антониј, Юрій – Јуриј, Андрій – Анɡриј, Софроній – Софрониј, Юлій – Јулиј, Анатолій – Анатолиј, Олексій – Олексиј.[6]
- Украинските сопствени имиња не добиваат наша форма: Хома — Хома (не: Тома), Опанас — Опанас, Дмитро — Дмитро, Петро — Петро.
- Но: Ничипір — Ничипор, Хведір — Хведор (зашто првобитното о се јавува во сите други форми). Така и: Львів — Лавов, Київ — Киев.[6]
Наводи уреди
- ↑ „Ukrainian language“ (англиски). Ethnologue. Посетено на 6 март 2022.
- ↑ Жовтобрюх, Молдован 2005, стр. 513.
- ↑ Русанивс’ки, Тараненко & Зјабљук (2004:104)
- ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 Видоески и др. (2007:261)
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6 5,7 Видоески и др. (2007:262)
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 6,6 Видоески и др. (2007:263)
Користена литература уреди
- Жовтобрюх, М. А.; Молдован, А. М. (2005). Языки мира. Славянские языки: Украинский язык [Јазиците на светот. Словенски јазици: Украински јазик] (руски). Москва: Academia. стр. 513–548. ISBN 5-87444-216-2.
- Русанивс’ки, В. М.; Тараненко, O. O.; Зјабљук, M. P.; и др. (2004). Українська мова: Енциклопедія. ISBN 978-966-7492-19-9.
- Видоески, Божо; Димитровски, Тодор; Конески, Кирил; Угринова-Скаловска, Радмила (2007). Правопис на македонскиот литературен јазик (XVI. изд.). Скопје: Просветно дело. ISBN 978-608-203-075-3.