Цариградска библиотека

Цариградската библиотека или Царската библиотека на Цариград била библиотека која традиционално се смета за последна голема библиотека на античкиот свет. Основана е во средината на 4 век од тогашниот император Констанциј II (317-361), пред сè воден од религиозни мотиви, т.е. обидот да се пренесат христијанските текстови од папирусот, кој брзо се распаѓал во европската клима, односно да се препише потрајна пергамент.

Историјата

Во 372 година, царот Валенс, наследник на Констанциј, ангажирал седум калиграфи со намера да пренесе вредни христијански ракописи од папирус на пергамент. Иако христијанските текстови имале предност, библиотеката пораснала, односно, претхристијанските дела од класичната грчка и римска литература и порани биле меѓу запишаните текстови. 473 година, дел од книгите изгореле во пожар.

Според историчарот Зосима од Цариград, за време на владеењето на императорот Јулијан Отпадник (331-363), библиотеката се наоѓала во царскиот трем, каде биле сместени сите списи што ги поседувал императорот Јулијан Отпадник. Тој неуморно набавувал нови списи и вршел преглед на библиотеката со поголема грижа од другите царски ризници. Големиот антички историчар Амијан Марцелин (325/335 - околу 400) го опишува царот Јулијан Отпадник како библиомен.

Во кодексот на Теодосиј (14.9.2) има забелешка дека 372 година цар Валенс (328-378 г.) наредил вработување на седум писатели (четворица за грчки и тројца за латинскиот текст) и неколку соработници кои се грижеле за библиотеката. Врз основа на овие информации, знаеме дека дворската библиотека поседувала грчки и латински списи, кои веројатно не биле сместени одделно.

Царот Теодосиј II (408-450) е 425 година. Тој издал декрет за основање на Цариградскиот универзитет, во кој биле сместени катедрите за изучување на граматика, реторика, право и философија. Најверојатно, дворската библиотека била вклучена во универзитетот, која полека се стекнала со статусот на централната библиотека во Византиското Царство. Според белешката на византискиот хроничар и теолог Јован Зонара (12 век), во библиотеката имало околу 120.000 тома пред да настрада во пожар 475 година. По пожарот, фондот е обновен.

Фондот за библиотека на дворската библиотека содржел не само христијански списи, туку и списи што припаѓаат на хеленското наследство. Не се знае точно кој го користел фондот за библиотека. Можно е во почетокот, користењето на фондот да било наменето само за членовите на кралското семејство, оние што служеле на дворецот и избрана група научници. Од периодот кога Теодосиј II го основал универзитетот во Цариград, дворската библиотека имала за цел Универзитетска библиотека.

Библиотеката конечно била уништена во 1204 година за време на Четвртата крстоносна војна. Неговите остатоци подоцна ги презел Османлискиот султан Мехмед Втори Освојувач по падот на Цариград во 1453 година.

Литература

• Harris, Michael H. (1999). History of Libraries of the Western World. Scarecrow Press. стр. 72–73. ISBN 978-0-8108-7715-3.