Кмерски јазик
Кмерскиот или камбоџански јазик (ភាសាខ្មែរ) е службен јазик во азиската држава Камбоџа и мајчин јазик на Кмерите. Овој јазик е втор најмногу зборуван австроазиски јазик, веднаш зад виетнамскиот јазик со вкупно околу 15,7 до 21,6 милиони говорници. Кмерскиот јазик бил под одредено влијание од санскритскиот и палискиот јазик, особено во кралскиот и религискиот домеин прифатени преку хиндуизмот или бидизмот. Исто така, кмерскиот јазик е најраниот запишан мон-кмерски јазик. Поради самата географска положба на јазикот, кмерскиот имал влијание врз и од тајландскиот, лаоскиот, виетнамскиот и чамскиот, кои пак создаваат една лингвистичка група со слични одлики пред сè поради сличниот санскритски зборовен фонд.[2]
| Кмерски | |
|---|---|
| ភាសាខ្មែរ | |
| Изговор | [pʰiːəsaː kʰmaːe] |
| Застапен во | Камбоџа, Виетнам, Тајланд, САД, Франција, Австралија |
| Говорници | 15,7 до 21,6 милиони (2004)
|
| Јазично семејство | австроазиско
|
| Статус | |
| Службен во |  Камбоџа |
| Јазични кодови | |
| ISO 639-1 | km |
| ISO 639-2 | khm |
| ISO 639-3 | или: khm — централен кмерски јазик kxm — северен кмерски јазик |
| Податотека:Idioma camboyano.png, Approximate Location of Khmer Dialects.png, Langues Khmériques.png | |
Кмерскиот јазик се служи со свое писмо познато како аксарско или кмерско писмо. За разлика од околните јазици во Индокина, кмерскиот јазик не е тонски јазик. Јазикот е составен од пет главни дијалектни групи, а тие се:
- Батамбанг - се зборува во северна Камбоџа.
- Пном Пен - дијалект кој се зборува во и околу главниот град.
- Северен кмерски - се зборува во североисточен Тајланд.
- Јужен кмерски или кмерски кром - дијалект кој се зборува во делтата на реката Меконг.
- Кардамомски кмерски - архаична форма која се зборува на планините Кардамом во западна Камбоџа.[3]
Фонологија
Стандардниот Кмерски јазик го има следниот фонолошки систем:
Согласки
| Лабијални | Корнални | Напчани | Веларни | Глотални | |
|---|---|---|---|---|---|
| Звучни експлозивни | pʰ | tʰ | cʰ | kʰ | |
| Незвучни експлозивни | p | t | c | k | ʔ |
| Неексплозивни | ɓ | ɗ | |||
| Носни | m | n | ɲ | ŋ | |
| Ликвидни | r l | ||||
| Фрикативни | s | h | |||
| Априксимантни | ʋ | j |
Согласките /f/, /ʃ/, /z/ и /ɡ/ можат да се сретнат во странски зборови како на пример од Француски или други јазици. Тие не се напишани во табелата затоа што не се сметаат како Кмерски согласки и гласовите не се сретнуваат во Кмерскиот јазик.
Самогласки
| Странски гласови (МФА) | Кмерски | Кмерска транскрипција (МФА) |
|---|---|---|
| /ɡ/ | ហ្គ | /k/ |
| /ʃ/ | ហ្ស | /s/ |
| /f/ | ហ្វ | /h/ or /pʰ/ |
| /z/ | ហ្ស | /s/ |
Точниот број и фонетската вредност на самогласките варира од дијалект до дијалект. Кратките и долгите самогласки од ист квалитет се одделени според должината.
Слоговна структура
Кмерските зборови се најчесто од два или три слогови. Има 85 можни структури на две согласки на почетокот на слогот и две- три согласни структури како што е покажано подолу:
| p | ɓ | t | ɗ | c | k | ʔ | m | n | ɲ | ŋ | j | l | r | s | h | ʋ | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| p | pʰt- | pɗ- | pʰc | pʰk- | pʔ- | pʰn- | pʰɲ- | pʰŋ- | pʰj- | pʰl- | pr- | ps- | |||||
| t | tʰp- | tɓ | tʰk- | tʔ- | tʰm- | tʰn- | tʰŋ- | tʰj- | tʰl- | tr- | tʰʋ | ||||||
| c | cʰp- | cɓ | cʰk- | cʔ- | cʰm- | cʰn- | cʰŋ- | cʰl- | cr- | cʰʋ- | |||||||
| k | kʰp- | kɓ | kʰt- | kɗ- | kʰc | kʔ- | kʰm- | kʰn- | kʰɲ- | kŋ- | kʰj- | kʰl- | kr- | ks- | kʰʋ- | ||
| s | sp- | sɓ | st- | sɗ- | sk- | sʔ- | sm- | sn- | sɲ- | sŋ- | sl- | sr- | sʋ | ||||
| ʔ | ʔʋ- | ||||||||||||||||
| m | mt- | mɗ- | mc | mʔ- | mʰn- | mʰɲ- | ml- | mr- | ms- | mh- | |||||||
| l | lp- | lɓ | lk- | lʔ- | lm- | lŋ- | lh- | lʋ- |
Броеви
Броевите се:
| 0 | ០ | សូន្យ | (son) | /soːu̯n/ |
| 1 | ១ | មួយ | (muŏy) | /muːə̯j/ |
| 2 | ២ | ពីរ | (pi) | /piː/ |
| 3 | ៣ | បី | (bei) | /ɓəj/ |
| 4 | ៤ | បួន | (buŏn) | /ɓuːə̯n/ |
| 5 | ៥ | ប្រាំ | (prăm) | /pram/ |
| 6 | ៦ | ប្រាំមូយ | (prăm muŏy) | /pram muːə̯j/ |
| 7 | ៧ | ប្រាំពីរ | (prăm pi) | /pram piː/ (also /pram pɨl/) |
| 8 | ៨ | ប្រាំបី | (prăm bei) | /pram ɓəj/ |
| 9 | ៩ | ប្រាំបួន | (prăm buŏn) | /pram ɓuːə̯n/ |
| 10 | ១០ | ដប់ | (dâp) | /ɗɑp/ |
| 100 | ១០០ | មួយរយ | (muŏy rôy) | /muːə̯j rɔj/ |
| 1,000 | ១០០០ | មួយពាន់ | (muŏy péan) | /muːə̯j piːə̯n/ |
| 10,000 | ១០០០០ | មួយម៉ឺន | (muŏy mein) | /muːə̯j məɨn/ |
| 100,000 | ១០០០០០ | មួយសែន | (muŏy sên) | /muːə̯j saːe̯n/ |
| 1,000,000 | ១០០០០០០ | មួយលាន | (muŏy léan) | /muːə̯j liːə̯n/ |
Наводи
- ↑ Ethnologue.com во 1999
- ↑ David A. Smyth, Judith Margaret Jacob (1993). Cambodian Linguistics, Literature and History: Collected Articles. Routledge (UK). ISBN 0728602180147852369* Проверете ја вредноста
|isbn=: invalid character (help). - ↑ Nancy Joan Smith-Hefner (1999). Khmer American: Identity and Moral Education in a Diasporic Community. University of California. ISBN 0520213491.