Премиер на Франција
Премиер на Франција (француски: Premier ministre français, официјално Премиер на владата на Француската Република — претседател на владата на Француската Република и на Советот на министри.
| Премиер на Француската Република
Premier ministre de la République française | |
|---|---|
 | |
 | |
| Звање |
|
| Статус | Претседател на владата |
| Членува во |
|
| Отчетен пред | |
| Седиште | Матињонски дворец |
| Seat | Париз, Франција |
| Назначувач | Претседател |
| Мандат | Не е фиксен |
| Основачки документ | Устав на Франција |
| Претходник | Се употребувале неколку називи од времето на Стариот режим |
| Прв функционер | Шарл Морис де Талеран |
| Создадена | 9 јули 1815 |
| Плата | 178.920 € годишно[1] |
| Мреж. место | gouvernement.fr |
.jpg)
Премиерот е втората највисока функција во Франција по францускиот претседател. Претседателот го назначува премиерот, но не може да го разреши, може само да побара негова оставка. Француската влада, вклучително и премиерот, може да биде разрешена од Националното собрание. По назначувањето, премиерот му предлага список на министри на претседателот на Републиката. Уредбите и решенијата потпишани од премиерот, како и речиси сите извршни одлуки, подлежат на надзор на управниот судски систем. Некои одлуки се усвоени на иницијатива на Државниот совет (француски: Conseil d'État), со кој може да претседава премиерот. Министрите ги бранат програмите на нивните министерства пред премиерот кој одлучува за буџетот. Степенот до кој овие одлуки се во надлежност на премиерот или претседателот често зависи од тоа дали се од иста политичка партија. Ако е така, претседателот може да дејствува и како шеф на државата и како де факто шеф на владата, додека премиерот е негов заменик.
Жан Кастекс на 16 мај 2022 година поднел оставка од положбата премиер, а претседателот Емануел Макрон ја назначил Елизабет Борн, министерка за труд, вработување и интеграција, за негова наследничка истиот ден. Нејзината влада, прва предводена од жена по Едит Кресон во 1992 година, била поставена четири дена подоцна, на 20 мај. Борн е само втората жена на премиерската положба. По гласот за недоверба на владата на Мишел Барние на 5 декември 2025 година Барние си поднесе оставка како премиер но оставката не беше прифатена од страна на Претседателот Емануел Макрон што го назначи Барние за Привремен (Техничен) премиер се до назначувањето на нов премиер[2]Актуелен премиер е Франсоа Бајру, кој беше назначен на 13 декември 2024 година.
Назначување
уредиПретседателот на Франција го назначува премиерот, и теоретски може да избере кого било за оваа положба. Во пракса, бидејќи Националното собрание има можности да изгласа оставка на владата со гласање недоверба, изборот на премиерот, мора да се направи во Националното собрание. Непосредно по законодавните избори во 1986 година, претседателот Франсоа Митеран морал да го назначи Жак Ширак за премиер, иако Ширак бил член на опозициска политичка партија, а со тоа и политички противник на Митеран. И покрај фактот што Социјалистичката партија на Митеран била најголемата партија во Националното собрание, таа немала апсолутно мнозинство. Шираковата партија била во сојуз со Унијата за француска демократија, со што имале мнозинство. Ваквата ситуација, во која претседателот е принуден да соработува со премиерот, кој е политички противник, се нарекува соживот или кохабитација.
Премиерите обично се избираат од редот на членовите на Националното собрание, но некои претседатели избираат и нефункционери, главно поради нивното искуство во бирократијата или странска служба или успехот во управувањето со компаниите - таков пример бил Доминик де Вилпен, кој станал премиер без би биде избран за пратеник.
Иако изборот на премиер од страна на претседателот на републиката мора да биде во согласност со мнозинството во Националното собрание, премиерот не мора да бара гласање доверба по основањето на владата. Тие можат да го засноваат својот легитимитет на тоа што претседателот го назначил премиерот и одобрението од владата. Традиционално, се очекува владата да побара гласање за доверба при преземањето на функцијата.
