Википедија

Абди Ипекчи

Абди Ипекчи (9 август 1929 – 1 февруари 1979) бил турски новинар, интелектуалец и активист за човекови права. Тој бил убиен додека бил главен уредник на еден од главните турски дневни весници Милиет, кој тогаш имал политички став од левиот центар .

Абди Ипекчи
Роден(а)9 август 1929(1929-08-09)
Истанбул, Турција
Починал(а)1 февруари 1979(1979-02-01) (возр. 49)
Истанбул, Турција
ОбразованиеГалатасарајски лицеј
Истанбулски универзитет
ЗанимањеГлавен и одговорен уредник
Активен период1954–1979
СопружникАфифе Сибел Дилбер (в. 1956)
ДецаНухет Ипекчи (р. 1957-)(ќерка)
Седат Ипекчи (р. 1961) (син)

Биографија

уреди

Ипекчи е роден во Истанбул, Турција во богато истакнато елитно семејство Донме Бекташи од деноминациската секта Каракаши по потекло од Солун. По завршувањето на гимназијата во Галатасарајски лицеј во 1948 година, извесно време посетувал правен факултет на Истанбулски универзитет. Својата професионална кариера ја започнал како спортски новинар за весникот Јени Сабах, а подоцна преминал во Јени Истанбул. Во 1954 година, тој се приклучил на весникот Милиет како негов издавачки менаџер, а во 1959 година бил унапреден во главен уредник.

Угледен новинар, тој бил поборник за одвојување на религијата од државата и поборник за дијалог и помирување со Грција, како и за човековите права за различните малцинства во Турција. Ипекчи ги фаворизирал левичарските каузи и групи надвор од главната секуларистичка, централно-левичарска и кемалистичка Републиканска народна партија. Меѓународно познат како политички умерен, тој континуирано го критикуваше политичкиот екстремизам што ја поттикна насилната поларизација во времето на турскиот воен меморандум од 1971 година .

Убиство

уреди

На 1 февруари 1979 година, двајца членови на ултра-националистичките Сиви волци, Орал Челик и Мехмет Али Агџа (кој подоцна го застрелал папата Јован Павле Втори), го убиле Абди Ипекчи во неговиот автомобил на враќање дома од неговата канцеларија пред неговиот стан. зграда во Истанбул.[1] Агџа бил фатен поради доушник и бил осуден на доживотен затвор. Откако отслужил шест месеци во воен затвор во Истанбул, Агџа избегал со помош на воени офицери и Сивите волци, бегајќи прво во Иран, а потоа во Бугарија, која тогаш била база на операција на турската мафија.

Според репортерката Луси Комисар, Мехмет Али Агџа соработувал со Абдула Чатли во ова убиство во 1979 година, кој „тогаш наводно помогнал да се организира бегството на Агџа од затворот, а некои сугерирале дека Чатли дури бил вмешан во обидот за атентат на папата“. Агџа подоцна станал познат по неговиот неуспешен обид за атентат врз папата Јован Павле Втори на 13 мај 1981 година. Според Ројтерс, Агџа „побегнал со сомневање за помош од симпатизери во безбедносните служби“.[2]

Писателот Четин Алтан рече дека колегата новинар кој бил поранешен адмиралски разузнавач на началниците на Генералштабот, Сезаи Оркунт, го информирал дека тајниот контра-герила го убил Ипекчи по наредба на началникот на станицата на ЦИА во Турција. Ипекчи дознал дека контра-герилците воведуваат цивили во тајна антикомунистичка организација без знаење на турскиот началник на Генералштабот. Тој знаел дека контра-герилците се подредени на ЦИА, чиј шеф на станицата во тоа време беше Пол Хенце. Ипекчи на тој начин побара од Хензе да ги запре нелегалните активности на ЦИА.[3][4][5] Други извори исто така го именуваат Хенце како поттикнувач.[6]

Абди Ипекчи бил погребан на гробиштата Зинџирликују. Ги оставил сопругата Сибел, ќерката Нукет и синот Седат.

