Властимир Трајковиќ

Властимир Трајковиќ (Белград, 17 јуни 1947 - Белград, 4 јануари 2017) бил српски композитор и музички педагог, академик на САНУ.

Биографија

Тој бил потомок на семејство кое дало три генерации музичари, дедо му бил композиторот и музиколог Милоје Милојевиќ. Трајковиќ студирал композиција на Музичката академија во Белград (кај Василије Мокрањац), каде што дипломирал (1971) и магистрирал (1977), а студиите ги продолжил кај А. Лапорта и В. Лутославски во Културниот центар на музичката младина во Грожњан (1977) и на Високиот национален конзерваториум во Париз со О. Месија (1977-78).

Работел како професор во Музичкото училиште Станковиќ (1971-75), а потоа на Музичката академија / Факултетот за музичка уметност во Белград од 1975 година како асистент на Катедрата за теоретски предмети (до 1978 година), а потоа на Катедрата за Композиција и оркестрација (од 1978 година доцент, во 1980 година доцент, во 1987 година вонреден професор и од 1993 година редовен професор) каде што бил и раководител на катедрата (1988-2007 година). Во неговиот клас, меѓу другите, дипломирале и/или магистрирале Катарина Миљковиќ, Исидора Жебељан, Огњен Богдановиќ, Ања Ѓорѓевиќ и Александар Седлар Богоев; Во неговиот клас учеле и Ѓуро Живковиќ и Божо Бановиќ. Бил член на жирито на Меѓународниот натпревар на музички млади (дисциплина виолина), 2001 година.

За дописен член на Српската академија на науките и уметностите бил избран во 2001 година, а за редовен член во 2009 година. Делата на Трајковиќ биле изведувани во многу европски земји (Франција, Италија, Холандија, Германија, Унгарија, Австрија, Ирска, Велика Британија), Јапонија и САД.

Се занимавал со музиколошка работа. Во соработка на музикологот С. Варсаковиќ го уредил наследството на неговиот дедо, композиторот и музиколог Милоје Милојевиќ и направил каталог список на ракописи, композиции и текстови.

Стил

Трајковиќ бил еден од првите српски постмодернисти. Неговата богата ерудиција го довела до постмодерна синтеза проткаена со истражување на дофатот на авангардата и духот на француската музика од 20 век во неговите први композиции („1971“; „Четири ноктурни“, 1972; „Дуо со пијано и оркестар“, 1973 и „Ѕвона“).“, Музика за пијано, 1974. „Арион, нова музика за гитара и гудачки“ (1979) се смета за едно од клучните достигнувања на раната фаза на овој стил во српската музика; овде авторот ја применил постминималистичката репетитивност на низата џез акорди и изградил едноставна форма во која наизменично се менуваат соло, квазиимпровизациски изведби на гитара и многу бавни жици од акорди во жици. Современоста, едноставноста и делотворноста на оваа музика имаа големо влијание врз српската музика во раните 1980-ти. Трајковиќ го продолжил своето истражување за историјата на музиката и хорор играта со стилови и музички дијалекти во следните децении: Сонатата за пијано и виолина на Пуланк (1982) и Концертот за обоа и оркестар (1996), Месијанскиот Епиметеј (1977) за оргули додека „Десет прелудиуми за соло гитара“ (1980), во модерен џез-неокласичен стил, се меѓу најпопуларните српска литература за овој инструмент. Дуото за пијано и оркестар и сонатата за виолина и виола (1987) се почит на експресионизмот, а Сонатата за виолончело и пијано (1984) на доцниот романтизам. Но, овие едноставни толкувања се само показатели за тоа каде патувал љубопитниот дух на композиторот, кој во истиот дел ги проникнал веќе споменатите основни еклектични идеи со забавните жанрови (Соната за пијано и виолина, Десет прелудиуми за гитара) и особено постимпресионизмот ( Соната за флејта) и пијано 1986; Соната за виолончело и пијано).

