Википедија

Национален парк Чинкве Тере

Националниот парк Чинкве Тере (италијански : Parco Nazionale delle Cinque Terre) е заштитено подрачје воведено како италијански национален парк во 1999 година. Сместен во провинцијата Ла Специја, Лигурија, северна Италија, тој е најмалиот национален парк во Италија со 4.300 хектари, но и најгуст со 5.000 постојани жители меѓу петте градови. Покрај територијата на градовите Чинкве Тере (Риомаџоре, Манарола, Корниља, Вернаца и Монтеросо ал Маре), Националниот парк Чинкве Тере опфаќа заеднички дел од територија на Леванто (Пунта Меско) и Ла Специја (Камипиља Зајдисонца).[1] Чинкве Тере бил вклучен како светско наследство на УНЕСКО во 1999 година.

Националниот парк Чинкве Тере
Parco Nazionale delle Cinque Terre
МСЗП — Категорија II (национален парк)
СЗ половина од паркот, од Манарола кон Пунта Меско
Локација на Паркот
МестоЛигура
Најблизок градЛа Специја
Координати44°06′N 09°45′E / 44.100° СГШ; 9.750° ИГД / 44.100; 9.750
Површина38.60 km2 (14.90 ми)
Воспоставен(а)1999
Управно телоМинистерство за животна средина
Светско наследство1997
parks.it/parco.nazionale.cinque.terre/Eindex.html

Колекцијата од пет градови покрај карпата на брегот на Лигурија, поврзани со низа патеки, ја нагласува деликатната врска помеѓу човекот и околината. Бидејќи модификацијата на пејзажот е толку есенцијален за развојот на областа и туристичката индустрија, Националниот парк е многу важна алатка за зачувување и одржување на природниот пејсаж додека промовира одржлив туризам кој е од суштествено значење за економскиот успех на прекрасниот парк, Чинкве Тере. За да ги достигне своите цели, Организацијата на Паркот го поттикнува развојот на одговорен туризам, со што ќе може да инвестира во уникатноста на местата и производите на територијата и со тоа да го спаси своето огромно наследство на тераси, кое е сега загрозено од оваа причина.[2]

Опис

уреди
 
Поглед на Вернаца

Националниот парк Чинкве Тере е создаден на 6 октомври 1999 година како признание за значителната земјоделска, историска и културна вредност на оваа територијата. Две години пред да се основа паркот, областа била додадена на списокот на Светско наследство на УНЕСКО.[3] Петте средновековни градови покрај брегот на Лигурија обезбедуваат питорескен поглед на нерамниот терен опфатен со терасовидни камени ѕидови, каде што планините на „Апенино лигура" доаѓаат директно до морето. Формата и распоредот на градовите додека ја опфаќаат топографијата вградена во карпите се доказ за долго трајната историја на населување и терасовите обработливи површини за земјоделското наследство на областа.[4] Како првиот италијански парк создаден за да се заштити пејзажот што е претежно изграден од луѓе, Националниот парк Чинкве Тере и Заштитената морска област имаат за цел да го заштитат културното наследство на „Паркот на човекот“.[5] Локацијата и топографијата на локацијата се витален дел од идентитетот на Чинкве Тере, чии екстремни типолошки ограничувања и пристап до брегот својствено обезбедуваат деликатна врска помеѓу човекот и природната средина. Човесчкиот однос со природата предизвикало до двоење на паркот, на копно и на море.[4] Во минатото, човекот ги сечел стрмните падини за одгледување на тераси и лозја додека е на море одржувајќи силна риболовна култура. Убавината на овој Национален Парк не лежи во чистото опкружување без човек, туку во интеракцијата на двете. 

