Јазична антропологија
Јазичната антропологија, или јазичаричка антропологија, е гранка од антропологијата, која се служи со јазичарички методи за решавање на антрополошки проблеми, поврзувајќи ја анализата на семиотичките и особено јазичаричките форми и процеси со толкувањето на социокултурните процеси.
Историски развој
уредиКако што Алесандро Дуранти забележал во 2003 година, три парадигми се појавиле во историскиот развој на оваа поддисциплина. Првата е позната како „антрополошка лингвистика“ и е насочена кон документирање на јазиците. Втората, позната како „јазичаричка антропологија“ се занимава со теориски изучувања на употребата на јазиците. Третата парадигма, развиена во изминатите две-три децении, се занимава со изучување на прашањата поврзани со други поддисциплини на антропологијата користејќи ги методите на јазичаричко истражување.[1]
Антрополошка лингвистика
уредиПрвата парадигма првично била наречена „лингвистика“, иако со тек на времето заедно со своите сродни области на проучување станала попозната како антрополошка лингвистика. Полето на интерес се однесувало на теми кои се уникатни за поддисциплината, односно на јазичаричка документација на јазиците кои се осудени да изумрат (такви биле јазиците на домородните жители на северноамериканскиот континент на кои се фокусирале првите членови на оваа поддисциплина) во што спаѓа:
- Граматички опис
- Типолошка класификација и
- Нерешеното прашање на јазичаричка релативност (поврзано со Едвард Сапир (Edward Sapir) и Бенџамин ли Ворф (Benjamin Lee Whorf), но всушност донесено меѓу американските јазичари од Франц Боас (Franz Boas), кој работејќи ја својата теориска рамка се навраќал назад кон европските мислители од типот на Вико (Vico), Хердер (Herder) и Хумболт (Humboldt)). Таканаречената Сапир-Ворф хипотеза е можеби погрешен термин, како и приодот кон науката на овие двајца, различен од позисивистичкиот-хипотетички управуван научен модел. Во секој случај терминот го измислил Хари Хојер ([http://en.wikipedia.org/wiki/Harry_Hoijer Harry Hoijer), инаку студент на Сапир.[2]
Јазичаричка антропологија
уредиДел Хајмс (Dell Hymes) бил во најголема мера заслужен за постоењето на втората парадигма, која го добила името јазичаричка антропологија во 60-тите години, иако тој го измислил и терминот „етнографија на говор“ (или „етнографија на комуникација“), за да се опише агендата која тој ја подготвувал за на терен. Тука пред сè станува збор за вклучување на новитетите од технолошкиот развој, вклучувајќи и нови начини на снимање.
Дел Хајмс, исто така, е заслужен и за воведувањето на нова единица за анализа. Со оглед на тоа што првата парадигма се фокусирала на навидум различните јазици, единицата за анализа во втората парадигма била новитет – тоа била т.н „говорен настан“ (speech event), кој претставува настан кој е дефиниран врз основа на говорот кој се случува. Многу внимание било посветено на оние говорни настани, во коишто самите изведувачи биле одговорни за лингистичкиот перформанс во којшто учествувале.[3][4]
Хајмс е и пионер во јазичаричко антрополошкиот пристап кон етнопоетичноста. Хајмс се надевал дека ќе успее да ја доближи јазичаричката антропологија до својата матична дисциплина. Самото име на дисциплината упатува на тоа дека примарниот идентитет е антрополошки, за разлика од антрополошката лингвистика, чие име остава впечаток дека примарниот идентитет на научниците во оваа гранка е јазичарички. Во денешно време (за разлика од времето на Боас и Сапир) овие две академски дисциплини се изучуваат одвоено скоро во сите универзитети во светот. Сепак амбицијата на Хајмс имала лош повратен ефект, всушност, втората парадигма претставувала понатамошно оддалечување на поддисциплината од остатокот од антропологијата.
