Архитектура на Кратово
Оваа статија или заглавие има потреба од викифицирање за да ги исполни стандардите за квалитет на Википедија. Ве молиме помогнете во подобрувањето на оваа статија со соодветни внатрешни врски. |
Архитектурата на Кратово е карактеристична по типичната старогратска македонска архитектура. Речиси во сите градби се среќава каменот и дрвната конструкција, пересте и плитар. Ваквиот начин на градба им овозможува еластичнот и цврстина на градбите, во стилот на старомакедонската архитектура.Стреите и таваните биле украсувани со декоративни штички. Чардаците скоро на секоја куќа се посебно обележие на кратовската куќа. Од самиот чардак зависело и обликувањето на куќата. Вратите на куќите се еден од најубавите и најобработени детаљи. Тие се среќаваат како еднокрилни или пак двокрилни. Речиси во секоја кратовска куќа се градел амам, односно бања за капење. Како посебна просторија во куќата го среќавама огништето кое служело за загревање на просториите или за готвење храна.
Мостови
уредиИнтезивната комуникација на луѓето во градот Кратово, неминовно придонела за градење мостови на Кратовска и Манцева Река, а со единствена цел да се подобри комуникацијата на градот од левата и десната страна на овие реки. Денес на Кратовска Река се сочувани 4 камени и еден дрвен мост, како и еден бетонски. Сите кратовски мостови се фундирани на карпеста почва. Како главен градежен материјал бил користен каменот од вулканско потекло. Челните ѕидови и речните крајбрежни столбови кои се директно изложени на ударот на водата, се ѕидани од тврд тешко распадлив камен, сводовите биле изведувани од делкан камен со ќошиња кои биле мошне прецизно изработени. Оградите на сите мостови се ѕидани од камен, а одозгора се покриени со плочи. Кратовските мостови претставуваат соодветен израз на градителството во турскиот период кај нас. Во нив се вткаени вековните неимарски искуства на турско – словенското градителство. Тоа се мостови со витка линија, со главен лак, со прецизно изработена архиволата и имаат нагласена декоративна линија. Со обнова на занаетчиството и трговијата во 19 век, во градот се појавила потреба за изградба на нови мостови. Неколку најпознати мостови се подигнати токму во овој перид: Радев мост, Радин мост, Гровчанскиот мост, Чаршиски мост, Јокшински мост, Свински мост, Сарајски мост.
Грофчански мост
уредиСе наоѓа меѓу Сарајски мост и Чаршиски мост наизводно поврзувајки ја Ајдучка чаршија со десниот брег на Кратовска Река. Овој мост е еден од главните комуникациски правци. Мостот е изграден во почетокот на 18 век од кратовската фамилија Грофчански која се доселила од Мала Азија и била доста богата. Должината на мостот изнесува 30, ширината 4, а висината 8 метри
Радин мост
уредиОвој мост се наоѓа на познатата Манцева Река и е подигнат во 1833 година. Мостот е подигнат на две високи кули, од кои едната е висока 28 а другата 29 метри. Сегашниот мост е изграден од познатиот скопски големец Хавзи-паша. За најпрочуениот Радин мост се раскажува потресна легенда според која во темелите жива е заѕидана Рада. Потресната приказна за деветте браќа-ѕидари и за убавата невеста Рада сѐ уште привлекува голем број странски и домашни туристи, кои доаѓаат да го видат легендарниот Радин мост во Кратово.
Мостот бил подигнат и пуштен во употреба на 16 септември 1833 година, а управувањето со градбата му било доверено на тогашниот скопски големец Хавзи-паша. За изградбата на мостот била обезбедена финансиска помош од градот Дубровник, благодарение на заложбите на жителите на дубровничката колонија во Кратово, која имала 57 куќи, и на германските рудари Саси, кои ги обновиле старите кратовски рудници. Мостот преку Манцева Река бил потребен за комуникација со Злетово, Лесново, Штип, Кочани и со околните градови.
- Уште кон крајот на 14 век, познатиот мајстор Раде изградил мост, кој бил познат како Радев мост. На двете страни имало стражарници и се наплаќала мостарина во натура – со јајца, мед, сирење, урда… Но, околу 1820 година мостот бил уништен по удар од гром. Така, патниците останале отсечени, а трговските врски со околните градови биле отежнати и морало да се кружи преку Аргулички мост. Затоа, дубровчаните и Сасите, кои живееле во Кратово, издејствувале средства од Дубровник и ја почнале изградбата на легендарниот Радин мост, непосредно над разурнатиот Радев мост, од кој сѐ уште стојат остатоци – раскажуваат кратовци, кои долги години ги чуваат и собираат легендите и преданијата за знаменитостите во Кратово.
Според легендата, изградбата на Радин мост била аманет од мајката на деветте браќа-ѕидари.
- Мајката на деветте браќа, кои биле од кратовското село Крилатица, еден ден тргнала на пазар во Куманово, но не стигнала затоа што Kрива Река го однела Марков мост. По тоа, таа на своите синови им оставила аманет да градат по еден мост секаде каде што ќе одат за да се шири шоплакот, бидејќи тие потекнувале од подрачјето населено со шопи и сите деветмина имале шопски имиња – раскажуваат кратовци.
Според преданието, тие почнале да го градат мостот на Манцева Река, но тој постојано се уривал. Сѐ што ќе изграделе дење, ноќе паѓало. За да им „трае“ мостот, тие се договориле снаата што утредента ќе им донесе ручек да ја заѕидаат во темелите за да се зацврсти градбата. Сите им кажале на своите невести за договорот, само најмалиот брат не кажал. Утредента, најмладата Рада им приготвила ручек и им го однела на мајсторите, а кога ја видело нејзиното момче, силно заплакало. Деверите, пак, ја фатиле и жива ја заѕидале во темелите. Рада само милно ги замолила да ѝ ја остават десната града за да може да си го надои машкото дете.
