Википедија

Витилиго

Витилигото — хронично автоимуно нарушување кое предизвикува дамките на кожата да губат пигмент или боја.[1] Причината за витилиго е непозната, но може да биде поврзана со промени во имунолошкиот систем, генетски фактори, стрес или изложување на сонце.[5][6]Опциите за третман вклучуваат локални лекови, светлосна терапија, хирургија и козметика. Состојбата може да се појави на кој било тип на кожа како светло праскаста боја и може да се појави на кое било место на телото во сите големини. Точките на кожата познати како витилиго исто така можат да се „променат“ бидејќи дамките го губат и враќаат пигментот; тие ќе останат во релативно исти области, но можат да се движат со текот на времето и некои големи закрпи може да се движат низ годините, но никогаш да не исчезнат преку ноќ.

Витилиго
Non-segmental vitiligo of the hand
СпецијалностДерматологија Имунологија
Симптомидепигментација[1]
Вообичаена појаваДетство, млада возраст[1]
ВреметраењеДолгорочно[1]
ПричинителиНепознато[2]
Ризик-факторисемејна историја, друга автоимуна болест[3]
Дијагностички методБиопсија[3]
ЛекувањеКрем за сончање, Козметика, Кортикостероид, Светлосна терапија[2][3]
Честота0.1-2.1%[4]

Понекогаш дамките се распоредени симетрично. На пример, може да се појават еднакви дамки на левиот и на десниот показалец. Распространоста низ светтот е околу 1% од вкупната популација.[7]

Првите знаци на губење на пигментот често се јавуваат пред даесеттата година од животот и можат да се изразат како период на брзо исчезнување на бојата на кожата по кој следи период со мали или никакви промени. Периодот на мирување на болеста може да трае со години. Напредувањето на болеста се разликува според секој случај. Кај еден пациент може да се појават неколку дамки и потоа со години да не се случуваат никакви промени или пак целата пигментација може да исчезне во рок од шест месеци. Емоционалниот или телесниот стрес може да придонесат за побрзо ширење на болеста.

Витилигото само по себе не е опасно за здравјето, иако понекогаш може да биде поврзано со болестите на штитната жлезда, со пернициозната анемија, со Едисоновата болест (намалување на работата на адреналната жлезда) и со алопеција ареата (опаѓање на косата на мали овални површини).

Причинители

уреди

Иако повеќе хипотези се предложени како потенцијални предизвикувачи кои предизвикуваат витилиго, студиите силно укажуваат дека промените во имунолошкиот систем се одговорни за состојбата.[2][8] Денеска не е познато точно што ја предизвикува појавата на витилиго, иако болеста обично се јавува во исти семејства. Според податоците, една третина од сите заболени во семејството има некој кој боледува од таа болест. Хемиските средства, како што се фенолот (често се користи како средство за дезинфекција) и катеколит (се користи за боење на косата и за потемнување на кожата), како и емоционалниот и телеснит страс можат да придонесат за појавата на оваа болест.

Проблемот се појавува кога клетките меланоцити престануваат да создаваат меланин, материја која на кожата ѝ ја дава бојата. Постојат три основни теории за причината за престанувањето на создавање на меланин кај заболените од витилиго. Според првата теорија, болните нервни клетки можат да ги оштетат соседните клетки кои создаваат пигменти. Според втората, телото може да го уништи своето ткиво (автоимунолошка реакција) бидејќи ги смета за туѓи клетките кои создаваат пигменти.[9][10] И конечно, според третата теорија, клетките што создаваат пигменти можат самите да се уништат (автитиксична реакција), оставајќи отровен талог што ги уништува новите пигментни клетки. Без оглед на причината за појава на витилигото, оваа болест никогаш не го загрозува животот на заболениот, а само во ретки случаи е опасна за здрвјето.

Националниот институт за здравје наведува дека понекогаш настан, како изгореници од сонце, емоционална вознемиреност или изложеност на хемикалии, може да ја поттикне или влоши состојбата, [11] Депигментацијата на кожата во одредени области кај витилиго, исто така, може да биде предизвикана од механичка траума: пример за феноменот Кебнер. За разлика од другите кожни болести, ова може да биде предизвикано од секојдневните активности, особено од хроничното триење на одредени делови од телото.[12]

Симптоми

уреди
 
Витилиго на нозе

Единствениот знак за витилиго е присуството на бледи дамки области на депигментирана кожа кои имаат тенденција да се појават на екстремитетите.[13][14] Некои луѓе може да почувствуваат чешање пред да се појави нов фластер.[15] Закрпите првично се мали, но често растат и ја менуваат формата.[13][16] Кога ќе се појават кожни лезии, тие се најистакнати на лицето, рацете и зглобовите.[13][14]Губењето на пигментацијата на кожата е особено забележливо околу отворите на телото, како што се устата, очите, ноздрите, гениталиите и папокот.[13][14] Some lesions have increased skin pigment around the edges.[17] Некои лезии имаат зголемен пигмент на кожата околу рабовите. Оние кои се погодени од витилиго кои се стигматизирани поради нивната состојба може да доживеат депресија и слични нарушувања на расположението.[18]

