Силикатни минерали
Силикатните минерали ја сочинуваат најголемата и најзначајната класа на карпотворни минерали и околу 90% од Земјината кора. Тие се хемиски соединенија на силициумот со кислород и со некои минерали и широко се широко застапени во облик на стакло, порцелан, керамика и др.[1] Се класификуваат во зависност од составот и распореденоста на нивната силикатна група.
Незосиликати и ортосиликати
уредиНезосиликатите (од грч. νησος несос = „остров“), или ортосиликати имаат изолирани (островски) [SiO4]4− тетраедри што се поврзани само со меѓупросторни катјони. Никел-Штрунцова класификација: 09.A
Соросиликати
уредиСоросиликатите (од грч. σωρός сорос = „купче“) имаат изолирани двојни тетраедарски групи со (Si2O7)6− или сооднос од 2:7. Никел-Штрунцова класификација: 09.B
- хемиморфит (calamine) - Zn4(Si2O7)(OH)2•H2O
- лосонит - CaAl2(Si2O7)(OH)2•H2O
- илваит - CaFe2+2Fe3+O(Si2O7)(OH)
- епидоти (has both (SiO4)4− and (Si2O7)6− groups)
- епидот - Ca2(Al,Fe)3O(SiO4)(Si2O7)(OH)
- цојзит - Ca2Al3O(SiO4)(Si2O7)(OH)
- клиноцојзит - Ca2Al3O(SiO4)(Si2O7)(OH)
- танзанит - Ca2Al3O(SiO4)(Si2O7)(OH)
- аланит - Ca(Ce,La,Y,Ca)Al2(Fe2+,Fe3+)O(SiO4)(Si2O7)(OH)
- долазеит-(Ce) - CaCeMg2AlSi3O11F(OH)
- везувијанит (идокрас) - Ca10(Mg,Fe)2Al4(SiO4)5(Si2O7)2(OH)4
Циклосиликати
уредиЦиклосиликатите (од грч. κύκλος киклос = „круг“), или прстенести силикати, имаат сврзани тетраедри со (TxO3x)2x- или сооднос од 1:3. Постојат како тричлени (T3O9)6- шестчлени (T6O18)12- прстени, каде T означува тетраедрално усогласен катјон. Никел-Штрунцова класификација: 09.C
- тричлен прстен
- бенитоит - BaTi(Si3O9)
- шестччен прстен
Треба да се напомене дека прстенот кај аксинитот содржи два тетраедра од B и четири тетраедра од Si и е многу изопачен во споредба со другите шестчлени циклосиликати.
-
Циклосиликат, [Si6O18]- шестчлени единечни прстени, берил (црвено: Si, сино: O)
-
Циклосиликат, [Si3O9]- тричлен единечен прстен, бенитоит
-
Циклосиликат, [Si4O12]- четиричлен единечен прстен, papagoite
-
Циклосиликат, [Si9O27]- деветчлен прстен, евдиалит
-
Циклосиликат, [Si6O18]- шестчлен двоен прстен, миларит
Иносиликати
уредиИносиликатите (од грч. ις ис [генитивно: ινος инос] = „влакно“), или верижни силикати, имаат преплетени ланци на силикатни тетраедри со SiO3, во сооднос од 1:3 (кај единечните ланци) или Si4O11, во сооднос од 4:11 (кај двојните ланци). Никел-Штрунцова класификација: 09.D
Едноланчени иносиликати
уреди- пироксени
- енстатитно-ортоферосилитна низа
- пижонит - Ca0.25(Mg,Fe)1.75Si2O6
- диопсидно-хеденбергитна низа
- диопсид - CaMgSi2O6
- хеденбергит - CaFeSi2O6
- авгит - (Ca,Na)(Mg,Fe,Al)(Si,Al)2O6
- натриумско-пироксенска низа
- сподумен - LiAlSi2O6
- пироксеноиди
- воластонит - CaSiO3
- родонит - MnSiO3
- пектолит - NaCa2(Si3O8)(OH)
Дволанчени иносиликати
уреди- амфиболи
- антофилит - (Mg,Fe)7Si8O22(OH)2
- камингтонитна низа
- камингтонит - Fe2Mg5Si8O22(OH)2
- грунерит - Fe7Si8O22(OH)2
- тремолитна низа
- хорнбленда - (Ca,Na)2-3(Mg,Fe,Al)5Si6(Al,Si)2O22(OH)2
- натриумамфиболи
- глаукофан - Na2Mg3Al2Si8O22(OH)2
- рибекит (asbestos) - Na2Fe2+3Fe3+2Si8O22(OH)2
