Рихеза од Полска (кралица на Шведска)

Рихеза од Полска (12 април 1116 – по 25 декември 1156 година), член на Домот на Пиаст, двапати била кралица на Шведска и еднаш принцеза од Минск преку нејзините три брака.

Рихеза била ќерка на Болеслав III Рајмут, војвода од Полска, од неговата втора сопруга Саломеа од Берг. Традицијата ја опишувала како невообичаено убава.

Прв брак

Полскиот владетел Болеслав III Рајмут стапил во сојуз со кралот Нилс од Данска против Вартислав I, војводата од Померанија (сега во северозападна Полска и североисточна Германија). Со цел да се запечати овој сојуз, бил договорен брак помеѓу ќерката на Болеслав III, Рихеза, со најстариот син на Нилс, престолонаследникот Магнус Силниот. Свадбата се одржала во Рибе околу 1127 година и била прославена со раскош и околности. Рихеза на својот сопруг му родила два сина: Кнуд во 1129 година и Нилс во 1130 година.

Како еден од наследниците на неговиот дедо по мајка, кралот Инге I, Магнус ја барал Шведска. Тој бил признат цар на Јеталанд или делови од нив од страна на Геатите (Götar) во в. 1129 година по смртта на братучедот на неговата мајка, кралот Инге II. Тогаш Рихеза станала шведска кралица. Меѓутоа, владеењето на Магнус не било прифатено од Свеар, друго племе северно од Геатите, кои ставиле вето и го избрале Рагнвалд Кнафевде за нов крал. Според хроничарот Саксо Граматик, Рагнвалд бил убиен од приврзаниците на Магнус, кој потоа го освоил царството („империум“) како крал на Шведска. Меѓутоа, набрзо се појавил уште еден претендент за престолот, Сверкер I, кој имал своја база на моќ во Естерјетланд.

Рихеза и нејзиниот сопруг имале своја база во Данска наместо во Шведска. Вознемирени од популарноста и империјалната поддршка на неговиот братучед Кнуд Лавард, војводата од Шлезвиг, и Магнус и неговиот татко кралот Нилс дејствувале против Кнуд, кој бил убиен од Магнус на 7 јануари 1131 година. Полубратот на Кнуд, Ерик, се побунил против Нилс и Магнус, но бил поразен и се засолнил во Норвешка, каде што ги убедил локалното благородништво и светиот римски цар Лотар III да започнат одмаздничка експедиција против Нилс. Во меѓувреме, Сверкер I конечно ги натерал Швеѓаните да го напуштат Магнус во в. 1132 година, кога бил зафатен со граѓанската војна во Данска; потоа ја обединил земјата под негова власт. Нилс бил поразен во битката кај Фотевик (4 јуни 1134), а исто така го загубил и својот син Магнус кој бил убиен за време на битката. Нилс избегал во Шлезвиг, каде што бил убиен од граѓаните (25 јуни 1134). Сега вдовица, Рихеза се вратила во Полска, и ги оставила своите два сина во Данска.

Втор брак

Откако пристигнала во Полска, војводата Болеслав III договорил нов брак за својата ќерка. На 18 јуни 1136 година, Рихеза се омажила со член на династијата Рурикид, Володар Глебович, принц од Минск и Хродно, кој во тоа време бил во егзил во полскиот двор. Сојузот бил направен со цел да се запечати сојузот на Минск и Полска против Данска и моќната Киевска династија Мономах. За време на овој брак, Рихеза родила три деца: два сина, Владимир (подоцна принц од Минск) и Василко (принцот од Логојск или Лахојск ) и ќерката Софија, родена околу 1139/40.

Околу 1145 година, политичките предности на полско-минската унија почнале да исчезнуваат откако династијата Мономах ја изгубила својата хегемонија меѓу владејачките гранки Рурикиди. Веројатно тоа била причината за раскинувањето на бракот на Рихеза и Володар. Рихеза повторно се вратила во Полска, овој пат со ќерката Софија, но ги оставила двата сина со поранешниот сопруг. Володар никогаш не се преженил и умрел околу 1186 година. Таа се преселила во Данска кога нејзиниот син Кнуд или Канут V бил устоличен во 1146 година.

