Википедија

Карл Фредрик Аделкранс

Карл Фредрик Аделкранс (30 јануари 1716 - 1 март 1796) бил шведски архитект и државен службеник. Стилот на Аделкранс се развил од рококо под влијание на Карл Хорлеман, водечкиот архитект во Шведска во првите години од неговата кариера, до класичен идиом под влијание на стилските случувања во Франција во средината и до крајот на 18 век. Како надзорник, тој ги предводел кралските и јавните градежни работи од 1767 година до неговото пензионирање во 1795 година.

Портретот на Александар Рослин на Карл Фредрик Аделкранс, направен за време на престојот во Париз во 1754 година (во колекцијата на Кралската шведска академија на ликовните уметности, Стокхолм, на која Аделкранс ја оставил во наследство)[1]

Семејство и детство

уреди

Аделкранс е роден во 1716 година во Стокхолм и бил син на архитектот Горан Јосуа Аделкранс, кој го променил своето име од Торнквист при неговото облагородување четири години претходно.[2] Како студент во Упсала, Горан Јосуа Торнквист бил член на студентската театарска трупа позната како Театарот на Лебедите која подоцна настапувала во театарот Лејонкулан во Стокхолм.[3] Тој бил вработен од Никодим Тесин Помладиот во 1697 година, годината кога се случил катастрофалниот пожар во стариот замок во Стокхолм и започнало планирањето на новата палата. Торнквист претходно студирал архитектура и можеби бил откриен од Тесин за неговите сценографии.[3] Горан Јосуа Аделкранц останал во сенка на доминантниот Тесин; неговото најзначајно дело била куполата за црквата Катерина во Стокхолм.[4]

Преку неговиот брак во 1711 година со младата вдовица Ана Марија Конман, ќерка на богат стопанственик, финансиите на Торнквист значително се подобриле. Меѓу другото, тој станал сопственик на имотот на Сигхилдсберг во близина на Сигтунa.[2] Следната година Карл XII го облагородил, по препорака на неговиот патрон Тесин.[2] Роден во Стокхолм, Карл Фредрик бил трето дете од бракот.[5]

Студии и рана кариера

уреди

Постариот Аделкранс немал намера Карл Фредрик да ги следи неговите професионални стапки; тој, од политички причини, ги загубил своите позиции како дворски архитект и градски архитект на Стокхолм во 1727 година, и, под овие околности, тој ја сметал архитектурата за премногу несигурна професија за неговиот син.[5] По кратко време на студирање во Упсала, Карл Фредрик ја започнал својата кариера како државен службеник на ниско ниво во судот Камаревизиен (идниот Камаратен, Управниот Апелационен суд во Стокхолм).[5]

Горан Јосуа Аделкранс не се обидел да ја потисне уметничката склоност на својот син. Карл Фредрик земал лекции по цртање и му помагал на својот татко во некои задачи; тој го дизајнирал олтарот за црквата Катерина која била во реконструкција по нејзиниот прв пожар. Половина година по смртта на неговиот татко во 1739 година, Карл Фредрик Аделкранс ја напуштил својата работа во Коморската ревизија, а на 11 август 1739 година заминал од Стокхолм за Франција и Италија. Иако неговите белешки од патувањето се изгубиле, познато е дека поминал две години во Париз и неколку месеци во Рим.[6] Во декември 1741 година, додека сè уште бил во Рим, Аделкранс добил позиција во рамките на проектот за изградба на палатата.[7] Грофот Карл Густаф Тесин, на кого му се обратил за препорака, сè уште требало да го увери дека неговиот талент е еднаков на неговиот татко, но Карл Харлеман се погрижил Аделкранс да ја добие работата.[7] Кон крајот на летото 1743 година, тој тргнал да патува до Шведска, пристигнувајќи во Стокхолм во ноември.[6]

