Ушило

Ушила (слушен апарат или слушни помагала) — уреди чија улога е да му го надоместат слухот на наглуво лице, со што е можно повисоко ниво на квалитет, приближен до оној на луѓето со здрав слух. Во зависност од местото на користење (глава и уво), слушните помагала не можат да бидат со произволна големина, изглед или материјал. Губењето на слухот не е исто низ целиот опсег на чујјност и е поголемо на повисоки честоти. Губењето е индивидуално, така што не може секој да користи ист уред. Опсегот на човечкиот слух е приближно 20-20000 Hz. И покрај тоа, повеќето здрави луѓе имаат горна граница веќе на околу 16.000 Hz, а за повеќето таа граница е уште помала. Затоа, слушните помагала најчесто се прават со горна гранична честота од околу 8000.

Анатомија на човечкото уво

ITE апарат

Развојот на слушните помагала низ историјата

Првите слушни помагала биле огромни, во облик на труба, со голем отворен дел на крајот што го собира звукот. Со развојот на технологијата, трубата на крајот станала тенка цевка која го пренесувала звукот до увото. Развојот на современи слушни помагала можеби и не би бил возможен без двајцата големи пронаоѓачи од 19 и почетокот на 20 век. Александар Грејам Бел електронски го засилил звукот во својот телефон користејќи јаглероден микрофон и батерија - концепт што бил прифатен од производителите на слушни помагала. Во 1886 година, Томас Едисон измислил јаглероден предавател кој го претворал звукот во електричен сигнал, кој потоа можел да се пренесува по жичен пат и повторно да се претвори во звук. Примената на вакуумски цевки во производството на слушни помагала во 1920 година, го направило засилувањето на звукот поефикасно, но сепак биле потребни огромни батерии. Слушните помагала кои користеле транзистори се појавиле во 1952 година. Ова овозможило да се направат помали слушни помагала. Со текот на времето се успеало да се направи слушен апарат кој се сместува зад увото. Дигиталните слушни помагала биле патентирани во 1990 година. Квалитетот на звукот е подобрен и уредот е подобро прилагоден на корисникот. На преминот во 21 век, развојот на компјутерската технологија овозможил да се направат помали и попрецизни уреди со способност да се прилагодат на околината. Последната генерација на слушни помагала може постојано да се прилагодува на околината за да се подобри квалитетот на звукот и да се намали бучавата од околината.

Принцип на работа на слушните помагала

Принципот на работа на секое слушно помагало е микрофонот да прима звуци кои се во околината на корисникот. Примениот звук, електрониката вградена во уредот, го засилува, филтрира, обработува и испраќа до звучникот. Звуците околу корисникот не се секогаш иста јачина, така што обично има контроли за ниво или решенија кои му овозможуваат на корисникот да избере програма во зависност од моменталната средина. Овие решенија се прекинувачи или копчиња кои овозможуваат промена на програмата за работа на слушниот апарат.

Некои решенија за слушни помагала имаат можност за безжичен прием на сигнали - телекалеми. Ова решение овозможува прием на сигнали без микрофон во вака опремени објекти. За да се активира оваа опција, потребно е да се притисне копчето на слушното помагало, кое го исклучува микрофонот и го вклучува приемот преку телекалем.

Компонентите што го сочинуваат слушниот апарат се:

• Батерија - Слушните помагала користат батерии на база на цинк. Траењето на батеријата зависи од електрониката што се користи во уредот, софтверот што се користи, програмите што ги користи корисникот како и од звуците во околината на корисникот.
• Телекалем - Телекалемот ги прима електричните сигнали кои пристигнуваат безжично од телефон или друг наменски уред и ги препраќа до дигиталното коло за понатамошна обработка.
• Микрофон - Микрофонот ги собира звуците и ги претвора звучните бранови во електрични. Стандардните микрофони собираат звуци од сите правци. Софистицираните насочени микрофони ја намалуваат јачината на звукот од страната и зад корисникот и ги засилуваат звуците пред микрофонот. Дирекционите микрофони имаат предност во бучни средини.
• Интегрирано коло - Целосно дигитално коло ги претвора електричните сигнали во серија бинарни броеви. Колото ги обработува овие дигитални сигнали секоја секунда во милиони операции. Применетиот софтвер е директно и максимално изведен за примена и манипулација во слушните помагала.
  1. Детекција и редукција на микрофонија - Го скенира влезниот сигнал, за да го елиминира можниот микрофон со филтрирање и автоматско потиснување.
  2. Меморија - Софистицираниот софтвер овозможува уредот да се програмира, според личните потреби, за повеќе работни услови, со што се персонализира уредот на корисникот.
  3. Обработка на говор и шум - Го намалува ефектот на грубоста при тивки звуци, шум во позадина, несакани шила итн.
• Контрола на јачината на звукот - Ја прилагодува јачината на звукот и ви овозможува да работите во сите услови, прилагодувајќи се од најтивките до најбучните средини. Можно е и програмирање така што корисникот нема потреба рачно да се прилагодува.
• Звучник - Ги претвора електричните сигнали во звучни бранови. Звукот потоа поминува низ ушниот канал до тапанчето.

