Ликовна колонија Сиќево
Ликовна колонија „Сиќево“ (ЛКС) е најстарата српска и југословенска ликовна колонија, најстарата институција од ваков вид на Балканот и еден вид историја на Србија во 20 век. Основана, 30 јули 1905 година во селото Сиќево, во живописната Сиќевачка Клисура, 16 километри источно од Ниш, на иницијатива на познатата српска сликарка Надежда Петровиќ, ЛКС наследени уметнички дела од познати уметници, со различни стилски ориентации. Благодарение на иницијативата на Надежда, која сесрдно ја поддржале нејзините колеги од Словенија и Хрватска, колонијата ја започнала својата работа која траела 59 години и трае до денес.
Од 1991 година ЛКС добил меѓународен карактер и станал познат на сликарскиот свет и пошироко на Балканот, што било важно да се соберат импресивен број автори кои биле импресионирани од амбиентот на селото Сиќева и пејзажите Сиќевачка Клисура каде што нашле примарна инспирација за нивната ликовни креации, користејќи ги избраните патишта на сопствената уметничка поетика во сликовното остварување на неговото доживување на пејзажот.[1]
Во текот на повеќе од сто години од нејзиното постоење, низ колонијата Сиќевачка поминале повеќе од четиристотини сликари од сите делови на поранешна Југославија и од странство. Колонијата е отворена за уметници од различни генерации и естетски ориентации. Благодарение на неа била формиран импозантен уметнички фонд кој денес се состои од околу 796 дела (од 1970 година) со значајна уметничка вредност.
Првото свикување на колонијата во Сиќево во 1905 година уреди
Пред повеќе од еден век (1905 г.одина) за време на престојот во странство, со бројни тешкотии, сликарката Надежда Петровиќ успеала да ја реализира својата идеја за Југословенската ликовна колонија во Србија и ги донесе своите колеги од школските денови во Минхен (Јакоповиќ, Грохар, Весел, Јама) во село непознато за многумина во тоа време.Сиќево и Сиќевачка Клисура кај Ниш, да сликаат на отворено, да ги проучуваат српските народни обичаи, да разменуваат мислења и искуства.
Според идејата на К. Амброзиќ за основање на колонијата била замислена за време на Првата југословенска изложба во Белград, во септември 1904 година (во семејната куќа на Надежда Петровиќ,[2] каде се запознале младите уметници), непосредно пред основањето на Друштвото Лада во 1904 година.[3] Изложбата била можност Надежда повторно да се сретне со нејзините пријатели и колеги, Словенецот (Иван Грохар, Фердо Весел, Ричард Јакопиќ, Матија Јама) и хрватскиот (Иван Мештровиќ и Емануел Видовиќ) и бугарскиот сликар Никола Михаилов, со со кој се дружела додека студирала во Минхен, додека престојувала во студиото на Антон Ажбе.