Ова е најраширената и најприфатена легенда за која Васка Илиева има испеано и песна, но постои и предание дека во темелите на мостот е заѕидана само сенката на Рада, а таа била поштедена да не оди курбан заради доенчето што го имала, се раскажува во Кратово.
Кули
уредиЗлаткова кула
уредиОваа кула е изградена во 1365 година. Името го добила според нејзиниот последен сопственик, Ѓорги Златков. Тој ја купил ова кула од Асан Ефендија, според чие име дотогаш се нарекувала. Основата на кулата е правоаголна, изградена е од дебели камени ѕидови, висока е 5,90 и 6,35 метри.Кулата има три ката,во неа се влегува со помош на подвижни скали. Под самиот праг на вратите се гледаат остатоци од камени греди и проширен ѕид на којшто се поставувале подвижните скали. На југоисточниот ѕид се наоѓа длабнатина којашто била бања со санитарен јазол. Кон последниот најгорен кат водат дрвени скали,каде што се влегува преку дрвена врата, која се затвора хоризонтално. Се претпоставува дека оваа кула е една од најстарите кратовски кули.
Еминбегова кула
уредиОваа кула е висока 12,74 метри, а основата и е правоаголна со ширина од 6,10 метри. Вратата се наоѓа на јужната страна и е изведена од делкан камен. На кулата се забележуваат остатоци од проширувањата на страничните ѕидови. (може да се даде претпоставка дека оваа кула можеби била споена со друг објект кој подоцна бил срушен. На истиот ѕид десно од влезот на кулата во вид на рог е издадена пирамида која претставува самостоен објект. Тоа било бања со тоалет. Кулата има три ката. Спратовите се преградени со дрвена конструкција и поплочена со шестаголни плочи. Дебелината на вратите изнесува 8 см, и се подебели од останатите кули. Тие се отвораат вртејќи се околу дебели оски потпрени во камен жлеб, а горниот крај на вратата е поставен во железни цевки. Скалите се доста стрмни и се дрвени, а само на третиот кат се камени. Третиот кат е висок 6,05 метри со крстест свод и покрив од плочи. Тука има камин, ниша, полици и долапи за покуќнина.
Симиќева кула
уредиСимиќевата кула е највисоката кула во Кратово. Се смета дека потекнува од 1370 година, а нејзината изградба историчарите ја поврзуваат со владеењето на феудалецот Константин Дејанов.[1] Обликот на кулата е правоаголен со надворешна ширина на ѕидовите од 7,9 м. Јужниот ѕид е висок 21,95 м, а ѕидовите на приземјето се дебели 2 м , додека кај прозорците се дебели 91 см. Внатрешно е поделена на сводови со четири ката. Вратите се поставени на источната страна и се високи 3,35 м. Внатре во кулата се влегувало преку подвижни скали кои по потреба се тргале. Тие врати не постојат и се заѕидани и како замена биле отворени врати од спротива. За во горните катови се стигнува преку камени скали направени на јужниот ѕид и оделе до третиот кат. Тие се широки 73 см. До четвртиот кат продолжуваат дрвени скали. Кулата вкупно има 69 скалила. Кулата е целосно покриена со плочи. Покривот содржи два оџаци градени од делкан камен. Едниот е на северната страна и е висок 2,5 м, додека другиот е на источниот дел и е висок 2,2 м.[2]
Хаџи-Костова кула
уредиСе наоѓа на десетина метри од Еминбеговата кула и до сарајот на Емин-бег. Изградена е во правоаголна основа и има ѕидови дебели 1,20 м. Според народното предание, кулата наводно напукнала за време на Големата турска војна и Карпошовото востание, помеѓу силите на Австријците и карпошовите востаници против Османлиите во 1989/90 година. Во 1929 година, жандармерискиот водник Божовиќ наредил напукнатиот дел на кулата да се сруши, со што кулата сега е висока 10 метри.[3]
Саат-кула
уредиКулата е ѕидана од клесан камен, којшто се вадел од околината на градот, а покривот е од камени плочи. Внатрешноста на кулите е поделена на 3 ката, од кои горните се со по еден балкон и одделенија за живеење. Прозорците се заштитени со железни решеткии и се со различни димензии, во долниот дел тие се потесни и издолжени, додека на погорните катови се пошироки. Часовникот на кулата одамна не е во функција и не постои никаков механизам за часовник внатре во кулата. Сепак поради тоа што некогаш постоел механизам со часовник во самата кула, оттаму самата кула го добила и своето име.[4] Кулата е пренамената како музеј и е под јурисдикција на Музејот на Кратово.
Крстева кула
уредиНаводи
уреди- ↑ Александар Матески, „Кратово и Куклици“, Економија и бизнис, година 20, број 234/235, декември 2017/јануари 2018, стр. 108.
- ↑ Митевски, Илија (2018). Историјата и културата на Кратово и Кратовско од најстарите времиња до денес. Кратово. стр. 120. ISBN 9786086626501.
- ↑ Митевски, Илија (2018). Историјата и културата на Кратово и Кратовско од најстарите времиња до денес. Кратово. стр. 123. ISBN 9786086626501.
- ↑ Павловска, Јасминка (13 јуни 2014). „Кратово - Златниот град на вулканот“. Утрински весник. Скопје: МПМ Македонија. Архивирано од изворникот на 2016-03-04. Посетено на 6 септември 2015.