Улога
уредиСпоред член 21 од уставот[3] премиерот „ги насочува активностите на владата“. Покрај тоа, членот 20 [3] наведува дека владата „ја определува и води политиката на народот“ и вклучува внатрешни прашања, додека претседателот се сосредоточува на обликување политики во врска со националната одбрана и надворешната политика, додека, исто така, арбитрира за ефективната служба на сите владини власти во Франција. Останатите членови на Владата ги именува претседателот на предлог на премиерот. Во пракса, премиерот постапува во согласност со волјата на претседателот. Во некои случаи, уставната конвенција му дава на премиерот примат во внатрешните работи, додека претседателот ги контролира надворешните работи. Затоа, неговите одговорности се слични на оние на премиерот во парламентарен систем.
Премиерот може да „ангажира одговорност“ на својата влада пред Националното собрание. Оваа постапка се состои од поднесување закон до собранието, каде што или собранието ја соборува владата или законот се донесува автоматски (член 49).[3] Покрај тоа што ќе се осигура дека владата сè уште има поддршка во парламентот, на овој начин може да се донесат некои закони кои може да се покажат премногу спорни за да се поминат нормалните правила на собранието.
Претседателот на Владата може да поднесе и предлог-закон што сè уште не е потпишан до Уставниот совет (член 61).[3] Пред да можат да го распуштат собранието, претседателот мора да се посоветува со премиерот и со претседателите на двата дома на парламентот (член 12).[3] Како претставник на владата, тој е единствениот член на владата што може да предлага закон во парламентот.
Историја
уреди
За време на Третата Република, француските уставни закони од 1875 година го назначувале водачот на владата како „Претседател на Советот на министри“ (француски: Président du Conseil des Ministres), иако надвор од Франција неформално го нарекувале „претседател на влада“ или „премиер“.
Претседателот на Советот имал слични формални овластувања како и премиерот на Обединетото Кралство. Во пракса, ова се покажало како недоволно за да се добие довербата на францускиот повеќепартиски парламент. Пред сè, законодавецот имал моќ да изнуди оставка на целата влада преку гласање недоверба. Како резултат на тоа, владите често паѓале, дури и двапати годишно, и долги раздобја Франција имала само преоднота влада. Под овие околности, претседателот на советот обично бил прилично слаба фигура, чија моќ зависела повеќе од харизмата отколку од формалниот авторитет. Тој често бил малку повеќе од primus inter pares и повеќе претседавал со владата отколку нејзиниот водач.
По неколку неуспешни обиди да се зајакне улогата во првата половина на дваесеттиот век, во рамките на Петтата Република бил воведен полупретседателски систем. Оттогаш, функцијата била официјално наречена „премиер“ и го добила сегашниот облик. Уставот од 1958 година вклучува неколку одредби наменети за зајакнување на положбата на премиерот, на пример со ограничување на овластувањата на законодавниот дом за соборување на владата. Како резултат на тоа, премиерот бил соборен само еднаш за време на постоењето на Петтата Република, во 1962 година, кога премиерот Жорж Помпиду бил соборен поради спротивставувањето на опозицијата на напорите на претседателот Шарл де Гол претседателот да се избира на општи избори. Сепак, на следните француски законодавни избори во 1962 година, коалицијата на Де Гол освоила зголемено мнозинство и Помпиду бил повторно назначен за премиер.
Список на премиери на Петтата република
уреди
Поврзано
уредиНаводи
уреди- ↑ „IG.com Pay Check“. IG. Архивирано од изворникот на 2018-04-25. Посетено на 2024-09-28.
- ↑ 360степени (2024-12-04). „Франција е во политичка криза, откако парламентот ѝ изгласа недоверба на владата на Барние“. 360 степени. Посетено на 2024-12-05.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 „French National Assembly – Assemblée nationale“. Архивирано од изворникот на 13 март 2013. Посетено на 17 мај 2012.