Википедија

Софи Бланшар

Софи Бланшар (25 март 1778 - 6 јули 1819 година [1]), вообичаено наречена Мадам Бланшар и позната по многу комбинации на нејзиното моминско и венчано име, вклучувајќи ги Медлин-Софи Бланшар, Мари Медлин-Софи Бланшар, Мари Софи Армант и Медлин-Софи Арман Бланшар, била француски аеронаут и сопруга на пионерот на балони Жан-Пјер Бланшар. Бланшар била првата жена која работела како професионален балонист, а по смртта на нејзиниот сопруг продолжила со работата со балони, правејќи повеќе од 60 искачувања. Позната низ Европа по нејзините подвизи со балон, Бланшар го забавувала Наполеон Бонапарт, кој ја промовирал во улогата на „Аеронаут на официјалните фестивали“, заменувајќи го Андре-Жак Гарнерин. На обновувањето на монархијата во 1814 година, таа настапила за Луј XVIII, кој ја нарекол „Официјален аеронаут на реставрацијата“.

Возењето со балони бил ризичен бизнис за пионерите. Бланшар ја изгубила свеста во неколку наврати, издржала ниски температури и речиси се удавила кога нејзиниот балон паднал во мочуриште. Во 1819 година, таа станала првата жена што загинала во авионска несреќа кога, за време на изложба во градините Тиволи во Париз, лансирала огномет што го запалил гасот во нејзиниот балон. Балонот и се урнал на покрив од куќа и таа паднала и умрела.

Биографија

уреди

Ран живот и кариера

уреди
 
Жан Пјер Бланшар

Софи Бланшар е родена како Мари Медлин-Софи Армант од родители протестанти во Троа-Канон, во близина на Ла Рошел. Малку е познато за нејзиниот живот пред бракот со Жан-Пјер Бланшар, првиот професионален балонист во светот. Датумот на нејзиниот брак е нејасен; изворите цитираат датуми уште од 1794 година [2] или 1797 година,[3] но повеќето наведуваат 1804 година, годината на нејзиното прво искачување. Бланшар ја напуштил својата прва сопруга Виктоар Лебрун и нивните четири деца за да патува низ Европа, продолжувајќи ја својата кариера со балон, а таа подоцна умрела во сиромаштија.[3] Различно опишана како „мала, грда, нервозна сопруга на Бланшар“, „мала со остри птичји одлики“ и подоцна како „мала и убава“,[4] на Софи и било поудбно на небото отколку на земјата, каде што била со нервозно расположение што значело дека таа лесно се изненадувала.[4] Била преплашена од гласни звуци и од возење во кочии, но била бестрашна во воздухот.[4] Таа и нејзиниот сопруг доживеале несреќа на заеднички лет во 1807 година (нејзиното 11-то искачување, веројатно негово 61-то), во која бало нот се урнал и тој се здобил со повреда на главата. Шокот ја оставил нема некое време.[5]

Софи го направила своето прво искачување во балон со Бланшар во Марсеј на 27 декември 1804 година. Двојката се соочила со банкрот како резултат на лошата деловна смисла на Бланшар, и тие верувале дека жена-балонист е новина што може да привлече доволно внимание за да ги реши нивните финансиски проблеми. Таа го опишала чувството како „неспоредлива сензација“.[2] Софи направила второ искачување со Бланшар и за нејзиното трето искачување на 18 август 1805 година, таа полетала соло од градината на манастирот на Јакобинците во Тулуз.[2][6]

Таа не била првата жена-балонист. На 20 мај 1784 година, Маркионесата и грофицата од Монталмбер, грофицата од Поденас и госпоѓицата де Лагард патувале на врзан балон во Париз. Ниту била првата жена што се искачила во неврзан балон: во времето на Бланшар, Ситоен Анри, кој се искачила со Андре-Жак Гарнерин во 1798 година, била широко позната за тоа што била прва жена која се качила со балон, иако честа всушност и припаѓала на Елизабет Тибл. Тибле, оперска пејачка, се искачила за да го забавува Густав III од Шведска во Лион на 4 јуни 1784 година, четиринаесет години пред Ситоен Анри. Бланшар, сепак, била првата жена што пилотирала сопствен балон и првата што го прифатила балонирањето како кариера.[7]