Наследство

уреди
 
Споменик на мирот на Абди Ипекчи

Улицата на која живеел и бил убиен била преименувана во Авенија Абди Ипекчи. На 1 февруари 2000 година, во неговата чест била откриена статуа подигната од општината Шишли во близина на местото каде што тој беше убиен. Дизајнирана е од архитектот Ерхан Ишезен, а бронзената скулптура висока 3,5 метри создадена од Гурдал Дујар стои на гранитна основа од 0,70 метри. Споменикот ја прикажува бистата на Ипекчи што ја држат еден студент и една студентка со гулаб на врвот што го симболизира мирот.[7]

По него е именувана и повеќенаменската затворена спортска арена во Турција, Арената Абди Ипекчи сместена во Истанбул.[8]

Наградата за мир и пријателство Ипекчи била основана во 1981 година за да им оддаде чест на луѓето кои ги подобрија односите меѓу Грција и Турција. Наградата се доделува на секои две години на ротациона основа во Атина и Истанбул. Меѓу примачите е и фотографот Никос Економопулос .[9]

Во 2000 година, Ипекчи бил прогласен за еден од 50-те светски херои на слободата на печатот на Меѓународниот институт за печат во последните 50 години.[10]

Наводи

уреди
  1. ↑ Ganser, Daniele, NATO's secret armies: operation Gladio and terrorism in Western Europe, (Routledge, 2005), 238.
  2. ↑ "Man who shot pope must return to jail: Turkish court," 20 January 2006, Reuters.
  3. ↑ "İpekçi cinayetinde 18 yıl sonra yeni bir iddia", Yeni Yüzyıl, 16 January 1997: Abdi vurulduktan bir süre sonra gazeteye uğradım. O sırada gazeteye yazılar da yazan emekli amiral Sezai Orkunt’la rastlaştık. “Paşam bizim Abdi’yi niye vurdular” dedim. O da bana, “Abdi, askerlerin geniş arazilerde bazı sivillere kontrgerilla eğitimi verdiğini öğrenmiş. Sonra da Ankara’ya gidip CIA şefiyle bunu konuşmuş. Ardından da vuruldu. Halbuki Genelkurmayın haberi olmadan böyle talimlerin yapılamayacağını bilmesi lazımdı” dedi. Abdi’nin böyle bir tarafı da vardı. Rahmetli bir şey öğrendiğinde önce yazmak yerine, düzeltilsin diye gidip ilgililerle konuşurdu.

    Quoted in „Susurluk'ta bütün yollar, devlete uğrayarak CIA'ya çıkar“. Kurtuluş Yolu (турски). 4 (39). 2008-09-16. Архивирано од изворникот на 2009-05-19. Посетено на 2008-11-04.
  4. ↑ Mercan, Faruk (2006-01-09). „İlk Özel Harpçi Orgeneral“. Aksiyon (турски). 579. Архивирано од изворникот на June 8, 2007. Посетено на 2008-09-21. Sonraki yıllarda yazar Çetin Altan, 1979'da öldürülen Milliyet gazetesi başyazarı Abdi İpekçi olayının bir Kontrgerilla işi olduğu iddiasını ortaya attı. Altan, 'Bana bunu Genelkurmay İstihbaratında çalışmış olan Amiral Sezai Orkunt söyledi. Abdi, bazı sivillere Kontrgerilla eğitimi verildiğini öğrenmiş ve Ankara'ya gidip bunu CIA Ankara İstasyon şefi ile konuşmuş.' dedi.
  5. ↑ Kivanc, Taha (1998-02-03). „Önemli bir kazanım“. Zaman (турски). Архивирано од изворникот на 2009-05-20. Посетено на 2008-11-04.
  6. ↑ „İpekçi suikastinde 'DESİSE'“. Kültür-Sanat. Yeni Şafak (турски). 2005-12-22. Архивирано од изворникот на 20 November 2008. Посетено на 2008-11-04.
  7. ↑ „Abdi İpekçi ilkeleriyle anılacak“. Milliyet (турски). 2000-01-31. Архивирано од изворникот на 15 September 2008. Посетено на 2008-09-21.
  8. ↑ Vuletic, Dean (2018-01-25). Postwar Europe and the Eurovision Song Contest (англиски). Bloomsbury Publishing. стр. 193. ISBN 978-1-4742-7628-3.
  9. ↑ Press release for "Nikos Economopoulos"[мртва врска][мртва врска] (PDF file), Maison Robert Doisneau, Communauté d'Agglomération de Val de Bièvre, 2009. (на француски) Accessed 2010-01-18.
  10. ↑ „World Press Freedom Heroes: Symbols of courage in global journalism“. International Press Institute. 2012. Архивирано од изворникот на 16 January 2012. Посетено на 26 January 2012.

Надворешни врски

уреди
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Абди_Ипекчи&oldid=5259856“