Флорија Капсали
Флорија Капсали (Битола, 28 февруари 1900 – Букурешт, 29 јуни 1982) — романска балерина, кореограф и учител по танц.[1][2][3]
| Флорија Капсали | |
|---|---|
| Роден(а) | 8 февруари 1900 Битола, Битолски Вилает, Османлиско Царство |
| Починал(а) | 29 јуни 1982 Букурешт, Романија |
| Занимање | Балерина Кореограф Етномузиколог учител по танц |
| Сопружник | 1. Мак Константинеску 2. Митике Думитреску |
Животопис
уредиПотекло, прекинато детство и рана кариера
уредиФлорија Капсали е родена во Битола, град со средна големина и трговски центар кој во тоа време бил во етнички и јазично разноликиот Битолски Вилает во Отоманското Царство, а денес е во Македонија.[4][5] Капсали била со влашко потекло.[6][7] Била девет години постара од нејзините две сестри. Нејзиниот татко, Ксенофон Капсали, потекнувал од добростоечко трговско семејство. Нејзиниот вујко, кој станал нејзин старател по раната смрт на нејзиниот татко во 1913 година, бил сценскиот актер Јон Манолеску. Ненадејната смрт на Ксенофон Капсали настапила додека семејството бегало во Романија за да го избегне пустошот на Првата балканска војна. Во текот на 1913 година неговата вдовица и двете ќерки го свиле нивниот дом во Букурешт. Мајката на Флорија, родена како Марија Манолеску, потекнувала од Бреаза де Сус, во Војводството Буковина, и како млада се преселила во Битола за да работи како раководител и учител во средното женско училиште во градот.[4][5]
Својата училишна кариера ја започнала во основно училиште во Битола, од каде што се преселила во основното училиште на француски јазик „primară franceză Saint Vincent de Paul“. Откако семејството се преселило во Букурешт, Флорија Капсали се запишала на Școala Centrală, откако добила стипендија. Три години откако се населила со нејзината мајка и помладата сестра во Букурешт, војната стигнала до Романија во 1916 година: таа се нашла себеси како работи како помошничка на нејзината мајка во семејство за вооружување. Набргу потоа нејзината мајка ја сменила работата, станала управничка на воена болница, и по завршувањето на училиштето Капсали секое попладне го поминувала во болницата „меѓу ранетите... разговарајќи со нив, извршувајќи ги нивните обврски, па дури и танцувајќи, колку и како што знаев". Од Școala Centrală таа се преселила на театарската академија Стоенеску и, една година подоцна, на музичкиот конзерваториум во Букурешт. На конзерваториумот посетувала часови по пеење, а научила и музичка теорија од директорот на институцијата, Думитру Џорџеску Киријац.[8] Извесно време таа пеела како член на престижниот хор на Романската патријаршија.[4]
Париз
уредиСе чини дека приближно во исто време кога таа дипломирала на конзерваториумот во Букурешт, Капсали се пријавила на натпревар кој вклучувал танцова претстава на сцената на Националниот театар. Иако како мала уживала во рекреативно танцување, ова е прв показател во изворите дека можеби ѝ било судено да ја гради својата кариера како танчерка. Како резултат на сценскиот настап ѝ била понудена и прифатена стипендија спонзорирана од Министерството за уметност, што ѝ овозможило да студира во странство.[8] Заминала во Париз и студирала класичен балет, притоа искористила можности да се заинтересира за ритмичко и акробатно танцување, посетувајќи часови со Жана Ронсе.[2][9] Нејзините балетски учители во Париз ги вклучија Кристин Керф, Енрико Чекети во Гранд операта [5] и, подоцна, по поттик на Секети, Николај Легат, поранешен главен танчер во Санкт Петербург.[3][10] Други ѕвезди на балетот со кои студирала се Лео Стаатс и Гаетано Сарако.[8][9] Паралелно, посетувала часови во парискиот Универзитет Сорбона каде што студирала историја на уметност [1][11] и театарска уметност со Шарл Дилен, чии часови во Театр де л'Ателј биле многу во мода во тоа време.[5] Во текот на својот престој во Париз, Флорија Капсали, покрај студиите, брзо станала истакната како исклучително талентирана балерина, учествувајќи на сценски претстави во Париз, Ница и Марсеј.[8] Во Париз дури и танцувала под раководство на Елена Вацареску, освојувајќи пофалби од париските коментатори за нејзиниот балетски атлетизам и уметнички израз.[4]
Букурешт
уредиИзворите се разликуваат околу прецизните временски рамки на кариерата на Капсали во овој период, но веројатно во 1922 година таа се вратила од Париз дома во Букурешт. Во Букурешт претставила серија балетски продукции со сопствена кореографија. Една од нив, користејќи младешки композиции на Роберт Шуман, била насловена „ Папијон“ (Пеперутки). Друга го користела помелодраматичниот „ Мефисто валц “ на Франц Лист. Во 1923 година направила кореографија за балетските сцени за продукцијата на Националниот театар на Шекспировата „Сон на летната ноќ“.[9][12]
