Желудочен сок

Желудочен сок или желудочна киселина — течност која се лачи во желудникот и учествува во процесот на варење на храната. Човекот во текот на 24часа лачи од 1 до 1,5 литри желудочен сок, а количеството зависи од количеството на храната и нејзиниот состав. Чистиот желудочен сок е безбоен и е многу кисел.

Состав и функции на желудочниот сок

Најважни неоргански состојки во жулудочниот сок се солната (хлороводородна) киселина и хлоридите, а од органските материи тоа се муцинот и ензимите. Солната киселина во желудочниот сок е од 0,5 до 0,6% и е слободна или врзана со белковини. Има повеќе функции во желудникот меѓу кои најважни се:

• Растворање на многу нерастворливи соли, особено оние на калциум и железо.
• Ги набабрува потпорните белковини, особено колагенот, а другите ги преобразува
• Го преобразува пепсиногенот во пепсин
• Дејствува бактериоцидно на храната, па така храната која оди во цетовото е речиси стерилна.

Ензими во желудочниот сок

• Пепсинот се лачи од главните клетки на жлездите во слузницата во средишниот дел на желудникот, во облик на неакитвен пепсиноген. Пепсиногенот се активира под дејство на солна киселина, поточно, под дејство на нејзините водородни јони. Оптималната pH-вредност на пепсинот е 1,5 до 2. Пепсинот ги хидролизира сите белковини.
• Гастринот, исто така ги разградува белковините. Сличен е со пепсинот, а од него се разликува со помала молекулска маса со оптимална pH-вредност од 3,2.
• Лебферментот (хемозин) е протеолитички ензим во желудникот кој дејстува само врз белковината казеин што го има во млекото, разложувајќи го на параказеин. Параказеинот пак во присуство на калциумови јони дава калциум параказеинат или сирење. Хемозинот дејствува при pH-вредност од 5 до 6.
• Во желудечниот сок има и липаза, која дејствува врз емулгираните масти и ги разложува на глицерол и масни киселини. Бидејќи во желудникот речиси и нема емулгирани масти, овој ензим дејствува само врз мастите од млекото кое е природна емулзија, како и врз мајонезот, сладоледот и сл.

Регулирање на лачењето на желудечниот сок

Кај човекот, меѓу оброците, кога желудникот е празен има мало количество желудочен сон. Лачењето на желудечниот сок има 3 фази: орална, желудочна и цревна фаза. Кај човекот е регистрирана и психичка или рефлексна фаза во лачењето на желудечниот сок.

• Оралната фаза покажува дека желудочниот сок почнува да се создава во моментот додека храната е во усна празнина. Mеханизмот на ваквото лачење е следниот: внесената храна во усна парзнина и дразбите се пренесуваат до центрите во централниот нервен систем, а оттаму преку аферентните желудочни жлезди да лачат желудочен сок.
• Желудочната фаза е продолжените на оралната фаза. Но, таа може да се јави и без активна орална фаза. Во оваа фаза има механички и хемиски дразби. Така, при внесување сплескан гумен балон (механичка дразба) во желудникот се излачува желудочен сок. Пример за хемискитe дразби се алкохолот и зачините. За разлика од нив, мастите го спречуваат лачењето на желудочниот сок.
• Цревната фаза се јавува кога храната е во дванаесетпалечно црево. Желудникот, како и другите делови на системот за варење, имаат двоја инервација: од симпатетикус и од парасимпатетикусот. Симатикусните дразби дејстуваат инхибиторно, а прасимапатичните - стимулативно врз лачењето на желудочниот сок.

Лачеењто на желудочниот сок е регулирано и со одредени хормони. Така се знае дека ткивниот хормон гастрин, што се создава во желудникот, го поттикнува излачувањето на желудечниот сок. Влијание врз излачувањето на желудечниот сок има и мозочната кора. Така, мирисот или гладењето на убава храна, како дразба се прима преку рецепторите и се пренесува до центрите во мозочната кора, а тоа резултира со создавање желудочен сок. Психичкото лачење на желудчен сок започнува само со помислата на некое вкусно јадење.

Врз составот и лачењето на желудечниот сок свое влијание има и составот на јадењето. Така, се знае дека месото, лебот и млекото различно го поттикнуваат лачењето на желудечниот сок. Имено, најмногу поттикнува месото, помалку лебот а најмалку млекото.