Пирокластичен тек

Пирокластичен тек (познато и како Пирокластична густинска струја или Пирокластичен облак^[1]) — брза струја на топол гас и вулканска материја (заеднички позната како тефра) која се движи подалеку од вулканот и достигнува брзина до 700 километри во час^[2]. Гасовите можат да достигнат температура од околу 1.000 °C. Пирокластичните текови претставуваат чес и уништувачки резултат на одредени експлозивни ерупции. Пирокластичните текови обично поминуваат низ теренот околу вулканот и се движат надолу, или се шират странично под дејство на гравитација. Нивната брзина зависи од густината на струјата, вулканската излезна стапка на пирокластичен материјал и градиентот на наклонот

Потекло

Остатоци во Франциско Леон уништени од пирокластични бранови и текови за време на ерупција на вулканот Ел Чихон во Мексико 1982 година .

Податотека:Katmai.jpg.jpg

Пирокластични депозити.

Научник ги испитува пемзачките блокови на работ на пирокластичен тек на депонија од Света Елена

Зборот pyroclast е изведен од грчкиот πῦρ, што значи „оган“, и κλαστός, што значи „скршени во парчиња“. Името за некои пирокластични текови е nuée ardente, термин кој за првпат бил употребен за да се опише катастрофалната ерупција на планината Пеле во 1902 година.^[3].

Пирокластичните текови кои содржат многу поголем процент на гас се познати како пирокластични бранови. Помалата густина понекогаш им овозможува да течат преку повисоки топографски одлики или вода, како што се гребени, ридови, реки и мориња. Тие исто така може да содржат пареа, вода на помалку од 250 °C и истите се нарекуваат ладни во споредба со другите текови, иако температурата е сè уште висока. Студените пирокластични бранови може да се појават кога ерупцијата е од вентилаторот под плитко езеро или море.

Причини

Постојат неколку механизми кои можат да предизвикаат пирокластичен проток:

Фонтански колапс на вулкански еруптивен столб при плиниски избув (на пример, уништувањето на Херкуланеум и Помпеја на планината Везув).
Колапс на вулкански еруптивен столб при Вулкански избув, како што била ерупцијата Суфриер Хилс во 1993 кога предизвикала пирокластични текови. Овде, во одреден момент столбот од пепел, кој интензивно се исфрла, станува доста тежок за да може да се задржи во воздухот, па поради тоа тече по крилата на вулканот со брзина од неколку километри на час.
Колапс на лавина купола, како што била ерупцијата на Пеле во 1902 година, која предизвикала пирокластичен проток. Процесот трае неколку месеци, а понекогаш и не укажува на знаци за активност. Во кратерот на вулканот избива многу густа лава и постепено ја издигнува лавината купола која може да се биде до стотици метри. Во еден момент куполата станува нестабилна и паѓа по падините со стотици километри на час.
Обилно лизгање, како што била ерупцијата на Света Елена. Овде, магмата што избувнува и создава облак од пепел, еруптира рамо до рамо со милиони тони остатоци и предизвикува пирокластичен поток.

Особености

Пирокластичните текови имаат неколку смртоносни одлики, а некои од нив зависат од интензитетот и јачината на ерупцијата. Температурата на пирокластичните текови може да варира од 100 до 1300 степени. Еден објект изграден од тула многу лесно би можел да се сруши со среден пирокластичен тек како оној на Пинатубо, кој достигнува температура од околу 300 степени. Меѓутоа, во ерупција слична на онаа на Кракатау во 1883 година, протокот може да достигне температура над 1100 степени. Стапката на пирокластичните текови е исто така важна во ерупцијата, и зависи од количеството на остатоци и силата на ерупцијата. Болид на Формула 1 лесно може да биде проголтен со пирокластичен тек како онаа на Света Елена, која достигнува брзина од 240 километри. Но, со најголемите познати вулкански ерупции, протокот може да достигне брзина од повеќе од 1200 километри на час. Обемот на пирокластичните текови се движи од неколку стотици кубни метри до повеќе од 1000 кубни километри. Поголемиот дел од нив можат да патуваат стотици километри пред да застанат. Таквите текови обично се појавуваат само во супервулкани. За споредба, обичните пирокластични текови не се долги повеќе од 20 километри. Пирокластичните текови не убиваат со горење, туку со прегревање на гасот. Ако се вдише, тоа всушност го уништува респираторниот систем и ги уништува белите дробови. Во 1980-тите, на пример, Везув предизвикал пирокластични текови што ги уништил градовите Помпеја и Херкуланеум и убиле над 2.000 луѓе^[4]. Во 1902 година, лавината купола на врвот на вулканотот Пеле паднала и создала пирокластичен поток кој го уништил градот Сент Пјер. По ерупцијата на Света Елена во 1980 година, 57 лица загинале кога северната падина на вулканот предизвикала огромен пирокластичен проток.