Дијагноза

уреди

Ултравиолетова светлина може да се користи во раната фаза на оваа болест за идентификација и да се одреди ефективноста на третманот.[19] Со користење на ултравиолетова светлина, кожата ќе ја промени бојата (флуоресценција) кога ќе биде зафатена од одредени бактерии, габи и промени во пигментацијата на кожата.[20]

Лекување

уреди

Кај повеќето случаи, витилигото се лекува со доведување на поголем број пигментни зрнца на површината на кожата. Терапијата која е позната како ултравиолетов псорален А, или ПУВА, што се состои од орално примање на лекот и изложување на ултравиолетова светлина, се има покажано како ефикасна, особено кај болните со напреднат облик на оваа болест.

Алтернативните начини на лекување неможат многу да направат за болниот заболен од витилиго, бидејќи врз развитокот на болеста може да се дејствува единствено со регулирање на создавањето меланин во телото или со пресадување здрави клетки на заболените места.

Конвенционални начини на лекување

уреди

Постојат два основни начини на лекување на витилигото: обновување на нормалната пигментација и депигментација на остатокот од кожата. Кај полесните случаи лекарите обично препишуваат кортикостероиди за локална примена кои се ефикасни за отстранување мали дамки.

Во случаите кога витилигото ќе зафати над 20% од површината на телото, обично се применува лекувањето ПУВА.[21] Овој начин се има покажано како успешно најмалку кај половина од сите пациенти заболени од витилиго, бидејќи се обновува пигментацијата на повеќето делови на кожата зафатена со болеста. Научниците се обидуваат да пронајдат други начини на лекување освен терапијата ПУВА, бидејќи тоа предизвикува низа придружни појави, како што се оштетувања на црниот дроб, мержа и други нарушувања на видот, фототоксична реакција што предизвикува појава на мали плускавци на кожата и мачнина. Келинтот, материја што се добива од коренот на билката Ammi visnaga се покажала како ефикасна материја која не предизвикува фототоксичност, иако во поголеми количества може да предизвика мачнина, вртоглавица, несоница и зголемување на нивото на ензимите во црниот дроб.

Доколку дамките прадизвикани од витилигото имаат зафатено над половината од површината на телото, доаѓа предвид отстранување на бојата од здравата кожа. Таа постапка се нарекува депигментација. Постапката опфаќа уништување на меланоцитите со лек кој е смеса од монобензон и хидрохинон. Како можни придружни појави се контактен дерматитис, силен јадеж, многу сува кожа, напластување на пигменти во рожницата и побелување на косата.