Антрополошки прашања изучувани со помош на јазичарички методи и податоци
уредиВо оваа парадигма, која се појавила кој крајот на 80-тите години од 20 век, наместо да се продолжи со следење на агендите кои потекнуваат од дисциплини туѓи на антропологијата, јазичаричките антрополози се впуштиле во решавање на проблемите кои произлегуваат од матичната дисциплина, но користејќи јазичарички податоци и методи.[1]
Сфери на интерес
уредиИдентитет
уредиМогу голем придонес е направенво истражувањето на прашањата поврзани со социо-културниот идентитет со помош на јазичарички методи. Јазичаричкиот антрополог Дон Кулик (Don Kulick) го сторил тоа во врска со идентитетот, истражувајќи во селото Гапун во Папуа Нова Гвинјеа.[5] Кулик истражувал како јазиците кои се употребуваат влијаат на создавањето на идентитет кај луѓето. Открил дека децата во селото Гапун користат два јазика. Едниот е јазикот Тајап (Taiap), кој е традиционален јазик и помалку се употребува и го определува не само локалниот идентитет на селаните од Гапун, туку и поединечниот (личната автономија на поединецот). Другиот јазик Ток Писин (Tok Pisin) — широко распространет службен јазик во Папуа Нова Гвинеја. Говорејќи го овој јазик се истакнува современиот христијански (католички) идентитет, кој е идентитет поврзан со волјата и способноста за соработка. Во понатамошите студии на Кулик, покажува дека гласните и самоуверени говори на бразилските сексуални работници травестити наречени „um escandalo“, служеле за да ги посрамотат нивните клиенти. Заедницата на травеститите, всушност се обидувала преку овие гласни говори и изведби срамот кој голем дел од бразилската популација би им го препишал нив, да го пренасочат кон своите клиенти.[6]
Социјализација
уредиВо серија студии јазичаричките антрополози Елинор Охс (Elinor Ochs) и Бамби Шиефелин (Bambi Schieffelin) ја разгледувале важната антрополошка тема социјализација (процес во кој новороденчињата, децата и странците стануваат членови на општеството, учејќи да учествуваат во културата на истото), користејќи јазичарички како и етнографски методи.[7] Тие откриле дека процесот на енкултурација и социјализација не се случуваат одвоено од учењето на јазикот, туку дека децата истовремено ги учат јазикот и културата. Охс и Шиефелин покажале дека говорот на бебињата не е универзален, и дека насоката на прилагодување е променлива, која е во корелација со на пр. начинот на кој се одржува врската со старателот. Во многу општества старателите ги соочуваат децата со надворешната роднинска мрежа, за да можат да ги препознаваат уште од најмала возраст.
Охс и Шиефелин покажале дека членовите на сите општества ги социјализираат децата, со тоа што употребуваат јазик и истовремено им го пренесуваат, односно ги подучуваат. Охс и Тејлор откриле како преку спонтаните приказни кои се случуваат за време на вечерите помеѓу белците од средната класа во јужна Калифорнија, двајцата родители учествуваат во повторувањето на синдромот на машка доминација (таткото знае најдобро). Во тие приказни има улоги на протагонист (најчесто дете, понекогаш мајката, но никогаш таткото) и проблематизер (најчесто таткото, кој отвора непријатни дискусии или ја предизвикува компетентноста на протагонистот). Кога мајките соработуваат со децата во кажувањето на нивните стории, тие несвесно стануваат субјект во целиот процес.