Одлична синтеза на делото на Трајковиќ бил Концертот за пијано и оркестар (1990), богатата визија на композиторот за музиката од 20 век, која тој ја поддржал со два скриени цитати-омаж (од Де Фала „Ноќите во градините на Шпанија“ и Рахмањинов четвртиот концерт за пијано) и каде што ги пишувал сопствените фасцинации со одредени стилови или опус музика, но и се одрекувал од некои парафразирајќи ги во несоодветна технологија (друга тема е преку додекафонични варијации во тонската средина, што е таен ироничен код во однос на Второто виенско училиште). Делата на Трајковиќ создадени во 21 век покажуваат депонирање и „академизација“ на стилот со врвно профилирање на стручни композициски и технички процедури. „Враќањето на Зефир“ (2001) исто така го рециклира француско-италијанскиот вкус со „постмодерна“ стилизација, вкрстувајќи ги шаблоните на Монтеверди и пост-импресионистичкиот израз. „Пет песни на Стефан Маларме“ (2003) била компонирана на превод кој, прецизно почитувајќи го ритамот и акцентите на францускиот јазик, самиот композитор го направил во обид суптилно да ги проникне стиховите и пост-импресионистичката шарена музика и да пее вокални линии на истиот музички текст или француски или српски стих.

Некои негови дела

„Дуо за пијано и оркестар“

„Се сеќавам дека, приоѓајќи на делото, почувствував дека можам да се изразам со чисто музички јазик, моите бои, мојот тонски слог (и поради тоа чувство, всушност, му пристапив на делото: работата е последица на инспирација и не обратно!), затоа, почувствував дека можам да го изразам величественото... и во суштина топло и емотивно, но на модерен начин топло-емотивно лирско чувство кое секој вистински научник, физичар, а не метафизичар, го чувствува пред немилосрдната „точност“... и исконската моќ на силите на природата. И во таа приказна - приказна која раскажува сопствена приказна, без присуство на човек - во тој објективизам лежи отстапување од старата, романтична, антропоморфна сентименталност.“

Концерт за обоа и оркестар

„Ако „Дуо“ е „анти-концерт“ - и тоа е - тогаш Е-мајор концертот за обоа и оркестар е „вистински“ концерт. Неговиот објективизам, тој субјективистички мир ненарушен од мирот, таа слика на „совршен свет“ непотресен од тој „човечко и премногу човек“, можеби е (нео) класичен, со сета препознатлива топографија на циклусот на сонати во четири движења., туку Џејмс Бонд активизам од вториот и четвртиот пасус... ако и тие се суштества на Равел и Гершвин од Првиот и Трет потег, тие го насочуваат овој концерт-дивертименто во посебен, и на поинаков начин „модерна“ насока.“

„Пет песни на Стефан Маларме“

„Пет песни од Стефан Маларме кои ја сочинуваат поетската предлошка беа преведени на српски јазик од Властимир Трајковиќ, авторот на музиката. Многу решенија и откритија на Коља Миќевиќ, авторот на најпознатиот превод на поезијата на Маларме... тие се покажаа како корисни и се автор на преводот на Петте песни... понекогаш прифатени, имајќи амбиција, сепак, не само да се постигне точен превод, веродостоен од семантичка, поетска и метричка гледна точка, туку и да се реализира адаптација што, практично без промени во структурата на гласната фраза, би следела. мелодиската линија изведена од оригиналниот француски текст. “

Награди

• Награда Стеван Христиќ (за дело), 1971 година
• Втора награда на Сојузот на композиторите на Србија (за делото Пет ноктурна), со
• Втора награда на Сојузот на композиторите на Србија (за делото Соната за виолончело и пијано), со
• Трета награда на Меѓународната трибина на композитори (за Концерт за виола и оркестар), 1994 година.
• Награда Стеван Мокрањац (за Концерт за пијано и оркестар), 1995 година.
• Априлска награда на град Белград (за делото Пет песни од Стефан Маларме), 2006 година.