Сепак, најновото истражување на Љ. Миљковиќ укажува на фактот дека идејата за основање на колонијата Сиќевачка се појавила три месеци подоцна (29 декември 1904 година) во Софија, кога српските, бугарските, словенечките и хрватските сликари повторно се сретнале за да ја организираат Втората југословенска изложба.[4]
Нудејќи им на овие и на другите сликари различни форми на соработка кои ќе ги задоволат сите јужнословенски народи, Надежда Петровиќ се потрудила да ги истакне вредностите на националната уметност на словенските народи, подоцна обединети во Кралството Југославија.[5]
| „ | '„Откако беше лансирана, идејата не престана да се развива. Врз основа на зачуваните писма кои се чуваат во архивата на Народниот музеј во Белград, гледаме дека пријателите и колегите во неформални контакти продолжиле да ја чуваат и разработуваат идната работа на колонијата. За тоа од срце се погрижила самата Надежда, инаку идеолошки творец на собирот на сликари од јужнословенско потекло, без разлика во кои земји живееле и твореле. Благодарение на личните напори во Министерството за култура, Надежда обезбеди одредени средства за првиот сликарски контакт на уметникот со парохиската средина и карстот на Сиќевачка и Јелашничка клисура. | “ |
Колонијата започнала со работа на 30 јули 1905 година. Во Сиќево како домаќин прва пристигнала Надежда Петровиќ, а со неа и Фердо Весел. Потоа им се придружиле Рихард Јакопиќ, Иван Грохар, Пашко Вучетиќ, Иван Мештровиќ и Емануел Видовиќ. Во колонијата кратко престојувал и сликарот Бранко Поповиќ, ликовен критичар и професор по историја на уметност на Техничкиот факултет во Белград.[3] За време на основањето на ЛКС, Надежда Петровиќ напишала кои треба да бидат главните цели на колонијата:
| „ | Да се запознаат југословенските покраини, племињата во нивниот живот и дело, нивниот карактер, со што се шири просветното влијание врз народот, собирајќи се што е убаво, интересно и оригинално во народот, да ни го запознае Западот и она што е во нас. | “ |
Уметниците биле пречекани со голема љубопитност од мештаните на Сиќево, кои ги сместиле во куќите на домаќините во селото, освен Надежда која останала со својата другарка од детството Љубица Николајевиќ-Ловриќ во нејзиниот стан во старото Сиќево училиште, денес седиштето на Колонијата.[6]
Зачувано е и сведочењето на учител од Сичево, кој учесниците на колонијата ги опишал како група весели млади луѓе, со задоволство примени во селото.
| „ | Присуствувале на веселби, свадби, погреби, ја посетувале клисурата и пештерите во неа, но најмногу сликале. Познатиот уметник толку посака ... нашиот селанец да види дека уметноста е општа, дека таа е неопходна потреба не само на жителите на градот, на граѓаните на Белград. | “ |
Изложба на дела од Првата југословенска колонија била одржана на 27 јануари 1907 година во Народниот музеј во Белград. Покрај членовите на Колонијата, изложувале и хрватските уметници Иван Мештровиќ, Емануел Видовиќ, Мирко Рачки, Томислав Кризман, Антун Катураниќ и бугарските автори Александар Божинов и Никола Михаилов.[3]
Колонијата траела само две години како движење (1905-1907).
Шест децении прекин во работата на Колонијата (1905-1964) уреди
Прекинот во работата на колонијата бил под влијание на историските настани (Анексијата на БиХ, Големата и Втората светска војна, периодите на обнова на разурнатата Југославија). Ова создало пауза од речиси 60 години до повторното обединување на уметниците во Сичево со иста цел и иста идеја.[6]
Работа на ЛКС од 1964 до 1969 година во рамките на Народниот музеј во Ниш уреди
Во текот на 1962 година, академскиот сликар Драган Костиќ и новинарот Среќко Тариташ, на случајна средба19, предложиле продолжување на ЛКС како можна физиономија и начин на идна работа на уметниците во заедницата на јужнословенските народи - СФРЈ.[1]
Првата средба во врска со покренувањето на иницијативата за обновување на делото на ЛКС се одржало во ателјето на нишкиот сликар Радомир Антиќ. Претседателството на Друштвото на ликовни уметници на округот Ниш, кое ја покренале иницијативата за обнова на колонијата, го сочинувале: претседателката Брана Павловиќ и членовите: Драган Костиќ, Радомир Антиќ и Душан Николиќ.[7] Го потпишале актот: Предлог со основни цели и задачи, за формирање на Колонијата во Сиќево (15.ноември 1962).[8]
Конечно, по педесет и девет години, повторно започнала со работа првата „обновена“ Ликовна колонија во Сичево, која траела од 15 до 31 август 1964 година, во организација на Културно-просветната заедница и Народниот музеј во Ниш. Од таа година, работата на Колонијата се одвива континуирано, до денес.[9]
Во периодот од 1964 до 1969 година Народниот музеј во Ниш бил првенствено одговорен за работата на ЛКС, како директен организатор на Колонијата и традиционалните есенски изложби, донирал и откупувал дела на учесниците на Колонијата. Во истиот период, во колонијата Сиќевачка престојувале шеесетина уметници од сите делови на Југославија, меѓу кои и четворица од странство.
