Референдум за независност на Црна Гора (2006)

	Референдум за независност на Црна Гора
Исход

Референдум за независност
на Црна Гора
	Дали сакате Република Црна Гора да биде независна држава со целосен меѓународен и правен субјективитет? ; црногорски: Желите ли да Република Црна Гора буде независна држава са пуним међународно-правним субјективитетом?
Исход
	Резултати по council area
	Забелешка: бојата ја означува излезноста на гласање

Референдумот за независност на Црна Гора — референдум кој се одржал на 21 мај 2006 година^[1]. Тој бил одобрен од 55,5% од гласачите, што го постигнала потребниот цензус од 55%. До 23 мај, прелиминарните резултати од референдумот биле признаени од страна на сите пет постојани членки на Советот за безбедност на Обединетите нации, што укажува на широко распространето меѓународно признавање да Црна Гора стане формално независна^[2]^[3]. На 31 мај, референдумската комисија официјално ги потврдила резултатите од референдумот, потврдувајќи дека 55,5% од населението на црногорските гласачи гласале за независност. Бидејќи гласачите се соочиле со контроверзниот праг од 55 отсто одобрени од Европската унија, референдумот бил вклучен во декларацијата за независност за време на специјалната парламентарна седница на 31 мај. Собранието на Република Црна Гора во саботата на 3 јуни изгласила официјална декларација за независност^[4].

Како одговор на соопштението, Владата на Србија се прогласила за правен и политички наследник на Србија и Црна Гора^[5], и соопштила дека владата и парламентот на самата Србија наскоро ќе го усвои новиот устав^[6]. Европската Унија, САД, Народна Република Кина и Руската Федерација ги изразиле своите намери да ги почитуваат резултатите од референдумот.

Уставна позадина

Процесот на отцепување бил регулиран со Уставната повелба на Србија и Црна Гора, усвоена на 4 февруари 2003 година од страна на двата совети на Сојузното собрание на Сојузна Република Југославија, во согласност со Белградскиот договор од 2002 година меѓу владите на двете конститутивни републики на потоа Сојузна Република Југославија, Црна Гора и Србија. Член 60 од уставот барал да помине минимум три години по ратификацијата пред една од земјите-членки да прогласи независност. Истиот член го навел референдумот како неопходен за овој потег. Сепак, овој устав им овозможил на земјите-членки да ги дефинираат своите сопствени референдумски закони.

Исто така, се наведува дека земјата-членка која се оддели, ќе ги загуби правата за политички и правен континуитет на федерацијата. Ова значи дека отцепената држава (во овој случај Република Црна Гора) морала да аплицира за членство во сите главни меѓународни институции, како што се Обединетите нации и да биде признаена од страна на меѓународната заедница, и дека Република Србија станува целосен наследник на државната заедница. Ниту една држава не се спротивставила на признавањето на новоформираната држава пред референдумот. Ако Србија прогласила независност наместо Црна Гора, Црна Гора би била правоследничка држава.

Правна постапка

Пред референдумот

Според Уставот на Црна Гора^[7], државниот статус не може да се промени без референдум предложен од Претседателот во Парламентот. Претседателот Филип Вујановиќ, според тоа, доставил таков предлог-закон и истиот бил едногласно усвоен од црногорскиот парламент на 2 март 2006 година^[8].

По референдумот

Референдумот го задолжил Парламентот, кој го вовел референдумот, да го почитува неговиот исход и дека мора да ги објави официјалните резултати во рок од 15 дена по денот на гласањето и да постапува по нив во рок од 60 дена.

Распуштањето на Парламентот било потребно по усвојувањето на кој било закон со кој се предлагаа уставни измени во статусот на државата, а новиот парламент требало да се свика во рок од 90 дена. За да се донесат таквите промени, новиот парламент требало да го поддржи законот со двотретинско мнозинство.

Новата независна држава Србија, која станала наследничка држава на државната заедница на Србија и Црна Гора, истовремено фаворизирајќи лабава федерација, јавно изјавила дека ќе го почитува исходот од референдумот и нема да се меша во црногорскиот суверенитет.

Референдумски контроверзии

Постоеле значителни контроверзии околу избирачкото право и потребниот цензус за постигнување на независноста. Црногорската влада, која ја поддржала независноста, првично се залагала за едноставно мнозинство, но опозицијата инсистирала на одреден праг под кој референдумот, ако победи опцијата „да“, ќе беше неуспешен.

Претставникот на Европската унија, Мирослав Лајчак, предложил независност ако 55% гласаат за независност со 50% одѕив на гласовите, изјава која предизвикала протести од силите за независност. Советот на Европската унија едногласно се согласил со предлогот на Лајчак, а владата на Ѓукановиќ конечно се повлекла од својата позиција^[9]. Сепак, премиерот на Црна Гора, Мило Ѓукановиќ, ветил дека ќе прогласи независност ако гласовите поминат 50%. Од друга страна, тој исто така најавил дека ако помалку од 50% гласале за опција за независност, тој ќе поднесе оставка од сите политички позиции^[10]. Првичното мислење на Мило Ѓукановиќ и ДПС-СДП било дека 40% од гласовите во корист на државност е доволен процент за прогласување независност, но ова предизвикало сериозен меѓународен напад пред независниците да предложиат 50%.