Својата природна средина и крајбрежните патеки за пешачење го прават овој парк да владее. Чинкве Тере е фаворит за туристите. Тој е туристичка дестинација која привлекува луѓе на глбално ниво, а само во месец август бројот се зголемува на 3,5-5 милиони.[6] Постои голема загриженост за еколошките ефекти од масивниот број на посетители. Туризмот е многу битен, бидејќи долго време било запоставено земјоделството и риболовот како главна економија во облата. Вредноста на одржливиот екотуризам, целта на областите на светско наследство како Националниот парк Чинке Тере е да се одржи екосистемот во функционална состојба со рамнотежа помеѓу туризмот и земјоделството.[7]

Флора

уреди

Медитеранската флора има очигледни одлики. Постојат многу микроклими кои често се разликуваат една од друга што создава огромен варитет на пејзажи. Таму најчести дрва се бор, алепоски бор, тапи и костен.[8] Карпите и крајбрежните средини произведуваат бројни медитерански видови. Флората е видлива насекаде. Може да се пронајде и како грмушки рузмарин, мајчина душица, хелихризум и лаванда.[8] Присутни се и неколку видови дрва и сукуленти јасно видливи од многу патеки.

Фауна

уреди

Животната средина е соодветна за развојот на животот и живеалиштето на неколку животински видови. Меѓу птиците се галебот, дивиот сокол и гавранот. Помеѓу цицачите се дурмусот, ласицата, кртот, јазовецот, куната, лисицата и дивата свиња (чие присуство е огорчено поради оштетување на посевите). Влекачи кои напредуваат во карпата се обичниот ѕиден гуштер, гуштер и разни змии како што се стаорец змија, тревна змија на Ескулапиј и вајпер; околу потоци живеат водоземци како жаби и саламандери.

Деградација на земјиштето

уреди

Една од најголемите закани за регионот Чинкве Тере и една е губење на земјиштето. Денес, голем дел од локалитетите на културно наследство се класифицирани од владините власти како изложени на ризик од лизгање на земјиштето. Особено во Италија, чиј терен е 75% планински, 13/36 (36%) од локалитетите со наследство се погодени од проблеми со нестабилноста на падините, вклучувајќи го и регионот Чинкве Тере.[9]

Активноста на делот каде земјата се свлеува на еден регион може да се припише на многу фактори. Според ГНДЦИ, повеќето актуелни свлечишта на Апенините неодамна се во мирување, повторно активирани со климатските промени. Ова објаснување го прави проблемот повеќе со еколошките и геолошките фактори, човештвото исто така игра голема улога во овој проблемот. Релевантно за Чинкве Тере, промените во користењето на земјиштето и земјоделските практики имаат драстични ефекти врз делот на земјата кој се слевува и нивните исходи. Во споредба на сликите на терасите на Чинкве Тере во 1958 и 2000 година, се појавило зголемување на процесот на ерозијата на почвата и деградацијата на терасите на лозовите насади што е во согласност со напуштањето на земјоделството во 1960-тите како главен фокус на областа преместена на туризмот и подалеку од внимателниот „пејзажно инжињерство “ од претходните векови.[10] Според градските власти, во 1951 година биле обработувани околу 3.500 хектари земјиште на денешен Националниот парк, а со само 275 денес.[11]

Бидејќи земјиштето веќе било во состојба на деградација во 2011 година, се смета дека напуштањето на терасите бил фактор што ја придонесло катастрофата од поплавите на 25 октомври 2011 година. По 4 часа некарактеристичен дожд од 22 инчи и последователни непредвидливи поплави, градовите Монтеросо ал Маре и Вернаца биле целосно уништени. Останатите три града, поради погодната природна топографија и ефективни системи за одводнување, поминале главно неоштетени.[12]

Од дадените причини, една од најважните планови на Националниот парк е одржувањето и ревитализацијата на падините. Вредноста во промовирањето на терасирањето е двојна, бидејќи таа не се однесува на контролата на свлечиштата, туку и ја препознава историјата и традициите на селата со враќање на традиционалните лозја на територија на Чинкве Тере. Проектот ЛИФЕ(животен проект) за „Необработени земји“, кој бил основан во 2001 година од страна на Европската заедница и овој Националнен парк, се обидува да ги врати неискористените тераси и да ги врати на претходниот успех за производство на лозја во Албарола и Верментино. Корниоло, е сличен рид кој е претставен не само како едукативна алатка за истражувачите, заинтересирани за безбедни и ефективни практики на одгледување, туку и како „лабораторија“ за враќање на познатото грозје кое, во комбинација, ја обликувало репутацијата на Чинкве Тере како производител на вино во средниот век.[13] Под-проектот, во соработка со Земједелството на Чинкве Тере се обидува да го направи токму тоа, со повторно воведување на некои од традиционалните античко грозје во овој регион.[13] Исто времено, успехот на „Необработените земји“ е непроценлив модел за други области, како што е локацијата на УНЕСКО во Ифугао, Филипини, кои се заинтересирани за усовршување и повторно воспоставување на илјадагодишни практики на одгледување вонивните заедници.[14]

