Википедија

Семејство Ќиријази

Семејство Ќиријази (албански: Familja Qiriazi) биле истакнато албанско семејство од Манастир (денешна Битола, Македонија). Тие биле просветители, преведувачи, издавачи и јавни личности од периодот на албанското национално будење. Запаметени се по нивните активности за поддршка на консолидацијата на албанската национална свест.[1] Исто така се познати, особено Ѓерасим и Ѓерѓ, по нивната улога како рани основачи на Албанското евангелско движење.[2]

Ѓерасим
Ѓерѓ
Параскеви
Севасти

Членови

уреди

Ѓерасим Кирјази (1858–1894) посетувал грчко училиште во родниот Монастир и, со помош на неговата учителка по англиски јазик, американската мисионерка Џени, студирал на американски библиски колеџ во Самоков, Бугарија. По четири години обука таму, му била понудена работа од Британското и странското библиско друштво, за кое започнал да работи во Горица во 1883 година. Почнал да пишува и албанска граматика и е познато дека проповедал на албански јазик. На 12 ноември 1884 година, додека патувал по планините југозападно од Охридското Езеро, бил нападнат од разбојници и држен за откуп половина година. Наративот за неговото шестмесечно искушение бил преведен на англиски од страна на Џ. В. Баирд од Монастир како Заробен од Бриганди (Лондон, 1902). Отворањето на првото официјално признато албанско училиште во Корча во 1887 година го инспирирало него и неговите сестри Севасти Ќиријази-Дако (1871–1949) и Парашќеви Ќиријази (1880–1970) да отворат женско училиште. Со помош на Наим Фрашери добиле соодветни овластувања во Истанбул и на 15 октомври 1891 година го отвориле првото албанско женско училиште во Корча. Следното лето, тие ги преместиле просториите во поголема зграда за да направат простор за повеќе ученици. Грчката православна хиерархија од самиот почеток фанатично се спротивставила на училиштето и отишла дотаму што одбила да го погреба синот на еден од неговите патрони. На 4 јануари 1894 година, Ѓерасим Ќиријази починал, на 36-годишна возраст, од плеврит што го добил за време на неговиот период на заробеништво. Автор е на поезија, песни, скици, дијалози и училишни учебници. Избор од неговите дела бил објавен од неговиот помлад брат Ѓерѓ во збирката Христомати во четири дела (Хрестоматија во четири дела; Софија, 1902).[3][4]

Ѓерѓ Кирјази (1868–1912), познат на англиски како Џорџ Киријас, посетувал грчко училиште во родниот Монастир и американскиот библиски колеџ во Самоков. Во 1908 година бил делегат на конгресот во Монастир. Политички активниот Ѓерѓ Ќиријази бил еден од основачите на весникот на албански јазик Башким и Комбит (Единство на нацијата) во 1909 година. Покрај хрестоматијата на неговиот брат, тој објавил збирка верски стихови со наслов Kënkë të shenjtëruara (Свети песни; Софија, 1906).[4][5]

Севасти Ќиријази-Дако (1871–1949) студирала на престижниот Роберт колеџ во Истанбул со помош на Наим бег Фрашери и имала активна улога во образованието на жените. Таа била првата Албанка која студирала во оваа американска институција, каде дипломирала во јуни 1891 година. Веднаш по нејзиното враќање во Албанија, била клучна во основањето на женското училиште во Корча. По Првата светска војна, ова училиште сè уште било познато по семејното име како училиште Киријас. Се вели дека Севасти Киријази-Дако објавила граматика за почетници за основните училишта (Монастир, 1912) и уредувала серија историски текстови. Со нејзиниот сопруг, новинарот и писател Кристо Анастас Дако и нејзината сестра Парашќеви, заминала за Романија и оттаму емигрирала со нив во Соединетите Држави, каде што соработувала на двонеделниот периодичен весник Yll' i mëngjezit (Утринската ѕвезда).[6][7]

Парашќеви Киријази (1880–1970), позната и како Параскеви Д. Киријас, исто така студирала на колеџот Роберт во Истанбул, а потоа се вратила во Албанија да предава. Во 1909 година објавила правопис за основните училишта. Подоцна организирала и детско образование и ноќни училишта во јужна Албанија и помогнала да се воспостават основните елементи на библиотечниот систем. Во Соединетите Американски Држави, таа помогнала да се основа друштвото Yll' i mëngjezit (Утринска ѕвезда) и го објавила истоимениот илустриран периодичен весник, издаден во Бостон од 1917 до 1920 година. Парашќеви Ќиријази учествувала и на Париската мировна конференција во 1919 година како претставник на албанската американска заедница.[4][8][9][10][11]

Семејното име Киријас (Киријази) е широко почитувано во сите територии населени со Албанци и многу институции го носат нивното име. Датумот 7ми март е официјален Ден на учителите во Албанија, во спомен на отворањето на семејното училиште Киријази во 1891 година.

