Википедија

Институт за генетско инженерство и биотехнологија (Сараево)

Институт за генетско инженерство и биотехнологија ― босанскохерцеговски јавен истражувачки институт, член на Сараевскиот универзитет,[1] и придружен центар на Меѓународниот центар за генетско инженерство и биотехнологија.

Институт за генетско инженерство и биотехнологија
КратенкаИНГЕБ
Основана28 февруари 1988
ВидЈавна научна установа
ЦелИстражување, образование
СедиштеСараево
МестоБосна и Херцеговина
Директорпроф. д-р Нарис Појскиќ
Вработени30 (согласно февруари 2022)[се бара извор]
Мреж. местоМатична страница
Поранешно имеЦентар за генетско инженерство и биотехнологија

Меѓународниот центар е основан како посебен проект на Организацијата за индустриски развој на Обединетите нации.[2][3]

Институтот е основан под името „Центар за генетско инженерство и биотехнологија“, во 1988 година. Седиштето на Институто се наоѓа во Сараево.

Еден од најистакнатите основачи на Институтот бил професорот Рифат Хаџиселимовиќ,[4][5] со поддршка на Владата на Социјалистичка Република Босна и Херцеговина, АНУБиХ и најголемите економски системи на БиХ.[6] По документот за основање, на Институтот му бил доверени функции и задачите, и целокупната научна и професионална работа во развојот на генетското инженерство и молекуларната биологија заснована на биотехнологија во Босна и Херцеговина.[7][8]

Во 1993 година со законски акт, Собранието на Република Босна и Херцеговина,[9] го презело правото на основачот на установата, на почетокот на Босанската војна, а подоцна, во 1999 година, насловен како основач на Институтот (како „јавна установа што ќе работи во рамките на Универзитетот во Сараево“) го презел Сараевскиот Кантон.[10][11]

Структура и активности

уреди

Во Институтот, постојат следниве функционални единици:

Лабораторија за судска генетика

уреди

Лабораторијата за судска/форензичка генетика обезбедува научен пристап за анализа на примероци од различно потекло. Во оваа лабораторија рутински е правено профилирање на ДНК на скелетни остатоци, дамки од крв (на различни материјали), коса, сперма, контроверзни траги на догорчиња од цигари, контроверзни траги под ноктите, во урината итн.

Стручните активности кои се вршени во лабораторија за форензичка генетика се:

  • тестови за татковство со користење на примероци од букален брис (кој го намалува трауматскиот ефект врз децата), крв, коса, коски и други основни примероци.
  • тест за татковство без мајка,
  • породилно тестирање без присуство на таткото,
  • биолошко тестирање на сродство,
  • форензичка анализа на ДНК за полиција, обвинителство, адвокатски канцеларии, судови и приватни поединечни цели.

Во лабораторијата за форензичка генетика се остварувани или се во остварување научни проекти поддржани од соодветните министерства и странски установи. Фокусот на научните истражувања е насочен кон генетска анализа на археолошки скелетни примероци, форензичко генетско тестирање на населението во Босна и Херцеговина, како и кон целно ориентирано проширување на претходно иницираните популациски генетски истражувања.

Лабораторија за човечка генетика

уреди

Оваа лабораторија го претставува организацискиот сегмент на Институтот кој се занимава со генетска карактеризација на ДНК од човечко потекло заради основни и применети истражувања. Институтот користи молекуларно-генетски пристап главно заснован на полимерова верижна реакција во истражување на генетската структура.

Главните активности на лабораторијата ги опфаќаат истражувачките насоки:

  • забележување на циркулирачки секвенци на ДНК како потенцијални маркери во молекуларната онкологија,
  • профилирање на генско изразување за карактеризација на терапевтски ефекти на нови и биолошки супстанции и поединечна генетска предиспозиција за сложени особини (нарушувања).

Друг важен аспект е учеството во програмите за високо образование на Универзитетот во Сараево, како и ангажманот на јавноста во развојот на молекуларно-генетските методи за поддршка на медицинската дијагностика.[13]

Лабораторија за ГМО и биолошка сигурност на храна

уреди

Лабораторискиот опсег вклучува широк спектар на активности главно насочени на прашањата за биобезбедноста на храната и биотехнологијата на растенијата. Обезбедува квалитативна и квантитативна анализа на специфични секвенци на ДНК во различни матрици на храна, дава совети и правилно толкување на податоците поврзани со ГМО до потрошувачите и органот за безбедност на храната и промовира научен пристап кон биобезбедноста. Во тој поглед, Лабораторијата воспостави комуникација со JRC-EURL-GMFF и ги следи објавените упатства. Исто така, Лабораторијата развива нови аналитички методи, онаму каде што е соодветно, за да ги премости празнините во достапната методологија.

Истражувачкиот аспект на Лабораторијата е главно насочен на ендемични и загрозени растителни видови со биоактивен потенцијал. Истовремено со биоактивен потенцијал на еден вид, кој е истражуван преку ин витро и ин виво модели, се користени молекуларни маркери за да биде оценета неговата генетска разновидност со цел зачувување.

Лабораторија за цитогенетика и генотоксикологија

уреди

Истражувачките активности на Лабораторијата за цитогенетика и генотоксикологија се засновани на:

  • Цитогенетска и генотоксиколошка анализа на биоактивен потенцијал на одредени физички, хемиски и биолошки агенси, и
  • Цитогенетски и генотоксиколошки набљудување на човечкото население во Босна и Херцеговина.