Неодамнешните истражувања на Шиефелин ја откриле улогата која во социјализацијата на народот Босави (Bosavi) во јужните висорамнини во Папуа Нова Гвинеја ја имаат свештениците и новите верници.[8][9][10][11] Свештениците вовеле нови методи во пренесувањето на знаењата-односно нови епистемолошки одбележувачи[8] и нов начин на зборување за времето[10]. Тие исто така морале да се борат со отпорот кон некои делови од Библијата каде што се вели дека постои способност да се знае внатрешната состојба на другите (пр. Евангелие според Марко, глава 2, стихови 6-8, Шиефелин 2006).[11]
Идеологија
уредиВо третиот пример на тековната трета парадигма, откако Мајкл Силверстин (Michael Silverstein), студент на Роман Јакобсон ([http://en.wikipedia.org/wiki/Roman_Jakobson Roman Jakobson) го отворил патот, почнува наплив од работа на јазичаричките антрополози посветена на една од важните антрополошки теми, идеологијата[12] или во овој случај јазичаричката идеологија. Силверстин, покажал дека овие идеологии не се само лажна свест, туку и дека влијаат во развојот на јазичната структура, како на пр. исфрлајќи ја употребата на формите „thee“ и „thou“ од секојдневниот англиски јазик.[13]
Ставовите кон јазичните кодови на англискиот и шпанскиот јазик во САД, се оформени врз основа на јазичните идеологии. Во САД ова довело до широко распространет впечаток, создаден и потикнат од Сенаторот Ламар Александер (инаку републиканец од Тенеси), дека англискиот јазик е дел од нивната крв. Според Хорвиц ова значело дека Англичаните и англискиот јазик всушност се прикажуваат како столбови на потеклото на нацијата, односно англискиот јазик се смета дека е најстариот јазик кој се говорел на територијата што денес претставува САД. На овој начин се игнорираат сите јазици на домородното население кои доживеале сериозен удар по доаѓањето на Европејците, како и шпанскиот јазик кој го користеле голем број истражувачи на континетитот, но и голем број доселеници низ САД.[14] На тој начин Александер се обидувал да го „натурализира“ јазикот и идентитетот на нацијата преку метафората за крвта.
Многу истражувања на јазичните идеологии всушност извршуваат суптилни влијанија врз јазиците кои се предмет на истражување. Така на пр. јазикот Тева (Tewa), од Кајова-Таноанската група зборуван главно меѓу Пуебло Индијанците од Ново Мексико и резерватите на Хопи Индијанците во Аризона бил истиснат од јазикот Кива (kiva speech).[15]
Социјален простор
уредиВо последниот пример од третата парадигма, група јазичарички антрополози направиле многу креативна студија заснована на идејата прилагодување на социјалниот простор.[16] Дуранти објавил список на важните Самоански поздрави, како и нивната употреба и трансформацијата низ социјалниот простор. Пред тоа Индонезиецот Жозеф Ерингтон користејќи трудови на Индонезијци кои не се засегнати од јазични прашања, употребувал јазичаричко-антрополошки методи (како и семиотичка теорија), за да го објасни поимот „примерен центар“ (exemplary center) како политички и религиозен центар од кој произлегува примерно однесување.[17] Ерингтон прикажал и како народот Пријаји (Priyayi), од островот Јава чии предци служеле во кралските судови на Јава, на некој начин станале емисари бидејќи и долго време по престанокот со работа на овие судови тие низ островот го пренесувале овој посебен говор. Работата на Џоел Куиперс се развивала на островот Сумба во Индонезија. Иако неговото истражување се однесувало на Тева Индијанците од Аризона, Пол Кроскрити имал аргументи дека јазичните форми кои се развиле од Кива говорот (инаку доминантен јазик помеѓу Тева Индијанците), можат да послужат како директна паралела со останатите јазици.
Поврзано
уредиНаводи
уреди- ↑ 1,0 1,1 Duranti, Alessandro. 2003. Language as Culture in U.S. Anthropology: Three Paradigms. Current Anthropology 44(3):323-348.
- ↑ Hoijer, Harry. 1954. "The Sapir-Whorf hypothesis," in Language in culture: Conference on the interrelations of language and other aspects of culture. Edited by H. Hoijer, pp. 92–105. Chicago: University of Chicago Press. Hill, Jane, and Bruce Mannheim. 1992. "Language and Worldview." Annual Reviews in Anthropology 21:381-406.
