Договор од Житваторок
Договорот од Житваторок — мировен договор со кој завршила Долгата војна помеѓу Отоманското Царство и Хабсбуршката Монархија на 11 ноември 1606 година. Договорот бил дел од системот на мировни договори кои ставиле крај на антихабсбуршкото востание на Стефан Бочкај (1604–1606).
 Меморијален споменик за договорот од Житваторок | |
| Тип | Мировен |
|---|---|
| Потпишан | 11 ноември 1606 |
| Место | Житваторок |
| Изворни потписници |  Ахмед I
 Матеја |
| Странки | |
Договорот бил договорен помеѓу 24 октомври и 11 ноември 1606 година во Ситуа Торок, на поранешното устие на реката Житава (унгарски: Zsitva), која се влева во Дунав во Кралство Унгарија (денес дел од Словачка).[1] Оваа локација подоцна станала мала населба, дел од општината Радван над Дунав (унгарски: Dunaradvány).
Мирот бил потпишан на 20 години, а дипломатските историчари го толкуваат на различни начини. Разликите меѓу отомански турски и унгарски текстови на договорот поттикнаа различни толкувања, на пр. текстот предвидувал дека исплатата ќе се повтори по три години. Договорот забранувал отомански ограбувачки кампањи на територијата на Кралство Унгарија и предвидувал дека унгарските населби под османлиска власт можат сами да собираат даноци преку селските судии. Османлиите, исто така, ја признале привилегијата на благородниците без данок. Меѓутоа, Османлиите никогаш не ги почитувале овие услови.
Договорот го потпишале султанот Ахмед I и надвојводата Матеја од Австрија во име на Светото Римско Царство. На 9 декември, братот на Матеја, царот Рудолф II го ратификувал договорот.[1] Неможноста на Османлиите да навлезат понатаму во хабсбуршката територија (Кралска Унгарија) за време на Долгата турска војна бил еден од нивните први геополитички порази. Сепак, договорот ги стабилизирал условите на хабсбуршко-отоманската граница за половина век во корист на двете страни. Хабсбурзите по судирот се соочиле со сериозно домашно противење во текот на следните години, а Османлиите, освен внатрешен бунт, имале отворени судири во другите делови на нивните граници (Полска и Иран).
Во Житваторок, за прв пат, османлискиот султан, кој ја носел титулата Кајсер-и Рум ( цезар на Римското Царство) од падот на Цариград, ја признал еднаквоста на статусот на светиот римски цар со титулата Падишах (цар или, побуквално, „Господар крал“), што била титула на самиот султан. Според ова, царската хегемонија се поделила на Западна (Свето Римско Царство) и Источна (Отоманско Царство). Пред тоа, светиот римски цар се сметал за обичен крал на Виена во отоманската дипломатија. Следниот европски владетел на кој му се признава нивото на почит била Катерина Велика од Русија според Ќучуккајнарџискиот договор од 1774 година [2][3]
Договорот експлицитно го вклучил Кримскиот хан како вазал на Отоманско Царство.[4]
Наводи
уреди- ↑ 1,0 1,1 Kenneth Meyer Setton, The Papacy and the Levant, 1204–1571, Volume IV: The Sixteenth Century from Julius III to Pius V (Philadelphia: American Philosophical Society, 1984), p. 1097, n. 191.
- ↑ Bernard Lewis, What Went Wrong?: Western Impact and Middle Eastern Response (Oxford University Press, 2002), pp. 12 and 164, n. 3. In the Russian treaty, the title was Padischag (in Italian).
- ↑ Mehmet Sinan Birdal, The Holy Roman Empire and the Ottomans: From Global Imperial Power to Absolutist States (I. B. Tauris, 2011), p. 6.
- ↑ Kenneth Meyer Setton, Venice, Austria, and the Turks in the Seventeenth Century (American Philosophical Society, 1991), p. 22.