Стручната дејност на Лабораторијата за цитогенетика и генотоксикологија главно опфаќа хромозомска анализа и кариотипизација на човечки примероци. Најчесто користените тестови во истражувачките проекти на оваа лабораторија се засновани на клеточна култура и вклучуваат: анализа на хромозомски аберации, анализа на цитоми на микронуклеусни блокови на цитокинеза и анализа на размена на сестрински хроматиди. Евалуацијата на цитотоксичниот и цитостатичкиот потенцијал на различни хемиски агенси вклучува примена на колориметриски метод во различни клеточни линии. Истражувачките капацитети се значително искористени за академско образование и остварување на завршна теза на студентите од Универзитетот во Сараево.

Вештачења:

  • Анализа на кариотип;
  • Цитогенетска биодосиметрија;
  • Тестирање преку ин витро на генотоксичен и цитотоксичен потенцијал на хемиските супстанци и користењето билни екстракти:
    • Анализа на хромозомска аберација;
    • Анализа на цитоми на микронуклеусни блокови на цитокинеза;
    • Анализа за размена на сестрински хроматиди;
    • Алиумски тест;
    • Аламарски син тест;
    • Трипански син тест.
  • Воспоставување на примарни клеточни линии.

Проекти:

  • Анализа на K2(B3O3F4OH) биоактивен и медицински потенцијал; (проект во тек).
  • Анализа на потенцијалот на природните биоактивни соединенија во инхибиција на генотоксични и цитотоксични ефекти in vitro; (2012-2013) Финансиран од Сојузното министерство за образование и наука.
  • Анализа на цитотоксичност и генотоксичност на природни и синтетички бои за храна во FB&H; (2011-2012) Финансиран од Сојузното министерство за образование и наука.
  • Евалуација на антитуморните својства на халогенираниот бороксин; (2010-2011) Финансиран од Сојузното министерство за образование и наука.
  • Учество во меѓународен колаборативен проект: HUMNXL – Проект за микронуклеус на ексфолирани клетки; (2009-2011);
  • Анализа на специфичните хромозомски маркери на карцином на базалните клетки; (2007-2009) Финансиран од Министерството за образование и наука на Сараевскиот Кантон;
  • Цитогенетски маркери кај човечкото население на Федерацијата Босна и Херцеговина како можни биопоказатели за Балканов синдром; (2002-2003) Финансиран од Сојузното Министерство за наука, култура и спорт.

Наводи

уреди
  1. ↑ „Univerzitet u Sarajevu“. Unsa.ba. Посетено на 3 August 2017.
  2. ↑ „What's New? - ICGEB“. Icgeb.org. Посетено на 7 февруари 2024.
  3. ↑ „BiH pristupila Međunarodnom centru za genetički inženjering i biotehnologiju“. Klix.ba. Посетено на 7 февруари 2024.
  4. ↑ Smajlović Z. (1987): Osnivanje Centra za genetičko inženjerstvo i biotehnoloiju – Korak u budućnost. "SBS", str. 10, Sarajevo.
  5. ↑ Hadžiselimović, R. et al., Ed. (2008). "Jubilej INGEB 20", Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju Univerziteta u Sarajevu (prvih 20 godina: 1988.–2008. INGEB, Sarajevo, Bosna i Hercegovina
  6. ↑ Konzorcijum za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju (1987): "Samoupravni sporazum o udruživanju rada i sredstava za realizaciju projekta pokretanja i razvoja naučno-istraživačkog rada u oblasti genetičkog inženjerstva i biotehnologije u SR BiH", Sarajevo
  7. ↑ Hadžiselimović, R. Ed. (1986). "Drušveni cilj VI: Osposobljavanje za samostalan razvoj biotehnologije na bazi genetičkog inženjerstva u procesima proizvodnje hrane, uzgoja šuma, proizvodnje farmaceutskih i drugih bioloških supstanci", Aneks Izvedbenog projekta. Prirodno–matemetički fakultet Univerziteta u Sarajevu, Sarajevo, Bosna i Hercegovina
  8. ↑ Osmanagić, M. Ur. (1989). "Tehnologija i razvoj", Edicija Jugoslavija u razvoju, Jugoslovenska naučna tribina, Jugoslovenski savez društava za širenje naučnih saznanja "Nikola Tesla", Beograd
  9. ↑ Službeni list Republike Bosne i Hercegovine (1993). "Odluka o preuzimanju prava osnivača prema Centru za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju", Službeni list RBiH, Godina II, broj 4, Sarajevo, Bosna i Hercegovina
  10. ↑ "Zakon o visokom obrazovanju", Službene novine KS, Godina IV, Broj 17, str. 656-666, Sarajevo, Bosna i Hercegovina
  11. ↑ Hadžiselimović R.; Kalabušić S., уред. (2016). Prvih 56 godina - Monografija PMF UNSA. Sarajevo: Prirodno-matematički fakultet Sarajevo. ISBN 978-9958-592-84-3.
  12. ↑ „INGEB“. Ingeb.unsa.ba. Посетено на 7 февруари 2024.
  13. ↑ „Naučni radovi od 1988. godine“. Ingeb.unsa.ba. Посетено на 7 февруари 2024.

Надворешни врски

уреди
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Институт_за_генетско_инженерство_и_биотехнологија_(Сараево)&oldid=5163916“