Дејство врз водата

Студиите за големата ерупција на Кракатау во 1883 година покажуваат дека пирокластичните текови може да поминат големи водни пространства^[5]. Проток генериран од масивната експлозија пристигнал до брегот на Суматра, 48 километри од вулканот.^[6]. Дејството на пирокластичните текови врз водата можат да предизвикаат цунами. Ова е исто така докажано и со ерупција на Кракатау, што предизвикало цунами со висина поголема од 30 метри.

Наводи

↑ Branney M.J. & Kokelaar, B.P. 2002, Pyroclastic Density Currents and the Sedimentation of Ignimbrites. Geological Society of London Memoir 27, 143pp.
↑ Pyroclastic flows USGS
↑ Lacroix, A. (1904) La Montagne Pelée et ses Eruptions, Paris, Masson (in French) From vol. 1, p. 38: After describing on p. 37 the eruption of a "dense, black cloud" (nuée noire), Lacroix coins the term nuée ardente : "Peu après l'éruption de ce que j'appellerai désormais la nuée ardente, un immense nuage de cendres couvrait l'ile tout entière, la saupoudrant d'une mince couche de débris volcaniques." (Shortly after the eruption of what I will call henceforth the dense, glowing cloud [nuée ardente], an immense cloud of cinders covered the entire island, sprinkling it with a thin layer of volcanic debris.)
↑ Weller, Roger. Mount Vesuvius, Italy. Cochise College Department of Geology, 2005. Web. 15 October 2010. <http://skywalker.cochise.edu/wellerr/students/mount-vesuvius2/vesuvius.htm Архивирано на 23 октомври 2010 г.>.
↑ Грешка во Lua: bad argument #1 to 'match' (string expected, got nil)
↑ Camp, Vic. "KRAKATAU, INDONESIA (1883)." How Volcanoes Work. Department of Geological Sciences, San Diego State University, 31 Mar. 2006. Web. 15 Oct. 2010. [1] Архивирано на 16 декември 2014 г..

Надворешни врски

Пирокластичен тек на Ризницата ^?
Пирокластични текови Архивирано на 23 март 2012 г. (видеоснимка)

[1] Branney M.J. & Kokelaar, B.P. 2002, Pyroclastic Density Currents and the Sedimentation of Ignimbrites. Geological Society of London Memoir 27, 143pp.

[2] Pyroclastic flows USGS

[3] Lacroix, A. (1904) La Montagne Pelée et ses Eruptions, Paris, Masson (in French) From vol. 1, p. 38: After describing on p. 37 the eruption of a "dense, black cloud" (nuée noire), Lacroix coins the term nuée ardente : "Peu après l'éruption de ce que j'appellerai désormais la nuée ardente, un immense nuage de cendres couvrait l'ile tout entière, la saupoudrant d'une mince couche de débris volcaniques." (Shortly after the eruption of what I will call henceforth the dense, glowing cloud [nuée ardente], an immense cloud of cinders covered the entire island, sprinkling it with a thin layer of volcanic debris.)

[4] Weller, Roger. Mount Vesuvius, Italy. Cochise College Department of Geology, 2005. Web. 15 October 2010. <http://skywalker.cochise.edu/wellerr/students/mount-vesuvius2/vesuvius.htm Архивирано на 23 октомври 2010 г.>.

[5] Грешка во Lua: bad argument #1 to 'match' (string expected, got nil)

[6] Camp, Vic. "KRAKATAU, INDONESIA (1883)." How Volcanoes Work. Department of Geological Sciences, San Diego State University, 31 Mar. 2006. Web. 15 Oct. 2010. [1] Архивирано на 16 декември 2014 г..

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]