 
Карактеристичен крајбрежен дел на Чинке Тере

Светско наследство на УНЕСКО

уреди

На состанокот на УНЕСКО кој бил одржан на 5 декември 1997 година, Чинкве Тере, Портовенере и островите Палмарија, Тино и Тинето, биле додадени на листата за светско наследство под насловот културен пејзаж. Важен локалитет и еколошки културен, бил прикажан како „хармонична интеракција помеѓу луѓето и природата за да се создаде пејзаж со исклучителна убавина“.[11] Вклучувањето на Чинкве Тере на листата, исто така, се однесува на светски позната туристичка дестинација, која е омилена од страна на туристиве. Веб-страницата била запишана според голем број критериуми, вклучувајќи:

  1. Покажува важна размена на човечки вредности, во одреден временски период или во рамките на културната област на светот, во контекст на развојот на архитектурата или технологијата, уметности или во планирањето или урбаниот (пејзаж) во дизајнот на пејзажот;
  2. Извонреден пример на тип на комплекс од згради или архитектонски или технолошки или пејзажни што илустрира значаен момент од човечката историја;
  3. Извонреден пример за традиционална човечка населба или користење на земјиште што е типично за култура (култури), особено ако тие стануваат ранливи поради влијанието на неповратните промени.[5]

Екотуризам

уреди

Во изминатите три децении е забележан значителен развој на туризмот, за обезбедуваење нови економски можности за места како Чинкве Тере.[15] Екотуризмот е гранка на индустријата со огромни придобивки. Неговата цел е уживање и ценење на природниот пејсаж на еколошки начин. Туристите често очекуваат чиста средина и интерес за локалното население како дел од тој пејсаж. Во Чинкве Тере, најголемата туристичка дестинација се пешачките патеки и пејзажите меѓу автентичните традиционални населби. Овој социо-културен елемент е суштински бидејќи го истакнува наследството и културата на живописните италијански села.[16] Основањето на Националниот парк во 1999 година се должи на популарноста на Чинкве Тере. Тоа придонело за да стане Светското наследство на УНЕСКО, кои го опфаќаат екотуризмот и потребата за одржливост.[6] Како резултат на големите напори за подобрување на инфраструктура, зголемувањето на пристапноста. Додека политиката за зачувување понекогаш може да ги подреди животната средина и локалните интереси во корист на промовирање на туризмот, тоа не е случај во Чинкве Тере, каде што има толку големи лични инвестиции од локалното население.[7] Всушност, локалното население и претставниците на паркот работат во заедница за да ги разберат и да се прилагодат на променливите туристички потреби, а истовремено да ги ублажат негативните еколошки последици.

За да постои одговорен и одржлив туризам во рамките на една заедница, мора да се исполнат одредени критериуми. Пред се, туризмот мора да биде културно соодветен.[17] Како место за светско наследство, Националниот парк ги прифаќа своите традиции и култура и го проширува туристичкото искуство надвор од пешачењето низ ридовите. Чинкве Тере, исто така, местото е познато по неговите автентични обичаи, храна и вина. Второ, е важноста на сопственоста на земјиштето и поврзаноста со земјата, на која Чинкве Тере се разгледува со животни стилови кои зависат и од земјата и од водата.[4] Поради оваа силна поврзаност со животната средина, Националниот парк продолжува да привлекува туристи во овие градови совршено вградени во крајбрежните ридови. Чинкве Тере има огромен потенцијал за одржлив туризам се локалните придобивки што се протегаат надвор од економијата.[17] Туризмот сега е толку вкоренет во градовите, социјалните придобивки од интеракцијата се очигледни и поттикнуваат чувство на зајакнување и гордост што доаѓа со грижата за заштитеното земјиште во кое уживаат милиони луѓе.