- арфведсонит - Na3(Fe,Mg)4FeSi8O22(OH)2
-
Иносиликат, сем. пироксени, со двепериоден единечен ланец (Si2O6), диопсид
-
Иносиликат, клиноамфибол, со двепериодни двојни ланци (Si4O11), тремолит
-
Иносиликат, неразгранет трипериодичен единечен ланец на воластонит
-
Иносиликатwith петпериоден единечен ланец, родонит
-
Иносиликатwith цикличен разгранет осумпериоден ланец, пелиит
Филосиликати
уредиФилосиликатите (од грч. φύλλον филон = „лист“), или лиснати силикати, образуваат напоредни листови од силикатни тетраедеи со Si2O5 или сооднос од 2:5. Никел-Штрунцова класификација: 09.E
- серпентини
- глинени минерали
- халојзит - Al2Si2O5(OH)4
- каолинит - Al2Si2O5(OH)4
- илит - (K,H3O)(Al,Mg,Fe)2(Si,Al)4O10[(OH)2,(H2O)]
- монтморилонит - (Na,Ca)0.33(Al,Mg)2Si4O10(OH)2•nH2O
- вермикулит - (MgFe,Al)3(Al,Si)4O10(OH)2•4H2O
- талк - Mg3Si4O10(OH)2
- палигорскит - (Mg,Al)2Si4O10(OH)•4(H2O)
- пирофилит - Al2Si4O10(OH)2
- ликсуни
- хлорити
- хлорит - (Mg,Fe)3(Si,Al)4O10(OH)2•(Mg,Fe)3(OH)6
-
Филосиликат, ликсуни, мусковит (црвено: Si, сино: O)
-
Филосиликат, една мрежа од тетраедри со четиричлени прстени, низа апофилит-(KF)-апофилит-(KOH)
-
Филосиликат, единечна мрежа од тетраедри со шестчлени прстени, низа пиросмалит-(Fe)-пиросмалит-(Mn)
-
Филосиликат, единечна мрежа од тетраедри со шестчлени прстени, заофилит
-
Филосиликат, двојни мрежи со четиричлени и шестчлени прстени, карлтонит
Тектосиликати
уредиТектосиликатите, или рамковни силикати, имаат тридимензионална оплата од сликиатни тертраедри со SiO2 или сооднос од 1:2. Во оваа група спаѓа речиси 75% од Земјината кора. Со исклучок на кварцната група, тектосиликатите се алуминосиликати. Никел-Штрунцова класификација: 09.F и 09.G, 04.DA (сем. кварцови/силициуми)
- кварцови
- кварц - SiO2
- тридимит - SiO2
- кристобалит - SiO2
- коезит - SiO2
- фелдспати
- алкални фелдспати (калиумски фелдспати)
- микроклин - KAlSi3O8
- ортоклаз - KAlSi3O8
- анортоклаз - (Na,K)AlSi3O8
- сандин - KAlSi3O8
- албит - NaAlSi3O8
- плагиоклазни фелдспати
- алкални фелдспати (калиумски фелдспати)
- фелдспатоиди
- петалит - LiAlSi4O10
- скаполит group
- аналким - NaAlSi2O6•H2O
- зеолити
Галерија
уредиПоврзано
уредиНаводи
уреди- ↑ „силикати“ — Лексикон на македонскиот јазик
- Deer, W.A.; Howie, R.A., & Zussman, J. (1992). An introduction to the rock-forming minerals (II. изд.). London: Longman. ISBN 0-582-30094-0.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
- Deer, W.A.; Howie, R.A., Wise, W.S. & Zussman, J. (2004). Rock-forming minerals. Volume 4B. Framework silicates: silica minerals. Feldspathoids and the zeolites (II. изд.). London: Geological Society of London. стр. 982.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
- Hurlbut, Cornelius S. (1966). Dana's Manual of Mineralogy (XVII. изд.). ISBN 0-471-03288-3.
- Hurlbut, Cornelius S.; Klein, Cornelis (1985). Manual of Mineralogy (XX. изд.). Wiley. ISBN 0-471-80580-7.
Надворешни врски
уреди„Силикатни минерали“ на Ризницата ? |
- Данина класификација - Mindat.org (англиски)
- Нова Данина класификација на силикатните минерали - Webmineral (англиски)