Турски десант на Крим

Турски десант на Крим (17 јули - 24 јули) — операција на отоманските трупи и флота за време на Руско-турската војна од 1768-1774 година.

Турски десант на Крим
Дел од Руско-турска војна (1768-1774)
Датум 17 јули - 24 јули 1774 Место во близина на Алушта и Јалта Исход руска победа
Завојувани страни
Отоманско Царство
Команданти и водачи
Гаџи Али-паша	Валентин Пушкин,
Сила
30 000	2850

Заднина

Полуостровот Крим бил окупиран од руските трупи во 1771 година, а населението било прогласено под руски протекторат. Османлиите, кои не сакале да ги загубат своите позиции на Крим, со тајна поддршка на ханот Сахиб II Гиреј, ги инспирирале вооружените востанија на Татарите, кои биле задушени од руските трупи до почетокот на 1774 година .

Во 1774 година, полуостровот бил окупиран од 2-та армија на генералот-принц Василиј Долгоруков, кој распоредил единици според правилата на австрискиот кордонски систем: во секое повеќе или помалку важно населено место, особено на брегот, имало пост нумерирана од чета во баталјон. Таквиот локациски систем бил многу ранлив, бидејќи немало ниту една средна станица помеѓу Алушта и Јалта, и помеѓу Јалта и Балаклава, а во случај на непријателски десант, малите руски одреди на брегот лесно можеле да бидат отсечени од непријателот. .

Портата, сакајќи да го поддржи движењето на Татарите на Крим, испратила значителна флота на бреговите на Крим, под команда на сераскирот Гаџи Али-бег. Оваа вест ги инспирирала кримските Татари со неостварливи надежи. Кримскиот хан Сахиб II Гераи, верувал дека сега е дојдено време да се дејствува во корист на Турција, бидејќи силната флота со десантна сила што пристигнала може да и даде предност на Портата во работите на Крим

Во исто време, Турците од Кубан го испратиле Калга Шахбаз Герај да го нападне Крим со 20 илјади Татари и Ногаи. Меѓутоа, на 3 април 1774 година, на реката Калала, Татарите биле поразени од руски одред од 500 луѓе под команда на потполковник Бухвостов .

Предавството на Сахиб Гиреј ја налутило царицата Катерина до највисок степен. Поставувајќи го ослободувањето на Веселицки како неопходен услов за мировни преговори со Турција, царицата му наредил на принцот Долгоруков да употреби решителни воени мерки за да го ослободи.

Турски десант и зазимање на Алушта

На 16 јули, сераскирот Џаникли Али-паша, кој стоел со флотата кај Керченскиот теснец, без да го знаат Русите, измерил сидро и се упатил кон запад покрај брегот .

На 17 јули турските трупи слетале во близина на селото Алушта, помеѓу Судак и Јалта. Алушта се состоела од 150 ренџери на Московската легија под команда на вториот мајор на третиот мускетарски баталјон Николај Количев. По шестчасовна битка, рускиот одред бил принуден да ја отстапи позицијата на „голем број Турци и Татари“ и да се повлече длабоко во полуостровот . Изгубувајќи тројца убиени и 19 ранети, четата на Количев заминала до преминот Ангарск до селото Јанисал .

Успехот кај Алушта ги инспирирало кримските Татари, кои кренале отворено востание против Русите и се приклучиле на турското истоварување. Вооружени судири се случиле на многу места на Крим, што уште повеќе ја отежнало концентрацијата на руските војници расфрлани од кордон, како резултат на што Русите можееле да преземат акција дури на 24 јули .

Заземање на Јалта

На 19 јули селото Јалта „било опколено и нападнато од сите страни од Турците кои се спуштиле од флотата и од голем број Татари“. Во воените архиви нема детален опис на овој случај, но врз основа на борбени извештаи и обрасци за служба на Втората армија, Весникот на Царското руско воено историско друштво ги вратило приближниот тек на настаните.