1964 година уреди
Првите учесници на ЛКС биле дванаесет уметници од Словенија, Хрватска и Србија,[10] од:
| Белград | Зоран Павловиќ (1932 - 2006), Милун Митровиќ (1922 - 2010), Драган Лубарда и Владислав Тодоровиќ-Шиља (1933 - 1988) |
| Загреб | Анте Кудуз, Зорислав Дремпетиќ и Томислав Хрушковец |
| Ниша | Радомир Антиќ и Мирољуб Ѓорѓевиќ (исто така домаќини на колонијата) |
| Сараево | Нада Пивац |
| Титоград (Подгорица) | Војо Татар |
Сликарите биле сместени во хотел во Сиќево во живописната Сиќевачка Клисура. Покрај сликањето, за време на престојот во ЛКС, уметниците ја посетиле околината и културно-историските споменици на градот Ниш, а еден ден поминале во селото Сичево разговарајќи со мештаните, каде всушност била основана Првата југословенска ликовна колонија. Крајот на работата на првата, обновена колонија бил означен со заедничка изложба организирана во големиот изложбен павилјон во Тврдината (13.октомври 1964 година).[11]
Меѓу првите учесници на обновениот ЛКС, најзастапени биле неформалните сликари, но и оние кои ја изразиле својата уметничка креативност од енформел преку геометризација до асоцијативен и експресивен израз, што на некој начин ја прикажувале југословенската уметничка сцена во тие години.
| „ | Сликата на помладата генерација уметници (Зоран Павловиќ, Владислав Тодоровиќ - Шиља, Томислав Хрушковец и Зорислав Дремпетиќ) (создадени на Колонијата) се карактеризираа со силна и особено нагласена текстура, живописно богата палета и гестикулација. Некои од нив вградувале туѓи материјали во сликите, како на пр Томислав Хрушковец и Владислав Тодоровиќ. | “ |
1965 година уреди
Вториот ЛКС се одржал од 15 јули до 5 август 1965 година. Таа година бил формиран Советот на ЛКС, кој донел две важни одлуки: првата, да се поканат само уметници со висок углед и углед во светот на уметноста, а втората да се одржи ЛКС во селото Сиќево во куќите на селските домаќини,[12] и до нив се придружувани од сликари и критичари.
Организацијата на Вториот ЛКС му била доверена на Центарот за култура на Работничкиот универзитет во Ниш.[13]
Таа година учествувале тринаесет уметници,[14] од:
| Белград | Бранислав Протиќ, Ксенија Дивјак, Бранко Филиповиќ, Марио Маскарели, Драган Лубарда, Владислав Тодоровиќ - Шиља, Десанка Станиќ и Тања Тарновска |
| Ниш | Драган Костиќ, Мирољуб Ѓорѓевиќ и Мирољуб Алексиќ |
| Сараево | Ибрахим Љубовиќ |
| Загреб | Николас Рајзер |
1966 година уреди
Третиот ЛКС се одржал од 11 до 31 јули 1966 година. Нејзини учесници биле,[15] од:
| Белград | Драган Лубарда, Марио Маскарели, Градимир Петровиќ, Милан Поповиќ, Леонид Шејка и Светозар Самуровиќ |
| Ниш | Радомир Антиќ и Тодор Стевановиќ |
| Белотич | Милиќ Станковиќ |
Молерите и оваа година биле сместени во хотелот Сиќево, а нивниот работен простор претежно бил приземјето на хотелот, платото пред него и малата сала.[15]
1967 година уреди
Четвртата колонија Сиќевачка се одржала од 16 до 31 јули 1967 година. Во неговото одржување имало четиринаесет сликари,[16] од:
| Белград | Здравко Вајагиќ, Градимир Петровиќ, Чедомир Крстиќ, Славољуб Чворовиќ и Бранко Миљуш (прв графичар на колонијата) |
| Ниш | Нина Антоковиќ, Зорица Костиќ и Љубодраг Маринковиќ - Пенкин |
| Софија | Тодор Хаџиниколов и Сергеј Ивановиќ Петров |
| Загреб | Василиј Јордан |
| Сараево | Фрањо Ликар |
| Источен Берлин | Курт Рабел |