- ↑ Bauman, Richard. 1977. Verbal Art as Performance. American Anthropologist 77:290-311.
- ↑ Hymes, Dell. 1981 [1975] Breakthrough into Performance. In In Vain I Tried to Tell You: Essays in Native American Ethnopoetics. D. Hymes, ed. Pp. 79-141. Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
- ↑ Kulick, Don. 1992. Language Shift and Cultural Reproduction: Socialization, Self and Syncretism in a Papua New Guinea Village. Cambridge: Cambridge University Press.
- ↑ Kulick, Don, and Charles H. Klein. 2003. Scandalous Acts: The Politics of Shame among Brazilian Travesti Prostitutes. In Recognition Struggles and Social Movements: Contested Identities, Agency and Power. B. Hobson, ed. Pp. 215-238. Cambridge: Cambridge University Press.
- ↑ Ochs, Elinor. 1988. Culture and language development: Language acquisition and language socialization in a Samoan village. Cambridge: Cambridge University Press. Ochs, Elinor, and Bambi Schieffelin. 1984. Language Acquisition and Socialization: Three Developmental Stories and Their Implications. In Culture Theory: Essays on Mind, Self, and Emotion. R. Shweder and R.A. LeVine, eds. Pp. 276-320. New York: Cambridge University. Ochs, Elinor, and Carolyn Taylor. 2001. The “Father Knows Best” Dynamic in Dinnertime Narratives. In Linguistic Anthropology: A Reader. A. Duranti, ed. Pp. 431-449. Oxford. Malden, MA: Blackwell. Schieffelin, Bambi B. 1990. The Give and Take of Everyday Life: Language Socialization of Kaluli Children. Cambridge: Cambridge University Press.
- ↑ 8,0 8,1 Schieffelin, Bambi B. 1995. Creating evidence: Making sense of written words in Bosavi. Pragmatics 5(2):225-244.
- ↑ Schieffelin, Bambi B. 2000. Introducing Kaluli Literacy: A Chronology of Influences. In Regimes of Language. P. Kroskrity, ed. Pp. 293-327. Santa Fe: School of American Research Press.
- ↑ 10,0 10,1 Schieffelin, Bambi B. 2002. Marking time: The dichotomizing discourse of multiple temporalities. Current Anthropology 43(Supplement):S5-17.
- ↑ 11,0 11,1 Schieffelin, Bambi B. 2006. PLENARY ADDRESS: Found in translating: Reflexive language across time and texts in Bosavi, PNG. Twelve Annual Conference on Language, Interaction, and Culture, University of California, Los Angeles, 2006.
- ↑ Silverstein, Michael. 1979. Language Structure and Linguistic Ideology. In The Elements: A Parasession on Linguistic Units and Levels. R. Cline, W. Hanks, and C. Hofbauer, eds. Pp. pp. 193-247. Chicago: Chicago Linguistic Society.
- ↑ Silverstein, Michael. 1985. Language and the Culture of Gender: At the Intersection of Structure, Usage, and Ideology. In Semiotic Mediation: Sociocultural and Psychological Perspectives. E. Mertz and R. Parmentier, eds. Pp. 219-259. Orlando: Academic Press.
- ↑ Horwitz, Tony. 2006. Immigration—and the Curse of the Black Legend (Op-Ed). New York Times. Week in Review, 9 јули 2006, p. 13.
- ↑ Kroskrity, Paul V. 1998. Arizona Tewa Kiva Speech as a Manifestation of Linguistic Ideology. In Language ideologies: Practice and theory. B.B. Schieffelin, K.A. Woolard, and P. Kroskrity, eds. Pp. 103-122. New York: Oxford University Press.
- ↑ Duranti, Alessandro. 1992. Language and Bodies in Social Space: Samoan Greetings. American Anthropologist 94:657-691.
- ↑ Errington, J. Joseph. 1988. Structure and Style in Javanese: A Semiotic View of Linguistic Etiquette. Philadelphia: University of Pennsylvania.