Во 1809 година, нејзиниот сопруг починал од повреди здобиени кога паднал од неговиот балон во Хаг, откако доживеал срцев удар. По неговата смрт, Софи продолжила да се искачува, специјализиријаќи за ноќни летови, честопати останувајќи цела ноќ горе.[6]

Соло кариера

уреди
 
Искачување од Шан де Марс, 24 јуни 1810 година

Софи правела експерименти со падобрани како што правел нејзиниот сопруг, фрлајќи кучиња со падобран од нејзиниот балон, а како дел од забавата лансирала огномет и фрлала корпи со пиротехнички средства закачени на мали падобрани.[3] Други аеронаути се прославиле со демонстрација на скокови со падобран од корпите со балони, особено семејството на Андре-Жак Гарнерин, чија сопруга, ќерка и внука редовно настапувале.[8] Неговата внука, Елиса Гарнерин, била главниот ривал на Бланшар како жена аеронаут и ретко се случувало на соодветен настан да му недостига настап на едниот или на другиот.[6] Бланшар може да покажала неколку демонстрации на скокање со падобран, но нејзиниот примарен интерес бил возење со балон.[9]

Двојката сè уште била во долгови во времето на смртта на Бланшар, па за да ги минимизира нејзините трошоци, Софи била што е можно поштедлива во изборот на балон. Таа користела гасен балон наполнет со водород (или Шарлиер ), бидејќи и дозволувал да се искачи во кошница малку поголема од стол, и немало потреба за обемот на материјалот неопходен за балон со топол воздух . Водороден балон, исто така, ја ослободил од потребата да се запали оган за да го задржи леталото во воздух. Да се има помал балон кој лесно се надувува било исто така важно во ерата кога „немирите со балони“ биле вообичаени, а разочараната толпа било познато дека уништувала балони и ги напаѓала аеронаутите кога балоните не успевале да се искачат како што било планирано.[10] Бидејќи била мала и лесна, можела да го намали количеството гас што се користи за надувување на балонот.[2] Софи користела, или барем поседувала, балон со топол воздух; Полковникот Френсис Макерони запишал во своите мемоари дека му го продала во 1811 година за 40 фунти.[11]

Таа станала миленичка на Наполеон, а тој ја назначил да го замени Андре-Жак Гарнерин во 1804 година. Гарнерин се посрамотил себеси со тоа што не успеал да го контролира балонот што го испратил за да го одбележи крунисувањето на Наполеон во Париз; балонот на крајот се оддалечил до Рим, каде што удрил во Лаго ди Брачано и станал предмет на многу шеги на сметка на Наполеон.[12] Титулата што ѝ ја дал Наполеон е нејасна: тој сигурно ја направил „Аеронаут на официјалните фестивали“ со одговорност за организирање изложби со балони на големи настани,[2] но можеби ја направил и негов Главниот министер за воздухопловство за балони, во чија улога се наведува дека изготвила планови за воздушна инвазија на Англија.[13] Таа можела да го одврати Наполеон од овој непрактичен план со тоа што укажала дека ветровите што преовладуваат над Каналот ја направиле таквата инвазија речиси невозможна.[14]

 
Софи се искачува во Милано на 15 август 1811 година за да го одбележи 42-от роденден на Наполеон.