Друго контроверзно прашање бил законот за референдум, кој се засновал на уставот на Србија и Црна Гора, во кој се наведува дека Црногорците што живеат во Србија, регистрирани да гласаат во Србија, треба да им биде забрането да гласаат на референдумот, бидејќи тоа ќе им даде два гласа во сојузната држава и ќе ги направи супериорни во однос на другите граѓани. Исто така, цензусот на договорот помеѓу двата блока за 55% бил донекаде критикуван како надминување на традиционалната практика на барање на две третини, како што се практикувало во сите поранешни југословенски земји претходно (вклучувајќи го и претходниот референдум во Црна Гора).

Неправилности за време на кампањата

На 24 март 2006 година бил емитуван деветминутен видео клип во кој се прикажани двајца локални активисти на Демократската партија на социјалистите од Црна Гора од Зета, Ранко Вучиниќ и Иван Ивановиќ, заедно со поранешниот припадник на тајната полиција, Василије Мијовиќ, обидувајќи се да подмитуваат граѓанин, Машан Бушковиќ, да гласа за независност на претстојниот референдум. Во видео клипот тие се гледаат и се слуша убедување да Бушковиќ гласа за независност, и тие ветуваат дека ќе му ја исплатат сметката од 1.500 евра за возврат.

Кога видеото станало јавно, двата активисти на ДПС тврделе дека биле жртви на манипулација. Мијовиќ ги негирал овие тврдења дека видеото е автентично. Портпаролот на ДПС, Предраг Секулиќ, тврди дека видеото е монтажа и евтина политичка пропаганда. Машан Бушковиќ, цел на наводниот обид за поткуп, пак, рекол дека видеото е автентично и дека ги прикажува настаните токму онака како што се случило^[11].

Во 2007 година, Јован Маркуш, со помош на унионистички партии, објавил документ од 1.290 страници наречен Бела книга, во која се забележани неправилности од референдумот^[12].

Избирачко мислење

Анкетите во текот на кампањата биле различни, при што најголем дел од анкетите покажувале дека силите за независност водат, но не го надминуваат прагот од 55 отсто. Само во подоцнежните недели анкетите започнале да покажуваат дека прагот ќе биде усвоен^[13].

Резултати

Податотека:CG-Pobjeda.jpg

Првата страница од весникот Побједа, 22 мај 2006 година.

Двете организации кои правеле анкети пред референдумот, црногорската ЦДТ и српската ЦеСИД, имаале различни проценки за резултатите од референдумот. Првичните проекции на ЦеСИД давле значајна предност на оние кои ќе одговорат со „да", но како што вечерта напредуваа, тие ја сменија својата проекција и ја намалија предноста на опцијата „Да“. Ова предизвикало сериозна конфузија меѓу јавноста и некои новинари повикале да не се земаат предвид анкетите спроведени на ЦеСИД. По објавувањето на резултатите од ЦеСИД, илјадници луѓе започнале да слават на улиците на секој поголем град^[14]. Сепак, по објавувањето на податоците од ЦДТ, јавноста почна да сфаќа колку е близок резултатот.

ЦДТ изјавила дека резултатите биле премногу блиски за да ги прогласат. Ова подоцна било потврдено со официјалните резултати, бидејќи само околу 2.000 гласови биле над потребниот цензус (гласови од околу 2 или 3 избирачки места). Тие ја повикале јавноста да остане смирена и да даде време на референдумската комисија за да ја заврши својата работа^[15].

Црногорскиот премиер Мило Ѓукановиќ за првпат го одложил својот настап во јавноста, откако дознал дека е близок резултатот. Тој конечно се појавил на црногорската телевизија околу 1:40 часот и изјавил дека откако се избројани 99,85% од гласовите, процентот на гласови за независност бил 55,5%, а останатите гласови (6,236) не можеле да го променат исходот од референдумот^[16].

Од друга страна, де-факто водачот на унионистичкиот блок Предраг Булатовиќ на прес-конференцијата околу 00:15 часот изјавил дека „неговите извори“ го информирале дека 54% гласале за „Да“, бројка под цензусот од 55%. Предраг Булатовиќ претходно објавил дека ќе поднесе оставка како водач на опозицијата ако референдумот го освојат оние што ја фаворизираат независноста.

Франтишек Липка, претседател на референдумската комисија или претседател на Изборната комисија во понеделникот објавил дека прелиминарните резултати биле 55,4 отсто во корист на независноста^[17]. Премиерот на Република Црна Гора, Мило Ѓукановиќ, одржал прес конференција подоцна истиот ден. Прес конференцијата се одржала во 14:30 часот, во Конгресната сала на Владата на Република Црна Гора^[18].