Управување и развој

уреди

Управување со патеки

уреди
 
Сината патека, најпопуларната патека за пешачење во паркот, помеѓу Вернаца и Монтеросо ал Маре

Патеките во Италијанскиот Национален парк се безбедни и достапни, и во меѓувреме ја минимизираат ерозијата на почвата е од витално значењe. Oсобено оној чија типологија е екстремна како Чинкве тере. Ова придонесува голема гужва во текот на летните месеци. Патеките се протегаат на речиси 12 милји, имаат постојана потреба од надзор, бидејќи и деградацијата на почвата и безбедноста на луѓето е вистинска причина за загриженост.[18] Отсуството на соодветна контрола може да има ефекти кои се движат по сериозност од губење на вегетацијата до голема ерозија на почвата. Еколошки одржливото управување со патеките се потпира на соодветен надзор кој може да вклучи попис и евалуација на постоечките патеки и да постави стандарди за пристапност и затворање кога временските услови сметаат дека не се соодветни. При оценувањето на патеките, важно е да се процени наменетата рекреативна употреба: степенот до кој ќе се користат одредени патеки и тежината на одредените патеки.[18] Додека најдобрите патеки се оние кои се дизајнирани, како и многу други паркови, Чинкве Тере повеќе се потпира на патеки создадени од посетители или оние кои првично се резултат на локална потреба. На пример, Виа дел'Аморе е пешачка патека која првично била изградена од железнички работници во 1926-1928 година за погодност помеѓу станиците.[5] За да се спротивстави на стрмната топографија на ридовите, паркот се потпира на изградени патеки на ридот, камени потпорни ѕидови и чекори за одржување на одржливи пешачки патеки.[18]

Развој

уреди

Напредување и подобрување со одржливост на паркот, од суштинско значење е евалуација на туристичките барања и проекти кои одговараат на тие потреби. Во соработка со италијанската влада, УНЕСКО започнале пилот-проект за имплементација на Планови за управување што ќе обезбеди насоки за местата наведени во списокот на светско наследство пред 2002 година, надевајќи се дека на крајот ќе го проширират проектот на сите други локации на национално наследство. Паркот предвидува управување со туристичкиот проток, зачувување на земјиштето, зголемување на пазарот за локални производи и, последователно, проширување на локалната економија.[6] Анализата ги зема предвид факторите како што се пејзажот, пристапноста, услугите, типот на готвење и трошоците и туристичките перцепции. Во однос на атрибутниот пејзаж, негативна контекст бил поврзан со „мешаното одгледување“, што предложува дека главната привлечност за туристите е вреднувањето на природниот пејсаж, а помалку традицијата што е врзана за терасовитите лозја.[6] Многу од терасите сега се деградирани, чекорите како што е иницијативата „Необработени земјишта“ се од суштинско значење за зголемување на интересот за оваа област. Проучувајќи ја пристапноста, туристите покажаа интерес за сегашниот „систем кој користи возови за транспорт“ како погодност, но помалку го поддржуваат „зајакнувањето на возниот систем“, бидејќи имплицирало дека иако сегашниот систем се цени, понатамошниот развој што ќе го одземе природната средина би била штетна. Овие стапки даваат интересна алатка и за паркот и за УНЕСКО за преместување на Чинкве Тере и други слични локации во подобра и поодржлива состојба.

За жал, туризмот во Медитеранот е сезонски, а големиот наплив на посетители во летните месеци ги преоптоварува природните ресурси во текот на многу кратко време, а контролата на толпата и ограничувањето на часовите на патеката што би го минимизирало влијанието на густиот пешачки сообраќај се опции кои се уште се усовршуваат. Ван сезона, голем број бизниси се запоставени, што создава економска нерамнотежа на која е тешко прилагодлива.[15] Како решение, Националниот парк се потрудил да го привлече вниманието на туристите кон другите аспекти на градовите. Покрај големиот успех на „Чинкве Тере Картичка“ која овозможува пристап до патеките, потенцијални дополнувања на „Едукациона Картичка“ (додавање пристап до музеи и лабораториски активности) и „Здравствена Картичка“ (која промовира природна алтернативна медицина како на пр. натуропатија и плантарна рефлексологија) се исполнети со помал ентузијазам.[6] Во секој случај, развојот на екотуризмот е пожелен за водење на индустријата во поодржлива насока.