Бланшар направила искачувања за забавата на Наполеон на 24 јуни 1810 година од Шампионатот на Марс во Париз и на прославата што ја организирала Царската гарда за неговиот брак со Мари-Луиз од Австрија. На раѓањето на синот на Наполеон, Бланшар летала со балон над Париз од Шанзел де Марс и фрлала летоци со прогласување на раѓањето.[15] Таа настапила на официјалната прослава на неговото крштевање во Шато де Сен-Клауд на 23 јуни 1811 година, со огномет лансиран од балонот,[16] и повторно на „Féte de l'Emperor“ во Милано на 15 август 1811 година. Таа направила искачување во лоши временски услови над Кампо Марте во Неапол за да го придружува прегледот на трупите од страна на шурата на Наполеон, Јоаким Мурат, кралот на Неапол, во 1811 година [11] Кога Луј XVIII влегол во Париз на 4 мај 1814 година, откако бил вратен на францускиот престол, Бланшар се искачила со нејзиниот балон од Пон неф како дел од триумфалната поворка. Луј бил толку импресиониран со нејзината изведба што ја нарекол „Официјален аеронаут на реставрацијата“.[17] [a]

Позната низ цела Европа, Бланшар привлекувала големи толпи за нејзините искачувања. Во Франкфурт таа очигледно била причина за лошиот прием на операта Силвана на Карл Марија фон Вебер на нејзиното отворање, на 16 септември 1810 година: луѓето од градот се собрале да ја видат нејзината демонстрација додека само неколкумина присуствувале на дебито на операта.[18] Таа одржала многу изложби во Италија. Во 1811 година отпатувала од Рим до Неапол, поделувајќи го патувањето на половина со застанување по 97км, а подоцна повторно се искачила од Рим на висина од 13.660м каде што тврдела дека заспала во длабок сон некое време пред да слета во Таљакоцо.[19] Истата година таа повторно ја изгубила свеста откако морала да се искачи за да избегне да биде заробена во град во близина на Винсен. Како резултат, поминала 14 и пол часа во воздух.[20] Софи ги преминала Алпите со балон,[21] и на патување во Торино на 26 април 1812 година температурата паднала толку ниско што доживеала крварење од носот и се формирале мразулци на рацете и лицето.[6] Таа за малку ќе умрела на 21 септември 1817 година кога, на лет од Нант (нејзиниот 53-ти), кога помешала мочурливо поле за безбедно место за слетување. Настрешницата на нејзиниот балон се зафатила во дрво поради што столот се превртел; Бланшар, заплеткана во местењето, била принудена да влезе во водата на мочуриштето и ќе се удавела ако не пристигнела помош набргу по нејзиното слетување.[6] Сочувствувајќи со Мари Тереза де Ламурус, која управувала со засолниште за „паднати жени“ во Бордо, таа понудла да ги донира приходите од едно од нејзините искачувања на потфатот. Де Ламурус ја одбла понудата со образложение дека таа не може да биде причина некој друг да си го ризикува животот.[22]

Смрт

уреди
 
Смртта на г-ѓа. Бланшар , илустрација од крајот на 19 век

На 6 јули 1819 година, во градините Тиволи во Париз, нејзиниот балон исполнет со водород се запалил и Бланшар, заплеткана во околната мрежа, паднала во смрт.

Бланшар редовно настапувала во Градините Тиволи, правејќи искачувања двапати неделно кога била во Париз.[3] Таа постојано била предупредувана за опасноста од користење огномет на нејзините изложби. Овој приказ требало да биде особено импресивен со многу повеќе пиротехнички средства од вообичаено, и се чини дека предупредувањата и оставиле впечаток. Некои гледачи ја молеле да не се искачува, но други, желни да го видат шоуто, ја повикале да продолжи. Еден извештај сугерирал дека таа конечно одлучила и зачекорила на столот со зборовите „ Allons, ce sera pour la dernière fois “ („Ајде да одиме, ова ќе биде за последен пат“).[23]