Бидејќи околу 19.000 гласовите сè уште биле оспорени, Изборната комисија го одложила објавувањето на конечните резултати. Опозицијата побарала целосно пребројување на гласовите, но тоа било одбиено од страна на Комисијата и европските набљудувачи, кои изјавиле дека се задоволни и дека се сигурни дека гласањето било слободно и фер^[19].

Рњезултатите на гласовите била следната: мнозинството (околу 60% - до околу 70%) биле против независност во регионите што граничат со Србија и Босна и Херцеговина. Највисок процент на оние кои гласале „Не“ било во општината Плужине, со мнозинство српски гласачи, со 75,70%. Во автентичните црногорски региони (поранешно Кнежевство Црна Гора), за независност имало големо мнозинство (околу 50-60%), како во Општина Цетиње, традиционален центар на стара Црна Гора, со огромен процент во корист на независноста (над 86,38% ). Во крајбрежните региони, Општина Херцег Нови, која има српско мнозинство, гласале 61,34% против независноста, средниот јужен регион (Тиват, Котор, Будва и Бар) биле за независност, а на југ, Општина Улцињ, етничките Албанци гласале за независност (88,50%). Регионите што граничат со Албанија и Косово, главно со бошњачко, етничко муслиманско и албанско население, во голема мера биле за независност (78,92% во Плав, 91,33% во Рожае). Општините во Црна Гора кои гласале за Унијата беа Андријевица, Беране, Колашин, Мојковац, Плужине, Плевља, Херцег Нови, Савник и Жабљак. Општините кои гласале за независност биле Бар, Бијело Поље, Будва, Цетиње, Даниловград, Котор, Никшиќ, Плав, Подгорица, Рожае, Тиват и Улцињ.

Наводи

↑ Nohlen, D & Stöver, P (2010) Elections in Europe: A data handbook, p1372 ISBN 978-3-8329-5609-7
↑
Архивирано на
- .
↑
Архивирано на
- .
↑ Montenegro declares independence BBC News, 4 June 2006
↑ Serbian Press Release Government of Serbia
↑ Press Release
↑
Архивирано на
- .
↑ B92: Referendum 21. maja
↑ EUobserver: EU wins Montenegro's support for its referendum formula (subscription needed)
↑ Council on Foreign Relations: Montenegro's Referendum on Independence Архивирано на 4 октомври 2007 г.
↑ RTS: Opozicija prikazala film o kupovini glasova^{[мртва врска]}
↑ Veliša KADIĆ - Savo GREGOVIĆ (May 17, 2016). „Pokolenja će da sude“ (српски). Večernje novosti. Посетено на February 10, 2019.
↑ EUobserver: EU awaits Montenegro independence vote (subscription needed)
↑ DTT-NET: Montenegro government claims independence victory Архивирано на 27 септември 2007 г.
↑ Centar za demokratsku tranziciju - Referendum archived on 9 June 2007 from the original
↑ CNN: Poll: Montenegro quits Serbia Архивирано на 29 јуни 2006 г.
↑ AP: Montenegro Votes to Secede from Serbia^{[мртва врска]}
↑ „Prime Minister of Montenegro“. Vlada.me. Архивирано од изворникот на 2021-07-26. Посетено на 2011-01-16.
↑ BBC: Recount call in Montenegro vote

Надворешни врски

Unionist Bloc video: Vote for Love!
Unionist Bloc theme: Love connects
BBC: Page on the subject
BBC: Post-election coverage
Referendum Law (PDF) Архивирано на 29 септември 2009 г.
The Njegoskij Fund Public Project >> 21 May 2006 Referendum on Independence^{[мртва врска]}

[N1-1] Nohlen, D & Stöver, P (2010) Elections in Europe: A data handbook, p1372 ISBN 978-3-8329-5609-7

[2] Архивирано на
.

[3] .

[rrk-news-3] Архивирано на
.

[5] .

[4] Montenegro declares independence BBC News, 4 June 2006

[5] Serbian Press Release Government of Serbia

[6] Press Release

[7] Архивирано на
.

[10] .

[8] B92: Referendum 21. maja

[9] EUobserver: EU wins Montenegro's support for its referendum formula (subscription needed)

[10] Council on Foreign Relations: Montenegro's Referendum on Independence Архивирано на 4 октомври 2007 г.

[11] RTS: Opozicija prikazala film o kupovini glasova^{[мртва врска]}

[BK-12] Veliša KADIĆ - Savo GREGOVIĆ (May 17, 2016). „Pokolenja će da sude“ (српски). Večernje novosti. Посетено на February 10, 2019.

[13] EUobserver: EU awaits Montenegro independence vote (subscription needed)

[14] DTT-NET: Montenegro government claims independence victory Архивирано на 27 септември 2007 г.

[15] Centar za demokratsku tranziciju - Referendum archived on 9 June 2007 from the original

[16] CNN: Poll: Montenegro quits Serbia Архивирано на 29 јуни 2006 г.

[17] AP: Montenegro Votes to Secede from Serbia^{[мртва врска]}

[18] „Prime Minister of Montenegro“. Vlada.me. Архивирано од изворникот на 2021-07-26. Посетено на 2011-01-16.

[19] BBC: Recount call in Montenegro vote

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]