Наследство

уреди
  • Севасти Ќиријази и нејзината сестра Парашќеви Ќириjази се познати на разговор во Албанија како „сестрите Ќиријази“. Тие се сметаат за „мајки на албанското образование“.[12]
  • Неколку образовни институции и организации на Балканот го носат името на сестрите, како што е 9-годишната Школа „Севасти Ќириази“ во Корча, Школа Филоре е Месме е Долна „Мотрат Ќириази“ во Клина,[13] и „Севасти Ќириази“ гимназија во Тирана.[14]
  • Во 2017 година, сликите на овие четворица браќа и сестри биле прикажани на поштенска марка на Поштата во Косово во чест на 500-годишнината од протестантската реформација.[15] Официјалната насловна страница на настанот гласела:

Образованието и еманципацијата лежеа во срцето на реформацијата, покрај теологијата, поток што ги премина албанските земји околу 300 години подоцна. Во позадината на оваа поштенска марка, во долниот дел е централниот столб на албанската реформа, семејството Ќиријази: браќата Гиерасими и Ѓерѓи и сестрите Севастија и Парашќеви, кои меѓу другото го носеа на рамениците духовната преродба, образованието и еманципација на албанското општество во времето на големата историска пресвртница.


  • Во околу 2017 година, бил отворен колеџ што го носи името Киријази[16] на имотот на оригиналниот институт Киријас (1922–1933) во Камза, Албанија.
  • Во 2022 година, Банката на Албанија ја објавила својата одлука да кова комеморативна монета со ликот на Севасти Киријази, која била објавена во 2023 година.[17]

Наводи

уреди
  1. ↑ Robert Elsie (2010), Historical Dictionary of Albania, Historical Dictionaries of Europe, 75 (2. изд.), Scarecrow Press, стр. 377–378, ISBN 978-0810861886
  2. ↑ Quanrud, John; Hosaflook, David. „"Were the Kyrias siblings, Kristo Dako, and the Kortcha Girls School Protestant?"“. IAPS.
  3. ↑ Femi Cakolli, Magda Maylam (2008-12-18), Biografia e Gjerasim Qiriazit (1858-1894) (албански), Living Word Bible Church, Посетено на 2014-02-15
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Elsie, Robert (2001). A dictionary of Albanian religion, mythology, and folk culture. Library of Congress: New York University Press. стр. 210–212. ISBN 0-8147-2214-8.
  5. ↑ The Albanian National Awakening 1878-1912 by Stavro Skendi, 1967. pp. 350-353, Princeton University Press, OCLC 397632
  6. ↑ de Haan, Francisca; Daskalova Krasimira; Loutfi Anna (2006). A Biographical Dictionary of Women's Movements and Feminisms in Central, Eastern, and South Eastern Europe, 19th and 20th Centuries. Central European University Press. стр. 454–457. ISBN 9789637326394.
  7. ↑ Robert Elsie (March 19, 2010). Historical Dictionary of Albania. Historical Dictionaries of Europe. 75 (II. изд.). Scarecrow Press. стр. 97–98. ISBN 978-0810861886.
  8. ↑ „Parashqevi Qiriazi“ (албански). www.kolonja.com. Архивирано од изворникот на 2011-03-24.
  9. ↑ Prifti, Peter (1978). Socialist Albania since 1944: domestic and foreign developments, Volume 23. The MIT Press. стр. 90. ISBN 0-262-16070-6. Посетено на 2014-02-15.
  10. ↑ Young, Antonia; Hodgson, John; Bland, William B.; Young, Nigel (1997). Albania. Clio Press. стр. 48. ISBN 1-85109-260-9. Посетено на 2014-02-15.
  11. ↑ Ingrid Sharp, Matthew Stibbe (February 14, 2011). Aftermaths of War: Women's Movements and Female Activists, 1918-1923. History of Warfare. 63. BRILL. стр. 184. ISBN 978-9004191723. Parashqevi Qiriazi was a member of the delegation the organization sent to Paris
  12. ↑ „Nënat e kombit, historia e motrave Sevasti dhe Parashqevi Qiriazi“ [Mothers of the nation: History of sisters Parashqevi and Sevasti Qiriazi] (албански). "Bota Sot" Online. 2012-03-30.
  13. ↑ „Shkolla Fillore e Mesme e Ulët "Motrat Qiriazi", në Klinë, shënoi ditën e shkollës“.
  14. ↑ „Përurohen dy shkolla të reja, 'Kiço Blushi' dhe 'Sevasti Qiriazi'“. Tema. Посетено на 10 March 2023.
  15. ↑ „Promovohet pulla postare "500 vjet reformacion"“. Посетено на 12 March 2023.
  16. ↑ [1]
  17. ↑ https://www.bankofalbania.org/Shtypi/Njoftimet_per_shtyp/Vendimmarrja_e_Keshillit_Mbikeqyres_ne_mbledhjen_e_dates_7_shtator_2022.html

Поврзано

уреди
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Семејство_Ќиријази&oldid=5254562“