Атички бројки
Атичките броеви се симболична ознака за броеви што ја користеле Старите Грци. Тие биле познати и како Херодијански броеви затоа што први биле опишани во ракопис од 2 век од страна на Херодијан; или како акрофонски броеви (од акрофони) затоа што основните симболи потекнуваат од првите букви од (старо)грчките зборови што симболите ги претставувале.
Бројни системи кај разни
народи и култури | |
|---|---|
| Индоарапски броеви | |
| Западноарапски • Источноарапски | |
| Бенгалски • Гуџаратски • Гурмухски • Деваганарски (Индиски) • Синхалски • Тамилски | |
| Балиски • Бурмански • Ѕонгкански (Бутански) • Јавански • Кмерски • Лаоски • Монголски • Тајландски | |
Источноазиски броеви
| |
| Виетнамски Јапонски Кинески (Суџојски) |
Корејски Стапчиња Хокиенски |
Азбучни броеви
| |
| Абџадски Арјабатини Гиски (Етиопски) Грузиски Грчки |
Ерменски Кирилични Римски Хебрејски |
Други системи
| |
| Атички Брамански Вавилонски Глаголични Егејски Египетски Етрурски Инуитски |
Кипу Кхаростенски Мајански Муискански Поле со урни Праисториски Чувашки |
| Десетични (10) | |
| 1, 2, 3, 4, 5, 6, 8, 12, 16, 20, 30, 36, 60 повеќе… | |
Атичките броеви биле децимален систем (засновано на 10), како и постариот египетски и подоцнежниот етрурски, римски и хинду-арапски систем. Имено, бројот што треба да се претстави бил поделен на едноставни множители (1 до 9) на степенот на десет - единици, десетици, стотици, илјадници, итн. Тогаш овие делови биле запишани во низа, со цел да се намали вредноста. Како и во основниот римски систем, секој дел бил запишан со употреба на комбинација од два симбола, што претставува една и пет пати поголема од десет.
Атичките броеви биле усвоени најверојатно од 7 век пр.н.е. и на крајот биле заменети со класичните грчки броеви околу 3 век пр.н.е. За нив се верува дека служеле како модел за етрурскиот броен систем, иако двајцата биле скоро современи и симболите не се очигледно поврзани. [ потребно е цитат ]
Системот
уредиСимболи
уредиАтичките броеви ги користеле следниве главни симболи, со дадени вредности:
| Вредност | Симбол | Таленти | Статери | Белешки | Етрурски | Римски |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | I | рабош? | 𐌠 | I | ||
| 5 | П | 𐅈 | 𐅏 | старогрчки: ΠΕΝΤΕ [pɛntɛ] современо: πέντε (пенте) | 𐌡 | V |
| 10 | Δ | 𐅉 | 𐅐 | старогрчки: ΔΕΚΑ [deka] современо: δέκα (дека) | 𐌢 | X |
| 50 | 𐅄 | 𐅊 | 𐅑 | "Δ" во "Π": 10 × 5 = 50 | 𐌣 | L |
| 100 | H | 𐅋 | 𐅒 | старогрчки: ΗΕΚΑΤΟΝ [hɛkaton] современо: εκατό (екато) | 𐌟 | C |
| 500 | 𐅅 | 𐅌 | 𐅓 | "Η" во "Π": 100 × 5 = 500 | ? | D |
| 1000 | Х | 𐅍 | 𐅔 | старогрчки: ΧΙΛΙΟΙ [kʰilioi] современо: χίλιοι (хилии) | ? | M. |
| 5000 | 𐅆 | 𐅎 | "Χ" во "Π": 1000 × 5 = 5000 | ? | V | |
| 10000 | М | 𐅕 | старoгрчки: ΜΥΡΙΟΝ [myrion] современо: μύριον (мипион) | ? | X | |
| 50000 | 𐅇 | 𐅖 | "Μ" во "Π": 10000 × 5 = 50000 | ? | X |
Симболите што претставуваат 50, 500, 5000 и 50000 биле композити од стара облик на голема буква пи (со кратка десна нога) и мала верзија на применливиот степен на десет. На пример, 𐅆 била пет пати една илјада.
Посебни симболи
уредиФракциите „една половина“ и „една четвртина“ биле напишани „𐅁“ и „𐅀“, соодветно.
Симболите биле малку изменети кога се користеле за да кодираат количини во таленти (со мал голем тау, "Τ") или во статери (со мала голема сигма, "Σ"). Специфични бројчени симболи биле користени за да претставуваат една драхма ("𐅂") и десет мини"𐅗".
