Баскијци
Баски или Баскијци (баскиски: euskaldunak , шпански: vascos , француски: basques), се луѓе кои живеат во западниот дел на Пиринеите и на брегот на Бискајскиот Залив. Тие се потомци на античкото Пиринејско племето Васкона.[6] Баска има вкупно околу 3 милиони луѓе, од кои околу 2.359.400 во Шпанија (претежно во автономната покраина Баскија) и околу 230.200 во Франција. Тие зборуваат баскиски јазик, што не е поврзано со други јазици. Секој четврти Баскиец го разбира баскискиот јазик. Баските се домородци на Пиринејскиот Полуостров.[7][8]
| Euskaldunak (баскиски) | |
|---|---|
| Вкупен број | |
| ок. 3 милиони | |
| Подрачја со значајно население | |
 Шпанија | 2,410,000[1][2] |
 Франција | 239,000[1] |
 САД | 57,793[3] |
 Канада | 6,965[4] |
| Јазици | |
| баскиски • шпански • француски | |
| Вероисповед | |
| христијанство (повеќето Католици),[5] други | |
Постојат баскиски заедници во Централна и Јужна Америка, каде што се преселиле во XVIII век.. Основата на баскискиот етнички идентитет е баскискиот јазик (баскиски: euskara). Тој е единствениот неиндоевропски јазик во Западна Европа, а потеклото на јазикот не е целосно објаснето.
Се претпоставува дека Баскијците се остаток на не-индоевропски народ, кој можеби потекнувал од Кавказ и кој подоцна се мешал со населените индоЕвропејци. Во последно време, лингвистиката и етимологијата се обидуваат да најдат сличности меѓу Баскијците и кавкаските народи. На пример, Иберија е античко име за Пиринејскиот Полуостров, но и за територијата на денешна Грузија. Се верува дека Баскија била климатско поволно прибежиште за палеолитскиот човек за време на последното ледена доба.
Најголемиот град на Баскија е Билбао, а другите поголеми градови се Сан Себастијан (на баскиски Доностија) и Виторија (на баскиски Гастеиз).
Ендоними
уредиБаскијците себеси се нарекуваат Euskaldunak, а во еднина Euskaldun. Зборот настанал од зборовите euskara (баскиски јазик) и наставката -dun, што значи оној што има (или оној што зборува), така да поимот Euskaldunak значи оној што зборува баскиски. Сличен збор, Euskotar, значи жител на Баскија, без оглед на кој јазик зборува.
Јазик
уредиБаскијците зборуваат баскиски јазик кој не е поврзан со другите јазици и е класифициран како изолиран јазик. Денес има околу 2,3 милиони луѓе кои користат баскиски јазик. Баскијците користат латиница. Баскискиот и етрурскиот јазик се единствените изолирани јазици во Европа.
Според некои мислења, баскискиот јазик е поврзан со јазиците на Јужен Кавказ (особено грузиски), додека според други мислења, баскискиот јазик потекнува од стариот ибериски јазик што се зборува на Пиринејскиот Полуостров, а за Иберискиот јазик се верува дека е од Северна Африка. Само 28,4% од Баскијците во целата Баскија зборуваат баскиски јазик.
Се верува дека се поврзани со грузискиот јазик, бидејќи во двата јазика има наставка -дзe во имињата на местата. Исто така, постојат неколку зборови кои се изговараат исти, но имаат различни значења.
Повеќето Баскијци не зборуваат само баскиски, туку исто така зборуваат јазици застапени во нивната околина. Баскискиот јазик е единствениот неиндоевропски јазик во Западна Европа.
Религија
уредиБаскијците се претежно од католичка вероисповед. Баскијците го примиле христијанството помеѓу 4 и 5 век, така што можеби биле едни од првите Европејци поминале во христијанство. Постојат и мал број баскиски протестанти, кои потекнуваат од семејства кои поминале во протестанизам во средината на 16 век. Во минатото, тие се поклонувале на божицата Мари, божица на плодноста.
Денес, околу 85% од Баскијците се католици, додека другите 15% веруваат во други религии.
Поврзано
уреди- Баскија во Шпанија
- Баскија во Франција
- Баскиски јазик
- Теории за потекло на Баскија
Наводи
уреди- ↑ 1,0 1,1 V. inkesta soziolinguistikoa 2011 [V. Sociolinguistic Survey] (PDF) (баскиски). Vitoria-Gasteiz: Central Publications Service of the Basque Government. 2013. ISBN 978-84-457-3303-5. Посетено на 2 November 2016.
- ↑ „INE“. INE. 2013. Архивирано од изворникот на 2014-11-07. Посетено на 5 November 2014.
- ↑ „Census 2000: Table 1. First, Second, and Total Responses to the Ancestry Question by Detailed Ancestry Code: 2000“ (XLS). U.S. Census Bureau. 22 January 2007. Посетено на 2 November 2016.
- ↑ „Census Profile, 2016 Census - Canada [Country] and Canada [Country]“. 2.statcan.gc.ca. 2018-03-20. Посетено на 2018-04-16.
- ↑ Estadísticas Enseñanzas no Universitarias – Resultados Detallados – Curso 2007–2008, Ministry of Education, educacion.es – Compiled by Fernando Bravo. FP: Formación Profesional (Vocational training).
- ↑ Günther, Torsten; и др. (2015). „Ancient genomes link early farmers from Atapuerca in Spain to modern-day Basques“ (PDF). Proceedings of the National Academy of Sciences. Proceedings of the National Academy of Sciences. 112 (38): 11917–11922. Bibcode:2015PNAS11211917G Проверете го
|bibcode=length (help). doi:10.1073/pnas.1509851112. PMC 4586848. PMID 26351665. Архивирано од изворникот (PDF) на 2017-10-02. Посетено на 2 ноември 2016. Напосредна употреба на al. во:|last2=(help) - ↑ „Basque“. Oxford Reference online. Посетено на 3 ноември 2016.
- ↑ Totoricaguena 2004