Битка кај Ниш (1689)

Битката кај Ниш — битка која се одвила на 24 септември 1689 година помеѓу силите на османлискиот султан и силите на Светото Римско Царство. Битката е дел од Големата виенска војна, а завршила со победа на Австријците и освојување на градот.

Битка кај Ниш
Дел од Голема турска војна
Датум 24 септември 1689 Место Ниш, Србија Исход Победа на Светото Римско Царство
Завојувани страни
Свето Римско Царство	Отоманско Царство
Команданти и водачи
Лудвиг Вилхелм Баденски Силвио Пиколомини Павле Несторовиќ
Вклучени единици
Српска милиција
Сила
16,000	40,000–70,000
Жртви и загуби
400	Непознато

Заднина

До пристигнувањето на Австријците на Сава, Ниш претставувал само една од најдолгите станици на османлиската војска која секое лето се собирала во Белград за да оди на унгарското бојно поле. Австриското освојување на Белград довело до тоа Ниш да стане место за средба на турската војска, која се собрала од сите делови на Отоманското Царство за да го преземе Белград од Австријците. Градот бил зајакнат како паланка: земјена тврдина со палисади и ров. Таквото утврдување би можело да обезбеди сигурност од бандитски напади, но не и да одржува добро организирана австриска армија. Турците не ни помислувале да се борат на отворен терен по неодамнешниот пораз од Австријците кај Баточина. Затоа Турците одбраната на Ниш ја засновале на природната заштита што околните ридови му ја даваат на градот.

Турски позиции

Бидејќи Отоманците очекуваниот напад сметале дека ќе се случи од правец на Алексинац, тие започнале да копат ровови на Пантелеј во полето пред паланката, но успеале да го зацврстат само од Нишава до Виник. Австријците биле пречекани од Турците на нивните позиции во ровот. Во средината стоел сераскерот Арап Реџеп-паша, а до него војска од Алеп и Египет, јаничари и топџии. Десното крило го сочинувале беглербегот на Румелија, Зурнапа Мустафа-паша, везирот Ахмед-паша и везирот Кеманкеш Ахмед-паша. Од прилика, на Пантелеј, со своите 15.000 Арнаути ја зазел позицијата Махмуд-паша од Пеќ. На левото крило позиција имале беглербезите од Анадолија, Караман и Сивас. Градот бил окупиран од пешадија, а Нишава од корпус џепчии и татарска коњаница.

Австриски позиции

Австриската војска под команда на макрографот Лудвиг Баденски на 16 септември ја преминал Морава кај Јагодина и на 22 септември пристигнал кај селото Тополница, кое било една милја оддалечено од турската борбена линија, без поголеми проблеми. Следното утро, на 23 септември зеле позиција во шумичката кај Нишава, четврт час оддалечен од турскиот ров. Таму, на левиот брег на Нишава, биле нападнати од турската коњаница. Нападот не можел да заврши со поголем успех бидејќи противниците ги делеле надојдената Нишава.

Лудвиг Баденски пристигнал во Ниш со 16.000 војници. Тој ја проценил противничката војска на 40.000 борци, иако се зборувало дека во Ниш го чека војска од 60-70.000 луѓе. Затоа не се решил да го нападне левото крило, најсилниот дел, ниту да ја помине Нишава која тешко ќе ја премости. Виник му изгледал на Лудвиг како остров што не може да се посети, но од ранет војник дознал дека нема шанси на таа страна. Главниот штаб затоа решил да го нападне десното крило на Виник. Со тоа целосно би го прекинал повлекувањето на Турците на Нишава.

Битка

Во мугрите на 24 септември, Австријците тргнале кон ридот во целосна борбена формација. Тие марширале до пет часот напладне со меѓусебни топовски истрели и благи престрелки. Тогаш во подножјето на Виник нападнал генералот Гвидо Штаремберг со левото крило. Таму го чекала турската војска од само 2-3 илјади војници. Тоа би значело дека Махмуд-паша од Пеќ го напуштил бојното поле пред да започне битката. Коњаницата од Шама ги протерала хусарите но трупите на Пиколомини и другите на Холштајн ги одбиле кон Нишава, така што само огнот на нивната пешадија од другиот брег ги задржал на бојното поле.

Ништо подобро не било ниту турското лево крило. Генералот Хејстер ја окупирал падината на ридот со шест баталјони и ги исфрлил јаничарите кои самиот го штителе сераскерот. Фон Крој постави батерија на ридот што го погоди целиот ров.

Османлиите не можеле да ја издржат шансата, туку излегле на градското поле со намера да побегнат. Тогаш јаничарите го свртеле оружјето против сопствената коњаница. Турците меѓусебно се убивале. Австријците сè повеќе ги туркале кон Нишава. Австријците набрзо го окупирале мостот Нишава. Околу 5.000 Турци се удавиле во реката. До крајот на денот, битката била завршена во корист на Австријците.

Последици

По крвавата битка од 24 септември, Ниш бил освоен од христијаните. Османлиите изгубиле повеќе од 10.000 луѓе, главно спахии. Меѓу заробениот плен, Баденски ги истакнал големото знаме на сераскерот и знамето на Арнаут-паша. Христијаните добиле и голем плен: целиот турски логор со 30 топови и 3.000 добри коњи; храна со која би можеле да ја снабдат австриската армија во следните четири месеци, богат магацин на стоки итн. Според Баденски, австриските загуби изнесувале околу 300 загинати и ранети војници. Баденски во својот извештај не ги спомнал Србите за кои се знае дека учествувале. Тие биле предводени од Павле Дијак.

Поразената османлиска војска се повлекла во различни правци. Махмуд-паша се повлекол кон Скопје. Повеќето од нив се повлекле во клисурата кај Драгоман покрај Лесковачкиот пат, заедно со сердарот Арап Реџеп-паша, кога големиот везир таму без дозвола го погубил. Кехаја Мехмед-ага и беглербегот на Румелија се повлекле во Пирот, но го напуштиле пред доаѓањето на Пиколомини.