Важни дела

Список на важни дела според списокот на дела на авторот:

• „“Студија за голем оркестар, оп.2, 1971 година.
• „Четири ноктурни“ за обоа, рог, чембало и гудачки квартет Оп.3, 1972 година.
• „Дуо со пијано и оркестар“ оп. 4, 1973 година.
• „Ѕвона“, музика за пијано , Оп.5, 1974 година.
• „Дан, четири химни за оркестарот“ , оп.6, 1976 година.
• „Арион, нова музика за гитара и жици“ () Оп.8, 1979 година.
• Десет прелудиуми за гитара Оп.10, 1980 година.
• Соната за пијано и виолина во Цис-дур, оп. 11, 1982 година.
• Соната за виолончело и пијано во це-мол, оп. 14, 1984 година.
• „Одбрана на нашиот град“, ода за тенор соло и голем оркестар (текст М. Павловиќ), Оп. 16, 1984 година.
• Соната за флејта и пијано во Ес-дур, оп. 18, 1986 година.
• Соната за виолина и виола во Де-дур, оп. 20, 1987 година.
• Концерт за пијано и оркестар во Бе-дур, оп 21, 1990 година.
• Концерт за виола и оркестар во ге-мол, оп.23, 1993 година.
• Концерт за обоа и оркестар Еф-дур, оп.24, 1996 година.
• „Враќањето на Зефирот... или“, три живописни слики на митолошки сцени за флејта, виолина и пијано Оп.25, 2001 година.
• „Тестије и кондири“ (), пет музички гравури за англиски хорна и виола Оп.27, 2002 година.
• „Пет песни на Стефан Маларме“ за глас, флејта и пијано Оп.28, 2003 година.
• „Пет песни на Стефан Маларме“ за глас и оркестар Оп.29, 2003 година.

Нотни изданија

• Автор: сите опуси
• Здружение на српски композитори: „Арион, нова музика за гитара и гудачи“ () Оп.8; Соната за пијано и виолина во Ц-дур, оп. 11.
• Дуо за пијано и оркестар Оп.4.
• Оп.10
• Радио Белград: „Одбрана на нашиот град“, ода на тенорскиот соло и големиот оркестар, оп. 16; Концерт за пијано и оркестар во б-дур, оп 21.

Дискографија

• 1983 година ЛП на авторот
• „Властимир Трајковиќ, Избрани дела, 1971-1990“ ЦД 204, СОКОЈ, 1995 г. („Српска музика од крајот на 20 век“)
• „Арион за гитара и жици“, Авторско ЦД, 431081, PGP RTS, 2001 година (; Емпромпти Op.12 за пијано; Десет прелудии за гитара; „Одбрана на нашиот град“; „Балада“ за гитара)

Написи на авторот

• Клучни опуси во творештвото на Милоје Милојевиќ, „Композиторско творештво на Милоје Милојевиќ“, зборник на трудови, Институт за музикологија САНУ, 1998 година.
• Од другата страна на модерното-постмодерната граница: Концерт за пијано и гудачки оркестар на југословенските Бошњаци или доверба во принципот на музикалност, „Нов звук“/„“ бр. 15, 2000 година.
• Посветено на споменот на Драгутин Гостушки, „Музикологија“/„“ бр. 1, 2001 година.
• Зборник на трудови, Институт за музикологија САНУ, 2007 година.

Литература

• Група автори, „Историја на српската музика“, Институт за учебници, Белград, 2008 година.
• дипломски труд, 1986 година, необјавен.
• Марија Масникоса, Неискажливо, „Нов звук“ бр. 4/5, 1995 година.
• Зоран Ериќ, Властимир Трајковиќ: музика за пијано, „Нов звук“ бр. 9, 1997 година.
• Борислав Чичовачки, Тестије и кондири - во потрага по музички ископувања, „Нови Звук“ бр. 21, 2002 година.
• Ана Стефановиќ, Пет песни од Стефан Маларме од Власитимир Трајковиќ, „Нов звук“ бр. 28, 2006 година.
• Ана Стефановиќ, Концерт за обоа од Властимир Трајковиќ, „Музички бран“ бр.2-4, 1998 година.

Надворешни врски

• Биографија на веб-страницата на САНУ