Во 1926 година Флорија Капсали се омажила за вајарот Мак Константинеску (чие дело понекогаш се прикажувало под псевдонимот „Михаил Филип“). Константинеску беше нешто како визуелно-уметнички полимат кој се покажа како талентиран сценограф, што беше потврдено неколку години подоцна со неговата работа на сетот и костимите за сценското шоу-спектакуларно „Nuntă în Carpați“ ( „Карпатска свадба“ ) од Пол Константинеску.[13]
До 1927 година Капсали била добро етаблирана како член на балетската елита во Букурешт. Таа година била поканета да учествува во таканаречениот „echipele monografice“ („проект Монографии“ ) координиран од Универзитетот во Букурешт под раководство на еминентниот социолог Димитрие Густи, истражувајќи широк спектар на фолклорни и етнографски теми во романските селски заедници. Други значајни учесници од спојот меѓу уметничките и академските институции биле етномузиколозите Константин Браилоиу и Георге Бреазул, како и сопругот на Капсали, визуелниот уметник, Мак Константинеску. Капсали патувала низ цела Романија со еден од тимовите „монографски училиштен град-интелектуалци“ на Густи, собирајќи фолклорни материјали во текот на „продолжен период“. Собраните информации за фолклорните традиции создале засилено ценење на „автентичниот“ романски народен танц. Дел од материјалот се користел за романски балетски продукции во текот во 1930-тите и потоа.[9][11][14]
Во текот на подоцнежните 1920-ти и 1930-тите, Капсали била редовно присутна во романските балетски продукции, во последно време не само како танчерка, туку с повеќе и како продуцент. Во или непосредно пред почетокот на 1930 година, таа отворила своја приватна школа за танц во која ќе се обучуваат многу од најдобрите романски танчери од следната генерација.[15] Меѓу учениците бил Габриел Попеску, кој некои го сметаат за најголемиот романски балетан досега.[16][17] На 5 април 1930 година, танцовиот спектакл „Флора Капсали“ бил отворен во „Театрул лирик“ во присуство на Џорџе Енеску. Презентирано под покровителство на „Романската асоцијација на композитори“, тоа било прво шоу од таков вид во земјата.[4][9] Испадна дека е прва во низа балетски претстави. Помеѓу 1931 и 1938 година работела за Константин Танасе во „Театарот Карабуш“, поставувајќи традиција на сценски претстави што ја рефлектираат романската фолклорна преродба: „Şapte gâşte potcovite au plecat să se mărite лабаво, „Седум гуски отидоа да се венчаат“ ), „Флореселе“, „Папаруделе“, Калушари.[9] Како одраз на централизираната природа на уметничкиот живот во Романија, повеќето нејзини изведби биле одржани во Букурешт, но имало исклучоци. Во 1937 година во Синаја, не како танчерка, туку како режисер, таа ја претставила премиерата на „Фата дин Драгуш“ („Девојката од Драгуш“) од Сабин Драгои и „Jocurile Olteneşti “ („Олтенските игри“) од Пол. Константинеску.[9] Таа изградила и меѓународна кариера, прифаќајќи ги поканите за настап во Франција, Германија, Грција и Југославија помеѓу 1926 и 1933 година.[4][9]
Во 1938 година Капсали го презела балетот во Романската национална опера, и станала првиот балетски учител што бил вработен таму. Ја реорганизирала трупата, зголемувајќи го бројот на солисти и формирала група лидерски асистенти во неа, со кои директно координирала. Оваа функција ја задржала до 1950 година.[4][18][19]
Во текот на нејзините подоцнежни години Капсали ја водела „Liceul de Coregrafie din București“ („Академија за кореографија во Букурешт“ ) на која се обучуваат - и продолжуваат да се обучуваат генерации романски танчери. Во 1998 година, министерот за уметност и образование Андреј Марга донел декрет дека името на колеџот треба да се смени во „Liceul de Coregrafie Floria Capsali“.
Признанија
уредиСо декрет од 22 ноември 1967 година, Државниот совет на Романија ѝ ја доделил титулата „Maestru Emerit al Artei din Republica Socialistă România“ (грубо „Заслужен мајстор на уметностите на Социјалистичка Република Романија“ на Флорија Капсали-Думитреску како признание за нејзините „исклучително заслужни уметнички дејности“.[20][21][22]
Наводи
уреди- ↑ 1,0 1,1 Viorel Cosma. „Floria Capsali - Musical Vibration Turned Movement“. Plural Magazine. Institutul Cultural Român, București. Посетено на 29 December 2021.
- ↑ 2,0 2,1 Lavinia Gheorghiță (19 April 2021). „... Floria Capsali“. Long-Forgotten Women Artists From Romania. RoDiscover. Архивирано од изворникот на 2022-10-21. Посетено на 29 December 2021.