Користена литература

уреди
  • Издавачка куќа: Mладинска куќа-Скопје

Наводи

уреди
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 James WD, Elston D, Treat JR, Rosenbach MA, Neuhaus I (2020). „36. Disturbances of pigmentation“. Andrews' Diseases of the Skin: Clinical Dermatology (англиски) (13th. изд.). Edinburgh: Elsevier. стр. 871–874. ISBN 978-0-323-54753-6.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Ezzedine K, Eleftheriadou V, Whitton M, van Geel N (July 2015). „Vitiligo“. Lancet. 386 (9988): 74–84. doi:10.1016/s0140-6736(14)60763-7. PMID 25596811. S2CID 208791128.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 „Questions and Answers about Vitiligo“. NIAMS. June 2014. Архивирано од изворникот 21 August 2016. Посетено на 11 August 2016.
  4. ↑ Zhang, Y.; Cai, Y.; Shi, M.; Jiang, S.; Cui, S. (2016). „The Prevalence of Vitiligo: A Meta-Analysis“. PLOS ONE. 11 (9): e0163806. Bibcode:2016PLoSO..1163806Z. doi:10.1371/journal.pone.0163806.
  5. ↑ „Vitiligo - Symptoms and causes“. Mayo Clinic. Посетено на 2023-05-05.
  6. ↑ „Vitiligo Symptoms, Treatment & Causes“. NIAMS. 12 April 2017. Посетено на 2023-05-05.
  7. ↑ Nath SK, Majumder PP, Nordlund JJ (1994). „Genetic epidemiology of vitiligo: multilocus recessivity cross-validated“. American Journal of Human Genetics. 55 (5): 981–90. PMC 1918341. PMID 7977362.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
  8. ↑ Ongenae K, Van Geel N, Naeyaert JM (April 2003). „Evidence for an autoimmune pathogenesis of vitiligo“. Pigment Cell Research. 16 (2): 90–100. doi:10.1034/j.1600-0749.2003.00023.x. PMID 12622785.
  9. ↑ Baldini E, Odorisio T, Sorrenti S, Catania A, Tartaglia F, Carbotta G, Pironi D, Rendina R, D'Armiento E, Persechino S, Ulisse S (27 October 2017). „Vitiligo and Autoimmune Thyroid Disorders“. Frontiers in Endocrinology. 8 (290): 290. doi:10.3389/fendo.2017.00290. PMC 5663726. PMID 29163360.
  10. ↑ Chang WL, Lee WR, Kuo YC, Huang YH (14 December 2021). „Vitiligo: An Autoimmune Skin Disease and its Immunomodulatory Therapeutic Intervention“. Frontiers in Cell and Developmental Biology. 9 (797026): 797026. doi:10.3389/fcell.2021.797026. PMC 8712646 Проверете ја вредноста |pmc= (help). PMID 34970551 Проверете ја вредноста |pmid= (help).
  11. ↑ „Questions and Answers about Vitiligo“. National Institute of Arthritis and Musculoskeletal and Skin Diseases. 30 October 2022. Архивирано од изворникот 8 August 2007. Посетено на 29 June 2024.
  12. ↑ Zhang Y, Ding X, Wang F, Li M, Du J (February 2023). „Clinical significance of Koebner's phenomenon in vitiligo: a hospital-based epidemiological investigation from China“. Chinese Medical Journal. 136 (4): 502–504. doi:10.1097/CM9.0000000000002431. PMC 10106213 Проверете ја вредноста |pmc= (help). PMID 36580639 Проверете ја вредноста |pmid= (help).
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 National Institute of Arthritis and Musculoskeletal and Skin Diseases (March 2007). „What Is Vitiligo? Fast Facts: An Easy-to-Read Series of Publications for the Public Additional“. Архивирано од изворникот 15 July 2010. Посетено на 2010-07-18.
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 Halder RM, Taliaferro S (2007). „72. Vitiligo“. Во Wolff K, Goldsmith L, Katz S, Gilchrest B, Paller A, Lefell D (уред.). Fitzpatrick's dermatology in general medicine (7th. изд.). New York: McGraw-Hill Professional. ISBN 978-0-07-146690-5. OCLC 154751587.
  15. ↑ Whitton ME, Pinart M, Batchelor J, Leonardi-Bee J, González U, Jiyad Z, Eleftheriadou V, Ezzedine K (February 2015). „Interventions for vitiligo“. The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2015 (2): CD003263. doi:10.1002/14651858.CD003263.pub5. PMC 10887429 Проверете ја вредноста |pmc= (help). PMID 25710794.
  16. ↑ Грешка во Lua во Модул:Citation/CS1/Identifiers, ред 500: wrong number of arguments to 'insert'
  17. ↑ Huggins RH, Schwartz RA, Janniger C (December 2005). „Vitiligo“ (PDF). Acta Dermatovenerologica Alpina, Pannonica, et Adriatica. 14 (4): 137–42, 144–45. PMID 16435042. Архивирано (PDF) од изворникот 10 December 2006.
  18. ↑ Picardi A, Pasquini P, Cattaruzza MS, Gaetano P, Melchi CF, Baliva G, Camaioni D, Tiago A, Abeni D, Biondi M (2003). „Stressful life events, social support, attachment security and alexithymia in vitiligo. A case-control study“. Psychotherapy and Psychosomatics. 72 (3): 150–158. doi:10.1159/000069731. PMID 12707482. S2CID 22105282.
  19. ↑ Wang YJ, Chang CC, Cheng KL (December 2017). „Wood's lamp for vitiligo disease stability and early recognition of initiative pigmentation after epidermal grafting“. International Wound Journal. 14 (6): 1391–1394. doi:10.1111/iwj.12800. PMC 7949874 Проверете ја вредноста |pmc= (help). PMID 28799192. S2CID 205222684.
  20. ↑ Al Aboud DM, Gossman W (2019). „Woods Light (Woods Lamp)“. StatPearls. StatPearls Publishing. PMID 30725878.
  21. ↑ Bae JM, Jung HM, Hong BY, Lee JH, Choi WJ, Lee JH, Kim GM (July 2017). „Phototherapy for Vitiligo: A Systematic Review and Meta-analysis“. JAMA Dermatology. 153 (7): 666–674. doi:10.1001/jamadermatol.2017.0002. PMC 5817459. PMID 28355423.

Надворешни врски

уреди
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Витилиго&oldid=5294113“