| Титоград (Подгорица) | Цветко Лаиновиќ |
Уметниците биле сместени во викендици во кампот кај Сиќевскиот манастир.[16]
Ова свикување собрало еминентна група сликари, бидејќи покрај претставници на републиките (освен Македонија и Словенија), учествувале и странски уметници. Оваа композиција го зголемила угледот на ликовната колонија Сичево во југословенскиот културен живот, од друга страна, бил направен значаен чекор во воспоставувањето директен контакт на српски уметници со уметници од Германија и Бугарија.[16]
1968 година уреди
Петтиот ЛКС се одржал од 16 до 31 јули 1968 година[17] и неговите учесници биле од:
| Белград | Крста Андрејевиќ, Властимир Дискиќ, Љубодраг Јанковиќ - Јале, Градимир Петровиќ, Воислав Тодориќ, Владимир Тодоровиќ и Славољуб Чворовиќ |
| Ниша | Драган Костиќ, Милош Павиќевиќ и Сима Чемерикиќ |
| Нови Сад | Миливој Николајевиќ |
Сите единаесет уметници биле сместени во синдикалното одморалиште во Сиќево.
1969 година уреди
Иако постоел страв дали ќе продолжела работата во Колонијата во 1969 година, поради недоволните финансиски средства за покривање на сместувањето на учесниците, сепак имало собир на уметници во колонијата Сиќево `69. бил реализиран од 16 јули до 31.јули 59. Вкупно четиринаесет уметници биле сместени во викендици - населби во близина на манастирот Св. Богородица.
Учесници на шестиот ЛКС биле од Југославија и странство од:
| Белград | Мира Јуришиќ, Бошко Карановиќ, Вукица Обрадовиќ, Драговиќ, Томислав Петровиќ и Милена Шотра |
| Ниш | Петар Огњановиќ, Мирољуб Ѓорѓевиќ, Николај Моргуљенко |
| Драч, Албанија | Ибрахим Кодра |
| Титоград (Подгорица) | Ѓељош Ѓокај |
| Загреб | Габриел Хумек |
| Скопје | Танас Луловски - Тане |
| Нови Сад | Миливој Николајевиќ |
| „ | Од сите колонии досега, оваа може да се смета за најразновидна и најпредизвикувачка. Од една страна беа оние уметници кои ги собра и ги приближи Клисурата (Габриел Хумек, Мирољуб Ѓорѓевиќ, Милена Шотра, Николај Моргуљенко, Танас Луловски-Тане, Хелена Шипек и Бошко Карановиќ), додека на другата страна беа оние чиј пејзаж а темите поврзани со природата не беа привлечени (Ѓељош Ѓокај, Ибрахим Кодра, Вукица Обрадовиќ Драговиќ, Миливој Николајевиќ, Петар Огњановиќ, Томислав Петровиќ, Мира Јуришиќ).[18] | “ |
Во богатиот ликовен фонд на нишкиот музеј (Збирка на современа уметност) се зачувани осумдесет и осум уметнички дела создадени во Ликовната колонија Сиќево, во периодот од 1964 година, кога било обновено делото на поранешната колонија, до 1970 година, од кога грижата за организирање на Колонијата и изложување на дела ја преземала новоформираната Галерија на современа уметност во Ниш.
Работа на ЛКС од 1970 година во рамките на ГСЛУ Ниш уреди
На понатамошната работа на ЛКС од 1970 година значително влијаело основањето на Галеријата за современа уметност Ниш, која таа година, ја презела целата работа за реализација на Ликовната колонија „Сиќево“ од Народниот музеј во Ниш, која никогаш не ја следела работата на уметниците во колонијата со условување и ограничување на темата и работните мотиви.[19]
Обврски на ГСЛУ Ниш спрема ЛКС уреди
ГСЛУ Ниш е должен за непречено функционирање на ЛКС секоја година и гласи:
- Направете избор на уметници и реализирајте, во првата половина на септември, престој на најмногу 12 учесници бидејќи има толку многу сместувачки капацитети на зградата на Колонија во Сиќево.