- ↑ 3,0 3,1 Dada Adardna (4 April 2018). „Floria Capsali“. Personalităi. стр. 15. Посетено на 29 December 2021.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 ... fragmente extrase şi inspirate din volumul „Amintiri despre Floria Capsali”, de Mitiţă Dumitrescu, Editura Muzicală, Bucureşti .... (8 March 2014). „Modest omagiu adus primei "flori" a baletului românesc: Floria Capsali (1900-1982)“. Istoria baletului romanesc, Stelele baletului .... Floria Capsali, întemeietoarea şcolii româneşti de balet. Balet la superlativ.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Adina Berciu (10 February 2021). „Floria Capsali, întemeietoarea baletului românesc“. Asociația Anima Fori - Sufletul Cetății & Gazeta Românească. Посетено на 29 December 2021.
- ↑ Mladin, Constantin-Ioan (2014). „Contacte macedo-române – rememorări, completări, rectificări“. Annales Universitatis Apulensis. Series Philologica. 15 (1): 42.
- ↑ „Romania and the Balkan issue. A cultural radiography“ (PDF): 740. Наводот journal бара
|journal=(help) - ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 „Floria Capsali (25 februarie 1900, Macedonia, Bitolia – 1982, România, București)“. DS Projects Lab ("Moșteniri Coregrafice"). Посетено на 29 December 2021.
- ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 9,5 9,6 9,7 Ioan Horujenco (February 2021). „Primii noştri coregrafi: Floria Capsali“ (PDF). Revista Dunărea de Jos. Centrului Cultural Dunărea de Jos, Galați. стр. 24–25. ISSN 1583-0225. Посетено на 30 December 2021.
- ↑ George Marcu (see also Dicţionarul personalităţilor feminine din România, Editura Meronia, Bucureşti, 2009). „Floria Capsali (n. 25 februarie 1900, Bitolia, Macedonia – d. 29 iunie 1982, Bucureşti), balerină, coregraf ...“. Enciclopedia României. Посетено на 30 December 2021.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
- ↑ 11,0 11,1 Bejan, Cristina A. (2019). „The Criterion Association of Arts, History and Philosophy: Beginnings and Birth in Bucharest, 1932“. Intellectuals and Fascism in Interwar Romania: The Criterion Association. Modernity, Memory and Identity in South-East Europe. Cham, Switzerland: Palgrave MacMillan. стр. 63–64, 59–85. ISBN 9783030201647. Посетено на 30 December 2021.
- ↑ Corina Cimpoieru (research and curation) (2015). „Time Dance Connection. Bucharest in Action (1925-2015) – Floria Capsali“. Expoziția se deschide cu o dezbatere despre contribuția Floriei Capsali la inovația în dansul românesc. Centrul Național al Dansului București. Посетено на 30 December 2021.
- ↑ Romeo Alexandrescu (10 October 1942). „From Marriage In the Carpathians To Romeo and Juliet“. Plural Magazine. Institutul Cultural Român, București & Universul Literar. Посетено на 30 December 2021.
- ↑ Raluca Mușat (2011). „Socioligists and the Transformation of the Peasantry in Romania, 1925-1940“ (PDF). University College London (University of London). Посетено на 30 December 2021.
- ↑ „Floria Capsali: n. 1900, Bitolia, Macedonia - d. 29 iunie 1982, Bucureşti balerină şi maestră de balet“. Institutul Cultural Român, București. January 2012. Посетено на 31 December 2021.
- ↑ Marcel D. Popa, Alexandru Stănciulescu, Gabriel Florin-Matei, Anicuța Tudor, Carmen Zgăvărdici, Rodica Chiriacescu, Dicționar enciclopedic, Editura Enciclopedică, anul apariției 1993-2009
- ↑ Vivia Săndulescu. „Gabriel Popescu“. Plural Magazine. Institutul Cultural Român, București. Посетено на 31 December 2021.
- ↑ „Opera Națională București - Centenar“. Opera bucureșteană sărbătorește astăzi, 1 aprilie 2021, un moment important din istoria sa ... Opera Națională București. April 2021. Архивирано од изворникот на 2022-10-21. Посетено на 31 December 2021.
- ↑ Răzvan Moceanu (1 April 2021). „Opera Naţională din Bucureşti – 100 de ani de existenţă“. Radio România Cultural. Посетено на 31 December 2021.
- ↑ Decretul nr. 1077 din 22 noiembrie 1967 al Consiliului de Stat al Republicii Socialiste România privind conferirea ordinului „Meritul Cultural” clasa I Ansamblului artistic al Uniunii Generale a Sindicatelor din România, precum și conferirea de ordine și medalii unor membri ai acestui ansamblu, publicat în Buletinul Oficial nr. 99 din 25 noiembrie 1967.
- ↑ Adrian Tucu (compiler) (9 March 2016). „Femei celebre din artă cultură“. Nomen artis - Dincolo de tacere. стр. 23. Посетено на 31 December 2021.
- ↑ Cristina Todi (2018). „The First Steps to the Professionalization of Romanian Ballet“. Theatrical Colloquia. De Gruyter Poland Sp. z o.o. ("Sciendo"), Warsaw. 8 (2): 282, 275–282. doi:10.2478/tco-2018-0021. Посетено на 31 December 2021.