Постата на Јалта се состоела од две нецелосни чети на мускетарски полк Брјанск, дел од артилерискиот тим на истиот полк и 11 Донски Козаци кои се користат за патроли. На чело на функцијата бил премиерот мајор Самуил Салтанов, витез на Свети Ѓорѓи, офицери: капетан Иван Михачевски, поручници Борис Берлизев и Михаил Ачкасов, Пјотр Батавин и доктор Шулц .

На 18-ти, Салтанов му пришол на помош на Алушта, но, откако открил слетување на значителни непријателски сили (дел од турската флота од 40 кончебаси и 15 бродови со три јарболи била стационирана во заливот, гранатирајќи го брегот) и дознал за заземањето на селото, им наредил на слабите позиции во Ламбате и Партенит да ги напуштат своите позиции и да се повлечат во Јалта, каде што самиот се вратил, одбивајќи го турското истоварување кај Партенит .

Приближувајќи се на Јалта на 19 јули, турската флота направила голем десант, на кое се приклучиле и локалните Татари. Русите сили, и покрај огромната нумеричка супериорност на непријателот, го одбила првиот напад, но тогаш Јалта била целосно опкружена од непријателот, отсекувајќи ги можните рути за повлекување. Салтанов испратил поручник за помош, а потоа уште седум Козаци еден по еден, но сите биле убиени .

Откако снемал муницијата, одредот решил да направи генерален лет и да го пробие опкружувањето со бајонети. По тврдоглава битка, 17 луѓе (капетан Михачевски, поручник Ачкасов, 8 подофицери, 3 топџии и 4 козаци, сите ранети) успеале да се пробијат и да заминат. Во битката во Јалта загинале 205 лица: тројца офицери - Салтанов, Берлизев, Батавин, докторот Шулц, 12 подофицери (наредник, 2 заставници, капетан, 2 фуриери, 6 капрали), 182 пониски чинови - 2 болничари, 168 мускетари, 13 топџии, 7 Козаци. Немало затвореници .

Во извештајот на принцот Долгоруков, составен на 28 јули, по одбивањето на турското десантирање, бројката била 197 мртви пониски чинови и Козаци, 3 офицери и лекар. Според овој извештај, тимот на Салтанов, „отворајќи го својот пат со бајонети“, пристигнал во Балаклава составен од 150 луѓе со ранетите и четворица офицери (веројатно, тоа биле делови од крајбрежните пунктови евакуирани по наредба на Салтанов) .

Во 1908 година, А.Л. Делагард предложил да се подигне меморијален крст во чест на подвигот на мускетарите во Брјанск, но оваа иницијатива не била спроведена, и дури на 20 април 2016 година, во Јалта била поставена спомен плоча од страна на кримскиот огранок на Руското историско општество.

Борби

Руските трупи на Крим напредувале до селото Јанисал. Генерал Долгоруков одвоил седум пешадиски баталјони под команда на генерал-полковник Мусин-Пушкин, кои се движеле против турските трупи кои слетале во близина на Алушта. Долгоруков, предводен од два пешадиски баталјони и два коњанички полкови, останал да го покрие задниот дел.

Откако ги приземјил трупите на Хаџи Али-паша, тој ги поставил на левиот доминантен брег на реката Алушта. Главниот логор на турските трупи се наоѓал преку реката Алушта во два табора; неговите напредни трупи стоеле во две распоредени теренски утврдувања: над селото Шуми; кај селото Демерџи, на патот од Симферопол кон Алушта, имало и специјална турска чета. Карпестиот брег на морето им овозможило на Турците да го зајакнат бедемот на утврдувањата што ги подигнале со камени плочи и значително да ги зајакнат средствата за одбрана.