Поделба на слушните помагала

Поделба на ушилата според начинот на носење

Ушилата може да се поделат според начинот на кој се носат и според начинот на кој го обработуваат звукот. Тие се поделени во следните групи според начинот на носење:

• BTE (англ. behind the ear) - Зад увото
• ITE (англ. in the ear) - Во увото
• ITC (англ. in the canal) - Во слушниот канал
• CIC (англ. completly in the canal) - Целосно во ушниот канал

(Behind the ear) - зад увото - максимално се програмира, максимално траење на батеријата, значително помалку подложно на распаѓање од потта, од естетска гледна точка е впечатливо и големо, се носи зад увото виси зад ушната школка. Посебен дел наречен олива ( engl. ) е направен по контурите на увото на корисникот и тенка цевка со мек силиконски дел за уво овозможува спроведување на звукот од уредот во ушниот канал. Иако се големи, тие имаат поголема моќ и можности во споредба со другите видови на слушни помагала;

BTE апарат

- во уво - претставува компромис помеѓу уредите кои треба да излезат надвор од каналот и уредот во ушниот канал, тој е направен според контурите на увото на корисникот и целиот уред, т.е. неговата електроника е сместена во олива која ја презема улогата на школка. Од естетска гледна точка, сепак, таа е голема и впечатлива. Тие се погодни за благо до умерено оштетување на слухот;

- во ушниот канал - помалку се програмира, батеријата му трае пократко, склона е на распаѓање од пот, се вклопува само во ушниот канал и е незабележлива;

- целосно во ушниот канал - помалку е програмабилен, има најкратко траење на батеријата, склон е на распаѓање од пот, практично е невидлив и целосно се вклопува во ушниот канал. Тој е врв на технологијата на полуспроводници и производството на слушни помагала, лесен е за употреба, но поради малите димензии не може да го користат луѓе со мал ушен канал или лица со висок процент на оштетен слух.

Поделба според начинот на обработка

Според начинот на обработка на звукот ушилата се делат на:

• Конвенционални слушни помагала
• Програмабилни слушни помагала
• Дигитални слушни помагала

Конвенционалните слушни помагала примаат звук преку микрофон и го обработуваат во аналогна форма. Таквиот сигнал се засилува, се филтрира (честотите што не се релевантни за корисникот), се ограничува (поради нарушување на сигналот или евентуално прекумерна јачина што би предизвикала болка кај корисникот) и се пренесува до звучникот. Овие слушни помагала не се приспособливи на корисникот, но се поевтини, па најчесто ги користат клиенти со мала куповна моќ.

Програмабилните слушни помагала во принципот на работа се слични на конвенционалните, т.е. тие исто така примаат звук преку микрофон, го филтрираат, го ограничуваат и го проследуваат до звучникот. Разликата е во тоа што целосната контрола на работата на уредот и обработката на сигналот се заснова на микропроцесор, кој врз основа на одреден алгоритам ги утврдува условите за работа на слушното помагало. Програмабилните слушни помагала може да се програмираат, во фабрика или во канцеларија, според степенот на глувост на корисникот (ниво на засилување). Тие се попријателски за корисниците, имаат повеќе програми и подобра контрола. Цената е прифатлива.

Дигиталните слушни помагала примаат звук преку микрофон и дигиталното кодирање се врши веднаш во кодек кој може да биде моно или стерео. Од тој момент до звучникот, сигналот, кој се претвора во сериите 0 и 1, се обработува во дигитална форма. Сигналот е дигитално засилуван, филтриран, компримиран, ограничен и се враќа само во аналогна форма на звучникот, преку декодер. Главната разлика помеѓу дигиталниот од една страна и конволуциониот и програмибилниот од друга страна, е тоа што аудио сигналот во дигиталните слушни помагала е дигитализиран од почеток до крај. Дигиталните слушни помагала со дигитализацијата се максимално прилагодени на корисникот, што е и нивна најголема предност.

Опсегот на слух е поделен на опсег на честота кои, во зависност од моделот, може да бидат од 4 до 20 kHz. Со оваа поделба се постигнува засилувањето да се прилагоди на корисникот и во ниво и во честота. Ова им овозможува правилно да го намалат шумот и да ги засилат говорните честоти. Овој тип на слушно помагало има и мемориски процесор, кој овозможува уредот да се програмира неодредено (теоретски) според потребите на корисниците.

Примена на ушилата

За примената на слушниот апарат да резултира зо максимална корист, неопходно е да се следат неколку процедури:

• Преглед од ушен лекар за да се утврди причината за губење на слухот и да се подготви пациентот за ушило;
• Снимање аудиограм на пациентот - врз основа на него, уредот може максимално да се прилагоди на пациентот;
• Подготовка на ушилото - програмирано според аудиограмот на пациентот;
• Обука на пациентот - пациентот се запознава со тоа што да очекува од уредот.

Уредите не можат да обезбедат сосема нормален слух, да ја елиминираат бучавата во позадина и да дозволат да се слушаат многу меки звуци. Уредите му помагаат на корисникот да слуша и да разбере подобро во повеќето ситуации, да учествува во групни разговори, состаноци и слично.

Надворешни врски

• Information from the National Institutes of Health (NIH)
• Better Hearing Institute