- Задржете ја традицијата дека Ликовната колонија има меѓународен карактер.
- Предложете го Советот на манифестацијата Ликовна колонија Сичево по именување од Градското собрание и назначете селектор на Ликовната колонија кој ќе престојува во Сичево заедно со уметниците и директно ќе ја следи нивната работа.
- Обезбедете материјали за сликање, оброци и надоместување на патните трошоци за учесниците.
- Од учесниците на Колонијата да земат по една слика и еден цртеж за фондот на Галеријата за современа ликовна уметност Ниш-Завод за култура.
- Кон крајот на годината, во ноември, во Павилјонот во Тврдината, да ја реализирате изложбата на Ликовната колонија одржана таа година и да ги покрива трошоците за опрема, изработка и печатење на придружниот каталог и патни трошоци за уметниците - учесници на Ликовната колонија кои доаѓаат на денот на отворањето.
Наводи уреди
- ↑ 1,0 1,1 Мара Макарић, Ликовна колонија Сићево 1964-1969, Уметничка дела из фонда Народног музеја Ниш, Ниш, 2014.
- ↑ Др. Катарина Амброзић, Прва Југословенска уметничка колонија, Зборник радова Народног музеја, Књига прва, 1956/57, Народни музеј, Београд, MCMLVIII, 261-286.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Љ. Миљковић, Друштво српских уметника Лада, (1904-1994), Народни музеј Београд, Београд, 1995.
- ↑ Љ. Миљковић, Југословенска уметничка колонија, у: Група аутора, Ликовна колонија Сићево, 2005, pp. 10.
- ↑ „CME-Fragebogen“. Der Klinikarzt. 34 (01/02): 37–38. 2005-01. doi:10.1055/s-2005-863601. ISSN 0341-2350. Проверете ги датумските вредности во:
|date=(help) - ↑ 6,0 6,1 Срећко Тариташ, Прва југословенска сликарска колонија у Сићеву, Народне новине, 18. септембар 1962, 11.
- ↑ Оригинални потписи са Предлога за формирање Колоније у Сићеву из 1962. године, из архиве сликара Драгана Костића.
- ↑ Оригинални текст, Предлог за формирање Колоније у Сићеву, 1962, из архиве сликара Драгана Костића.
- ↑ Војислав Девић, Ликовна колонија Сићево 1964-1969, Народне новине, 10. јул 1970. 9.
- ↑ Драган Костић, Сликарска колонија Сићево, каталог изложбе, Ниш, 1964,
- ↑ Тихомир Нешић, Ликовна колонија у Сићеву, Народне новине, 17. октобар, 1964
- ↑ Ј.Т. Сликари гости сеоских домаћина, Политика, Београд, 8. јула, 1965.
- ↑ Видосав Петровић, Сликари и критичари прихватају позив, Народне новине, 3. јул, 1965, 7.
- ↑ Ликовна колонија Сићево, Народни музеј Ниш, Ниш, каталог изложбе, 1965, није пагинирано.
- ↑ 15,0 15,1 Ликовна колонија Сићево, каталог изложбе, Ниш, 1966, није пагинирано.
- ↑ 16,0 16,1 16,2 Срећко Тариташ, Сутра почиње рад Ликовна колонија Сићево `67 - Међународни скуп сликара, Народне новине, Ниш, 15. јули, 1967, 6
- ↑ И ове године Ликовна колонија од 16. до 31. јула, Народне новине, 31. мај, 1968, 13.
- ↑ Воислав Девиќ, Ликовна колонија Сиќево бр., Градин. 11, Културно-просветно друштво Ниш, Ниш, 1969, 46.
- ↑ Група аутора: Љубица Миљковић, Милица Тодоровић, Радмила Костић, Војислав Девић, Мирослав Анђелковић, Ликовна колонија Сићево 1905-2005, Галерија савемене ликовне уметности у Нишу, Ниш, 2005.