Горјанско движење
Горјанско движење бил вооружен отпор против комунистичкиот режим воспоставен во Бугарија во годините по државниот удар од 9 септември 1944 година, кој постоел во периодот 1945 до 1958 година. Учесниците во ова движење се нарекувале Горјани и тоа било едно од првите и едно од најдолгите движења на отпорот против комунистичкиот режим по крајот на Втората светска војна.[1]
Етимологија уреди
Зборот „Горјани“ доаѓа од бугарскиот збор „гора“ (на македонски: шума) и буквално се преведува како „шумски луѓе“.
Причини за појава уреди
Новиот комунистички режим, потпомогнат од окупационата Црвената армија, наметнал политика на војна преку неколку бранови на терор: вонсудско заплашување веднаш по државниот удар на 9 септември 1944 година, трибунали на така наречениот „Народни суд“ во средината на 1940-тите, елиминација на опозицијата во Бугарија[2] и лов на „Непријатели со партиска карта“ на крајот на 1940-тите и во 1950-тите.
Вооружениот отпор кон комунистите започна веднаш по пучот и достигнал одржливи размери во селата по егзекуцијата на водачот на Бугарски земјоделски народен сојуз (БЗБС) Никола Петков во 1947 година и забраната на Бугарската социјалдемократска работничка партија (БСДП) во 1948 година. Во 1940-тите, Горјаните се состоеле претежно од селски луѓе, членови на распуштената опозиција кои се криеле од властите, поранешни војници и офицери, поранешни активисти на Внатрешната македонска револуционерна организација (ВМРО), неколку поранешни прокомунистички партизани и комунисти кои биле поврзани со погубениот „Непријателот со партиска карта“ Трајчо Костов.
Големите кампањи за присилна колективизација започнале во 1950-тите.[3] Тие претставувале масовно заплашување на селанството, вклучувајќи закани, вонсудско затворање и тортура и убиства.[4] Ова донесло нов пораст на поддршката за Горјанското движење.
Мотивите на Горјанско движење уреди
Овие услови ги одредуваат и целите на Горјаните. Тие се:
- против диктатурата и теророт;
- против политичката репресија;
- против присилна конфискација на приватен имот, вклучително и земјоделско земјиште;
- против советизацијата на Бугарија;
- за враќање на слободата, демократијата и пазарната економија како пред 1934 година.
Организација уреди
Горјанското движење настанал како спонтан отпор против советизацијата на Бугарија и комунистичкиот терор и немал обединета организација и стратегија. Во него се вклучени околу 10.000 луѓе од различни слоеви на бугарското општество — Горјани и нивни помагачи. Самите Горјани броиле околу 2.000 луѓе, а откриените илегални организации — над 600. Горјаните се бореле против комунистичката власт од 1944 до 1958 година. Чети им се активни низ целата земја, а околу 160 Горјани се бореле сами. На почетокот на 1950-тите, раководството на Бугарската комунистичката партија создала специјален Оддел XII при Државната безбедност за борба и ликвидација на Горјанското движење со поделби во окружните канцеларии на Министерството за внатрешни работи, обложувајќи се на создавање на агентска мрежа.[5]
Малкумина од Горјаниte преживеале, повеќето загинале во битките или биле заробени, осудени на смрт или убиени без судење. Нивните семејства се прогонувани и угнетувани со децении.
Вооружениот антикомунистички отпор имал своја прекугранична радио станица „Горјанин“, која емитувала програма до 1962 година. Нејзиното мото било „Гласот на бугарскиот отпор“ и емитувала со два предаватели на различни фреквенции од околината на Атина. Континуирано било заглавено од радиотехничките борбени оддели на Државната безбедност.
Проценки уреди
На 21 декември 2016 година, претседателот на Бугарија, Росен Плевнелиев, постхумно одликуваше 30 активисти на Горјанското движење со Орден „За граѓански заслуги“ 1 степен за „исклучително големи заслуги и напори за зајакнување на граѓанското општество, за заштита на човековите права. и слободи и за неговиот отпор против тоталитарниот режим“.[6]
Наводи уреди
- ↑ Горчева, Даниела, „Забравената съпротива“
- ↑ Дертлиев, Петър „Ден първи-ден последен“, София, 1996
- ↑ “Нов кооперативен сборник, книга 1”, София, 1994 г., изд. „БалБок“ [Nov Kooperativen Sbornik, Vol 1, BalBok, Sofia, 1994, in Bulgarian]
- ↑ Габриела Цанева „Миналото в мен“ [Minaloto v Men, Tsekva, Gabriela, in Bulgarian]
- ↑ www.decommunization.org/ Горяни
- ↑ „Президентът към наследници на горяните: За освобождението ни от тоталитаризма са се жертвали хиляди и не трябва да допускаме подмяна на историята“. Президент на Република България. 21 декември 2016. Занемарен непознатиот параметар
|accssess_date=(help)