Проектот МKA

уреди

Маркио ди Квалита Амбиентале (Бренд за квалитет на животната средина) е проект чија цел е да го намали влијанието на човекот врз животната средина преку промовирање на одржлив туризам. Целта е насочена кон бизнисите од туристичкиот сектор на доброволна основа, со надеж дека услугите кои имаат потенцијал да ја заштитат животната средина го прават тоа преку деловни практики.[19] Партнерство помеѓу Националниот парк и локалните сопственици на бизниси, воспоставувајќи врска помеѓу социо-економскиот развојен интерес и заштитата на животната средина.

Заштитена морска област

уреди

Заштитената морска област е основана во 1997 година и го претставува Националниот парк како обид за заштита и одржување на правилна употреба на морето во близина на брегот на Чинке Тере. Тој е поделен на 3 зони, строг природен резерват, каде што се забранети бродовите, Општ природен резерват, кој овозможува пристап до моторни чамци, регистрирани рибари на мало и тури за нуркање со водич и последниот кој е најмалку строг, Делумен природен резерват кој овозможува надгледувана рекреација на риболов.[5]

Светилиштето Пелагос

уреди

Овој дел од Лигурското Море е вклучен во светилиштето Пелагос за медитерански морски цицачи, интернационално заштитено подрачје кое ги опфаќа териториите на Франција, Монако и Италија.[20] Основана во 2002 година, Светилиштето Пелагос се концентрира на заштита на медитеранските китови под закана од човечко учество.[20] Во Италија, минатите практики вклучуваа риболов во длабока мрежа и загадување од бродови за крстарење кои се закотвуваат во области како Чинкве Тере, загрозувајќи ги живеалиштата на делфините и другите китови кои живеат во нејзините води. Целите се насочени кон заштита на Пелагос китовите и нивните живеалишта и екосистемот за исхрана, како и општата биолошка разновидност на брегот на Медитеранот.[20]

Брегот на Чинкве Тере се одликува со високи карпи, пештери, заливи, мали плажи и расцепени карпи. Морскиот живот во делот на брегот кој се протега од Пунта Меско во Монтеросо до Капо Монтенегро во Риомаџоре е богат и разновиден. Стрмните карпи кои се под вода и плитките и изолираните карпи се населени со различни видови горгонија (морски вентилатори), како што се шарената Leptogorgia sarmentosa и белата Eunicella verrucosa, редок вид во Медитеранот, но прилично вообичаен по овој дел од брегот. Тука расте Posidonia oceanica, растение кое создава многу важни колонии слични на трева и обезбедува безбедно живеалиште за репродукција на многу организми. Стрмните карпи на Пунта Меско и Капо Црна Гора ги имаат најбогатите облици на морски живот, вклучувајќи и ретки видови: Eunicella verrucosa спомената погоре, реткиот Gerardia savaglia или црн корал. Во Пунта Меско на длабочина од само околу 15/20 метри, за разлика од остатокот од Медитеранот, можно е да се откријат љубителите на Paramuricea clavata или црвена горгонија.[21]

Светилишта

уреди

На мрежата на патеките на Чинкве Тере, постои рута што опслужува пет маријански светилишта во близина на секое село. До нив може да се пристапи и по друг пат, не само по тој во Црна Гора. Светилиштето Корниглија, високо 390 метри, датира од 20 век и е изградено на местото на капелата која датира од 1584 година. Сите други градби датираат од средниот век, вклучувајќи ја и онаа на Ностра Сињора де Совиоре, најстарото лигурско светилиште, забележано во документ од 1225 година.