Приближувајќи се кон Алушта, генералот Мусин-Пушкин ја испитал позицијата на непријателот и, не наоѓајќи дека е можно да се заобиколи кај Ноис, каде што се наоѓале напредните утврдувања, решил да тргне на отворен напад на 24 јули. За таа цел, тој ја изградил својата пешадија на 4 квадрати. На две од нив, под команда на генерал-мајор И. ВО. Јакоби, им било наредено да ја нападнат левата страна, а другите две под негова лична команда, Валентин Платонович решил лично да доведе до десното напредно непријателско утврдување. Пешадиската бригада, формирајќи го петтиот плоштад под команда на генерал-мајор Грушчецки, сочинувало резерва. Силно подигнатите утврдувања им овозможија на Турците долго да го издржат силниот оган на нашата артилерија; но подготвеноста на руските трупи за напад - ги принуди Турците да ги расчистат утврдувањата за да не ја изгубат можноста да се повлечат во Алушта. Јакоби, командувајќи го плоштадот на гранадерите на Московска легија, го водеше нападот на непријателското ограничување од десната страна, брзо го нападна и го исфрли непријателот од рововите и совлада два топови. За овој подвиг, Јакоби беше награден со воен Орден на Свети Ѓорѓи 3-ти степен бр. 46 на 26 ноември 1775 година Предлошка:Начало цитаты ... Непријателот, искористувајќи ја удобноста на местото и супериорноста на силите, се бранеше со таква тврдоглавост што и двата плоштада, наведнати напред по непроодни патеки, го стекнуваа секој чекор со крв... Како што се приближуваа кон двата ретранша, генерал-полковник гроф Мусин-Пушкин... нареди, земајќи го непријателот во бајонети, да се протурка, што беше направено од левата страна, каде што најсилниот отпор беше Московската легија од баталјонот гренадери под свое раководство на храбариот генерал-мајор и кавалер Јакобиј... Во овој случај, генерал-мајор Јакобиј командувал со втората бригада, во најтешкиот пожар дејствувал со одлична бестрашност, откако добил удар од граната, под него бил застрелан коњ, а неговите двајца луѓе беа убиени во негова близина.

Турската чета, која била стационирана кај селото Демерџи, плашејќи се да не биде отсечена, побрзала да се повлече и користејќи го пошумениот простор, успеала да се приклучи на главните сили на Турците. Одредот на грофот Мусин-Пушкин го гонела непријателот две милји. Но, стрмнината на планината, на која руските војници се искачиле, толку ги изморило што морале да застанат на одмор, имајќи го предвид претстојниот напад на главната непријателска позиција во Алушта.

Овој напад, меѓутоа, не бил извршен, бидејќи истиот ден вечерта била примена вест за договорот меѓу Русија и Портата, односно Ќучуккајнарџискиот договор .

„Фонтана Кутузовски“ . Спомен на 35-от км од автопатот Симферопол-Алушта

Во оваа битка, командантот на баталјонот за гренадери на Московската легија ,Михаил Иларионович Кутузов, бил тешко ранет во главата. Врховниот командант на Кримската армија, генерал-врховен В. М. Долгоруков, во својот извештај од 28 јули до Катерина II напишал за победата во таа битка:Предлошка:Начало цитаты … Ранены: Московского легиона подполковник Голенищев-Кутузов, приведший гренадерский свой баталион, из новых и молодых людей состоящий, до такого совершенства, что в деле с неприятелем превосходил оный старых солдат. Сей штабофицер получил рану пулею, которая, ударивши между глазу и виска, вышла на пролёт в том же месте на другой стороне лица.

… Ранет: потполковник Голенишчев-Кутузов од Московската легија, кој својот баталјон-гранадер, составен од нови и млади луѓе, го доведе до толку совршенство што во справувањето со непријателот го надмина стариот војник. Тој бил ранет од куршум, кој погодувајќи меѓу окото и слепоочницата, излегол на истото место од другата страна на лицето..

— Извештај на генералот принц Долгоруков од логорот на Крим, од 28 јули 1774 година

Долгоруков во својот извештај, лично ги забележал генерал Грушецки, во резултатите од битките кај Шумоја:

... Господине генерал-мајор Грушицки, приближувањето со баталјон гранадери и нанесувањето голема штета на отфрлањето со брутална канонада, придонесе трупите, намалувањето на напаѓачите, а да го постигнат тоа ...

…Господин же генерал-майор Грушицкий, приближаясь с баталионом гренадер, и произведением жестокой канонады делая великий вред неприятию, способствовал войскам, ретраншемент атакующим, скорее оного достигнуть…