Трет брак

Во в. 1148 година, умрела кралицата Улвхилд Хакансдотер, сопругата на Сверкер I и старата маќеа на Рихеза. Набргу потоа, кралот вдовец се оженил со Рихеза, која пристигнала во Шведска со нејзината ќерка Софија. Кралот најверојатно се оженил со неа со поддршка од сојузниците на првиот сопруг на Рихеза во Геталанд. Од бракот се родил еден син, Булизлаус или Бурислев, кој го добил името по неговиот дедо од мајката Полјакиња. Хрониките го претставуваат Суне Сик Сверкерсон како најмладиот син на Сверкер I, веројатно роден од Рихеза.

Во 1150 година, најстариот син на Рихеза, Кнуд V, кралот на Јитланд, нашол засолниште во Шведска откако бил протеран од Данска од Свејн III Грате, кралот на Зеланд. На овој начин, бракот со Сверкер I и дал можност на Рихеза да му помогне на својот син, а некои историчари претпоставуваат дека таа делумно се омажила за шведскиот крал поради оваа причина. Една година подоцна (1151), Кнуд побарал помош од Хенри Лавот, војводата од Саксонија и Хартвиг I, надбискуп од Бремен, но бил поразен од силите на Свејн III. Само по посредништвото на кралот на Германците Фридрих Барбароса за време на Царската диета во Мерзебург, дошло до спогодба меѓу двете страни: Кнуд V се откажал од своето барање и бил обесштетен со земји во Зеланд, додека Свејн III бил прогласен за крал на Данска. По оваа одлука, и Кнуд V и Валдемар Кнудсон (син на Кнуд Лавард, непријателот на неговиот татко Магнус) се побуниле против Свејн III, кој бил протеран во 1154 година: Кнуд V и Валдемар станале совладетели на Данска.

Во 1156 година Кнуд V се оженил со Хелена, ќерка на кралот Сверкер I и неговата прва сопруга Улвхилд; како последица на тоа, Рихеза станала маќеа на сопствениот син. На Божиќ таа година, Сверкер I бил убиен од слуга. Кога Кнуд V слушнал за делото, отишол во Шведска со цел да ја утеши Рихеза, но и да ја донесе својата полусестра Софија од Минск во Данска за да се омажи за Валдемар, со кого била свршена од 1154 година. Бракот се одржал во 1157 година. На 9 август истата година, кралот Кнуд V бил убиен за време на состанокот со Валдемар I и Свејн III. Во 1158 година, вториот син на Рихеза, Нилс, веројатно монах во опатијата Есром, исто така умрел.

Смрт и последици

Се смета дека првата шведска кралица Рихеза (од две) е погребана во опатија Алвастра .

Познато е дека Рихеза ја преживеала смртта на Сверкер I, иако фактите за нејзиниот подоцнежен живот и датумот на нејзината смрт се непознати: една легенда вели дека таа повторно се омажила за стабилниот господар кој учествувал во атентатот на Сверкер I.

Бурислев, синот на Рихеза од Сверкер I, понекогаш се поистоветува со Бурислев, ривал кандидат за шведскиот престол против Кануте I по 1167 година. Тој дејствувал заедно со друг претендент Кол, но бил поразен и елиминиран, според многу подоцнежен извор во 1169 година. Се верува дека или бил убиен од луѓето на Канут I или дека побегнал во Данска или Полска некое време пред 1173 година. Сепак, средновековните шведски генеалогии велат дека барателите Кол и Бурислев всушност биле синови на Јохан, син на Сверкер и Улвхилд. Ако е така, помладиот Бурислев го добил престижното име по вториот брак на неговиот дедо без всушност да биде поврзан со Болеслав III. Единственото нешто што го знаеме за синот на Рихеза, Бурислев, е дека неговата стока ја наследила неговата сестра Софија од Минск.

Ќерката на Рихеза, Софија од Минск, кралица на Данска со нејзиниот прв брак со Валдемар I, ги дала на Рихеза нејзините единствени познати легитимни внуци: подоцнежните кралеви Кнуд VI и Валдемар II од Данска ; Софи (грофицата од Орламинде ); Маргарета и Марија, калуѓерки во Роскилде ; Ингеборг (подоцна отфрлената кралица на Франција ); Хелена (војвотката од Бранзвик-Лунебург ) и Рихеза, именувана по нејзината баба и која, како неа, станала кралица на Шведска .

Библиографија

• Lars O. Lagerqvist (1982). "Sverige och dess regenter under 1.000 år",("Sweden and its rulers during 1000 years") (шведски). Albert Bonniers Förlag AB. ISBN 91-0-075007-7.