Околу 10:30 часот попладне (наводите се разликуваат во однос на точното време), Бланшар го започнала своето искачување, облечена во бел фустан, бела капа со ноеви пердуви и со бело знаме. Ветерот дувал силно и се чинело дека балонот се борел да се крене. Со фрлање баласт, Бланшард успеала малку да се подигне, но балонот се пробил низ дрвјата додека се искачувала. Откако ги расчистила дрвјата, Бланшар го започнала прикажувањето со мавтање со своето знаме. Балонот бил осветлен со корпи со „Бенгалски оган“, пиротехника која бавно гори, обоена.[24]

Неколку моменти по почетокот на прикажувањето и додека сè уште се искачувала, се видело дека балонот е во пламен. Некои извештаи велат дека балонот за момент исчезнал зад облак и дека кога повторно се појавил бил во пламен - без оглед на околностите, гасот во балонот горел. Бланшар почнала брзо да се спушта, но балонот, фатен од ветрот, продолжил да се оддалечува од градините дури и кога се спуштал надолу. Некои гледачи мислеле дека овие настани се дел од шоуто и аплаудирале и извикувале одобрување.[25] Балонот не се искачил на некоја голема висина и, иако гасот што излегувал горел, гасот во балонот одржувал доволно подигање за да спречи пловилото да падне директно на земја. Со брзо фрлање баласт, Бланшар можела да го забави спуштањето. Повеќето извештаи велат дека таа изгледала како мирна за време на спуштањето, но се вели дека ги стегала рацете во очај додека леталото се приближувало до земјата.[23] Подоцна кружеле гласини дека таа го зграпчила столот на нејзиниот балон толку цврсто што „неколку артерии се пробиле поради напорот“.[26]

 
Друга слика од нејзината смрт од 1869 година

Веднаш над покривите на улицата Прованса, гасот на балонот бил исцрпен, а леталото удрило во покривот на една куќа. Се сметало дека веројатно ќе преживеела ако тоа било крајот на инцидентот, но јажињата што го држат столчето за телото на балонот можеби изгореле или ударот ја исфрлил нанапред, како резултат на што Бланшар, заробена во мрежата на балонот, летнала преку страната на покривот на улицата долу.

Некои извештаи и велат дека извикала „ А мои !“ („помош“, или буквално, „мене“), додека удрила во покривот.[27] Иако толпата ѝ притрчала на помош и се обиделе да ја спасат, таа или починала веднаш, од скршеница на вратот или најмногу десет минути подоцна.

Најверојатната причина за несреќата се чини дека била тоа што огнометот прикачен на нејзиниот балон бил исфрлен од положбата од дрво додека таа се искачувала; веројатно балонот бил силно натоварен и не успеал доволно брзо да се крене. Кога ги запалила фитилите, огнометот се упатил кон балонот наместо да се оддалечи од него; еден од нив изгорел дупка во ткаенината, при што се запалил плинот. Еден маж, наводно, го забележал проблемот и и викал да не ги пали фитилите, но неговиот плач се удавил од навивањето на толпата.[23] Подоцнежните извештаи сугерирале дека таа го оставила вентилот за гас отворен, дозволувајќи им на искрите да го запалат гасот и да го запалат балонот, или дека нејзиниот балон бил со лоша конструкција и дозволувал гасот да излезе во текот на целото искачување.[2]

Наследство

уреди

Кога слушнале дека починала, сопствениците на градините Тиволи веднаш објавиле дека влезните такси ќе бидат донирани за поддршка на нејзините деца, а некои гледачи застанале пред портите апелирајќи до граѓаните на Париз за донации. Апелот собрал 2.400 франци, но по собирањето било откриено дека таа нема преживеани деца, па парите наместо тоа биле искористени за подигнување на споменик, на кој бил претставен нејзиниот балон во пламен, над нејзиниот гроб на гробиштата Пер Лашез. Нејзиниот надгробен споменик бил изгравиран со епитафот „жртва на нејзината уметност и смелост“.[2] Остатокот од парите, околу 1.000 франци, бил дониран на лутеранскиот Црквата Билетс на кој присуствувала Бланшар.[6] Иако не била богата, во моментот на нејзината смрт ги расчистила долговите што и ги оставил сопругот и била финансиски обезбедена. Секое нејзино искачување ја чинело околу 1.000 франци, не вклучувајќи ги трошоците за одржување на балонот. Во тестаментот оставила имот вреден меѓу 1.000 [6] и 50.000 [28] франци на ќерката на некои познаници.