Администрација

уреди

Чинкве Тере се состои од пет села: од запад кон исток:

  • Монтеросо ал Маре (комуна)
  • Вернаца (комуна)
  • Корниглија (фракција од Веранца)
  • Манарола (фразија на Риомаџоре)
  • Риомаџоре (комуна)

Други општини со територија на Националниот парк Чинке Тере:

  • Леванто
  • Ла Специја

Поврзано

уреди

Наводи

уреди
  1. ↑ Le Cinque Terre, April 2012 www.lecinqueterre.org
  2. ↑ Cinqueterre Residence
  3. ↑ D. Giordan; M. Cignetti; D. Godone; S. Peruccacci; E. Raso; G. Pepe; D. Calcaterra; A. Cevasco; M. Firpo (2020). „A New Procedure for an Effective Management of Geo-Hydrological Risks across the "Sentiero Verde-Azzurro" Trail, Cinque Terre National Park, Liguria (North-Western Italy)“. Sustainability. MDPI. 12 (2): 561. doi:10.3390/su12020561. ISSN 2071-1050. OCLC 8538916492.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Plummer, Henry 1988 Cinque Terre. Places. 4, no. 2: 46.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 „Home“. parconazionale5terre.it.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 Bottazzi, C. 2006 Evaluation of the tourist demand in management plans for UNESCO sites : The case of the Cinque Terre Park (Italy). First International Symposium on Environmental Identities and Mediterranean Area 1: 500–505.
  7. ↑ 7,0 7,1 Carrier, James G., West, Page. 2004 Ecotourism and Authenticity. Current Anthropology. 4(4) 483-251.
  8. ↑ 8,0 8,1 „The Vegetation“ (италијански). Cinque Terre National Park. Посетено на 20 February 2018.
  9. ↑ Canuti, P. 2004 Landslide activity as a Geoindicator in Italy : Significance and new perspectives from remote sensing. Berlin: Springer International.
  10. ↑ Canuti, P. 2004 Landslide activity as a Geoindicator in Italy: Significance and new perspectives from remote sensing. Berlin: Springer International.
  11. ↑ 11,0 11,1 Povoledo, Elisabetta 2012 In Liguria's Coastal Hills, a Storm's Fury Brings a Struggle for Restoration. New York: New York Times 8-7.
  12. ↑ Steves, Rick. May 2012 Cinque Terre Six Months After the Flood. https://www.huffpost.com/entry/cinque-terre-flood-six-mo_b_1468422.
  13. ↑ 13,0 13,1 Parco Nazionale delle Cinque Terre 2012 Traditional Cinque Terre Vineyards Back to Life. http://www.parconazionale5terre.it.
  14. ↑ Parco Nazionale delle Cinque Terre 2012 Ifugao and Cinque Terre: the terraces of men. http://www.parconazionale5terre.it.
  15. ↑ 15,0 15,1 Giavelli, Giovanni. 1999 The Aeolian Project: A Mab-UNESCO Investigation to Promote Sustainable Tourism in the Aeolian Islands. The International Journal of Environmental Studies 56(6) 833–847.
  16. ↑ Buckley Ralf. 2004 Impacts Positive and Negative: Links Between Ecotourism and Environment. Environmental Impacts of Ecotourism. Ecotourism book series, volume 2. Wallingford, Oxon, GBR: CABI Publishing.
  17. ↑ 17,0 17,1 Charnley, Susan. 2005. From Nature tourism to ecotourism? Human Organization 64(1):75–88.
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 Marion Jeffery, L., Leung, Yu-Fai. 2004 Environmentally Sustainable Trail Management. Environmental Impacts of Ecotourism. Ecotourism book series, volume 2. Wallingford, Oxon, GBR: CABI Publishing.
  19. ↑ Parco Nazionale delle Cinque Terre 2012 What is the MQA- Marchio di Qualità Ambientale? http://www.parconazionale5terre.it
  20. ↑ 20,0 20,1 20,2 Notarbartolo-Di-Sciara, G, T Agardy, D Hyrenbach, T Scovazzi, and P Van Klaveren. 2008 The Pelagos Sanctuary for Mediterranean Marine Mammals. Aquatic Conservation-marine and Freshwater Ecosystems 18.4:367–391.
  21. ↑ Alla Porta Rossa Архивирано на 11 јули 2003 г.
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Национален_парк_Чинкве_Тере&oldid=5285687“