Симболот за 100
уредиУпотребата на "Η" (голема ета ) за 100 го отсликува раниот датум на овој систем за нумерирање. На грчкиот јазик во тоа време, зборот за сто би се изговарал [hɛkaton] (со „груб аспириран“ звук /х/) и напишан „ΗΕΚΑΤΟΝ“, затоа што „Х“ го претставувал звукот /х/ во атичката азбука. Подоцна, „класичниот“ грчки, со усвојување на јонската азбука низ поголемиот дел од Грција, буквата ета требала да го претставува долгиот звук, додека грубата аспирација веќе не била обележана.[1][2] Таа не било сè до Аристофан Византиски кога вовел различни нагласни ознаки за време на хеленистичкиот период дека spiritus asper (острата воздишка) почнала да претставуваат /х /, што резултирало во современото грчки пишување на ἑκατόν. Во современата грчка /х / фонема исчезнала целосно, но нагласокот на ἑ се задржал во стандардниот правопис.
Едноставни множители со степенот на десет
уредиПовеќекратни 1 до 9 од секој степен на десет биле напишани со комбинирање на двете соодветни „1“ и „5“ цифри, имено:
| Единици | I | II | III | IIII | П | ПИ | ПII | III | ПIIII |
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | |
| Десетици | Δ | ΔΔ | ΔΔΔ | ΔΔΔΔ | 𐅄 | 𐅄Δ | 𐅄ΔΔ | 𐅄ΔΔΔ | 𐅄ΔΔΔΔ |
| 10 | 20 | 30 | 40 | 50 | 60 | 70 | 80 | 90 | |
| Стотици | Тој | ХИ | ХИХИ | ХИХИ | 𐅅 | 𐅅И | 𐅅ΗΗ | 𐅅ΗΗΗ | 𐅅ΗΗХИ |
| 100 | 200 | 300 | 400 | 500 | 600 | 700 | 800 | 900 | |
| Илјадници | Х | ХХ | ХХХ | ХХХХ | 𐅆 | 𐅆Х | 𐅆ХХ | 𐅆ХХХ | 𐅆ХХХХ |
| 1000 | 2000 | 3000 | 4000 | 5000 | 6000 | 7000 | 8000 | 9000 | |
| Десетици илјади | М | ММ | МММ | ММММ | 𐅇 | 𐅇Μ | 𐅇ΜΜ | 𐅇ΜΜΜ | 𐅇ΜΜΜΜ |
| 10000 | 20000 | 30000 | 40000 | 50000 | 60000 | 70000 | 80000 | 90000 | |
За разлика од попознатиот римски броен систем, атичкиот систем користел само т.н. "адитив" нотација. Така, броевите 4 и 9 биле напишани ΙΙΙΙ и ΠΙΙΙΙ, а не ΙΠ и ΙΔ.
Општи броеви
уредиВо принцип, бројот што треба да се претстави се дели на едноставни множители (1 до 9) со степенот на десет единици, десетици, стотици, илјадници, итн. Тогаш овие делови би биле запишани во низа, од најголема до најмала вредност. На пример:
- 49 = 40 + 9 = ΔΔΔΔ + ΠΙΙΙΙ = ΔΔΔΔΠΙΙΙΙ
- 2001 = 2000 + 1 = ΧΧ + I = ΧΧΙ
- 1982 = 1000 + 900 + 80 + 2 = Χ + 𐅆ΗΗΗΗ + 𐅄ΔΔΔ + ΙΙ = Χ𐅆ΗΗΗΗ𐅄ΔΔΔΙΙ
- 62708 = 60000 + 2000 + 700 + 8 = 𐅇Μ + ΧΧ + 𐅅ΗΗ + ΠIII = 𐅇ΜΧΧ𐅅ΗΗΠIII .
Атичките броеви се достапни во Уникод во Блокот на старогрчките броеви (U + 10140 до U + 1018F).
Поврзано
уреди- Етрурски броеви
- Грчки броеви
Белешки и наводи
уреди- ↑ Woodhead, A. G. (1981). The Study of Greek Inscriptions. Second Edition. Cambridge: Cambridge University Press. стр. 18. ISBN 0-521-23188-4.
- ↑ Smyth, Herbert Weir; Messing, Gordon M. (2002) [1920]. Greek Grammar. Revised Edition. Cambridge, MA: Harvard University Press. стр. 10 (§14). ISBN 0-674-36250-0.