Приказната за нејзината смрт била раскажана низ цела Европа. Жил Верн ја спомнал во „Пет недели во балон “, а во „Коцкар “, Фјодор Достоевски ја споредил возбудата од посветеноста на коцкањето со сензацијата што Бланшар мора да ја почувствувала додека паѓала. За други, нејзината смрт се покажала како предупредувачка приказна, или како пример за жена што ја надминува својата положба (како со Гренвил Мелен, кој кажал дека се покажало дека „жената во балон е или надвор од нејзиниот елемент или е премногу висока во него“ [29] ) или како цена на суетата за обиди за вакви спектакуларни шоуа. Чарлс Дикенс прокоментирал „Бокалот често оди до бунарот, но сигурно е дека еднаш ќе испука“.[30] Роман инспириран од приказната на Бланшар, „Малиот балонист “ на Линда Дон, бил објавен во 2006 година.[31]

Објавен во 2019 година, Аеронаути има лик, „пилот“ Амелија Рен (ја игра Фелисити Џонс), која делумно била инспирирана од Бланшар.[32]

Поврзано

уреди

Наводи

уреди
  1. ↑ Dunlop, Doug (28 March 2016). „Sophie Blanchard: Pioneer Aeronaut“. Smithsonian Libraries Unbound (англиски). Smithsonian Institution. Посетено на 24 March 2018.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 Marck 2006, pp. 70–1.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Lynn 2006, p. 132.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Walker 2004, pp. 50–3.
  5. ↑ Brown 1801, pp. 207–8.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 6,6 Michaud 1854, pp. 415–6.
  7. ↑ Walsh 1913, pp. 11–12.
  8. ↑ Turgan 1851, p. 170.
  9. ↑ Figuier 1859, p. 239.
  10. ↑ What'sHerName and Sharon Wright (3 December 2018). „THE AERONAUT Sophie Blanchard“. What'shername (англиски). Посетено на 7 January 2019.
  11. ↑ 11,0 11,1 Maceroni 1838, p. 41.
  12. ↑ Hoefer 1857, p. 499.
  13. ↑ Martin 2000, p. 135.
  14. ↑ What'sHerName and Sharon Wright (7 January 2019). „THE AERONAUT Sophie Blanchard“. What'sHerName Podcast.
  15. ↑ Smucker 1857, p. 249.
  16. ↑ de Saint-Amand [1890] 2004, p. 270.
  17. ↑ Peltier 1814, p. 391.
  18. ↑ Newman 1945, p. 513.
  19. ↑ Select Reviews 1812, p. 176.
  20. ↑ Wason 1897, p. 82.
  21. ↑ Shayler 2005, p. 10.
  22. ↑ Yonge 1858, p. 57.
  23. ↑ 23,0 23,1 23,2 Ireland 1822, p. 402.
  24. ↑ Gentleman's Magazine 1819, p. 76.
  25. ↑ Marion [1870] 2004, p. 99.
  26. ↑ Mathews 1839, p.65.
  27. ↑ Turgan 1851, p. 145.
  28. ↑ Lesur 1820, p. 651.
  29. ↑ Mellen 1825, p. 154.
  30. ↑ Dickens 1853, p. 488.
  31. ↑ „Fiction Book Review: The Little Balloonist“. Publishers Weekly. 21 November 2005. Посетено на 23 April 2019.
  32. ↑ Scott, Walter (21 December 2018). „Felicity Jones on Meeting Ruth Bader Ginsburg & Why She Joined Star Wars“. Parade. Посетено на 25 August 2019.
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Софи_Бланшар&oldid=5308683“