Дворски архитект

уреди

Покрај неговата работа во изградбата на палатата, тој ја добил и дворската титула ховункаре и бил приклучен на дворот на престолонаследникот Адолф Фредрик и неговата сопруга Луиза Улрика, сестрата на Фридрих Велики.[8] Аделкранс останал во сенката на Хорлеман уште неколку години, поминувајќи ги 1740-те како негов помошник во работата на Кралската палата во Стокхолм, која била во континуирана градба откако стариот замок изгорел во 1697 година. Тој ја добил довербата на Хорлеман кој го препорачал Аделкранс за мисија во Италија за регрутирање уметници за проектот на палатата и ги обезбедил потребните финансии за патувањето, овозможувајќи му на Аделкранс да замине во 1750 година, придружуван од кралскиот вајар Жак Филип Бушардон (брат на Едме Бушардон). Престојот во Италија бил неуспешен за регрутирањето на нови уметници, бидејќи оние што тој ги сакал биле многу скапи, но давале богат принос во форма на архитектонски белешки, книги и уметнички предмети. Аделкранс се вратил во Стокхолм кон крајот на летото 1751 година.[9] Кога Хорлеман ненадејно починал во 1753 година, тој бил наследен како надзорник од Карл Јохан Кронштет, а на Аделкранс му била дадена позицијата ховинтендент.[10]

Канцеларијата на надзорникот била создадена за Никодим Тесин Помладиот на почетокот на планирањето на новата кралска палата во 1697 година, со статути по примерот на француската кралска канцеларија на началникот кој бил одговорен за кралските градежни работи, а проширен за време на Колберовото време да го насочува кралското производство на таписерии и порцелан. Во отсуство на кралски фабрики од француски тип, шведската канцеларија можела всушност поблиску да личи на подредената канцеларија на главниот архитект. Задачата на канцеларијата подоцна била проширена на сите проекти за јавни згради, вклучително и цркви.[11]

На крајот на 1753 година, Аделкранс повторно добил странска мисија, во Париз. Во согласност со неговите упатства, тој испратил дома голем број модели и гравури за да се користат за детали за внатрешни работи по најнова мода. Тој, исто така, го договорил Пјер Хуберт Л'Арчевек како наследник на Ј.П Бушардон, кој починал во декември 1753 година. Во Париз, Аделкранс позирал за портретот на Александар Рослин што подоцна го оставил во аманет на Шведската академија на слободните уметности. Можно е дека Аделкранс и Рослин веќе се запознале во Стокхолм пред Рослин да замине до Европа, или во Италија неколку години пред тоа, но се смета дека престојот во Париз бил почеток на долго пријателство.[12] Дневникот за кој се знае дека го водел за време на своето патување бил спомнат како продаден на аукција во 1831 година, но се смета дека е изгубен.[13] По неговото враќање, тој работел на опремувањето на палатата што било завршено во ноември, кога бил назначен за витез од редот на поларната ѕвезда. Истата година бил избран и за член на Кралската шведска академија на науките.[14]

Надзорник

уреди

Откако Кронштет ја напуштил функцијата началник во 1767 година, Аделкранс бил назначен за негов наследник. Во тоа време, тој веќе ја имал хонорис кауса титула десет години. Со функцијата дошол, по службена должност, како претседател на Кралската академија на уметностите.[15] Како член на Капите, една од двете доминантни групи на шведскиот парламентарен систем на добата на слободата. Државниот удар на новиот крал, Густав III, го поштедил од лоша политичката судбина, и тој можел непречено да ја продолжи својата работа и како архитект и како државен службеник. Академијата за уметности добила нови статути во 1773 година, а во 1776 година кралот ѝ доделил на канцеларијата на началникот поцелосна контрола на сите јавни згради во земјата, како резултат на иницијативата на Аделкранс.[16]

Како последица на неговото патување во Италија и Франција во 1783-1784 година, стилските идеали на кралот се смениле во порадикална класицистичка насока.[17] Во 1787 година, 72-годишниот архитект побарал дозвола од кралот да се пензионира, наведувајќи ги и неговите здравствени и финансиски тешкотии како причина. Петицијата била одбиена од кралот; само во 1795 година, Аделкранс добил дозвола да се пензионира како управник, оставајќи ги уздите на неговиот наследник, Карл Фредрик Фреденхајм, на 16 февруари. Тој бил активен државен службеник до неговите последни денови на функцијата, а неговиот последен архитектонски дизајн бил олтар за парохиската црква во Стокхолм-Нес, направена во истите тие последни денови, на возраст од 80 години[18] Се пензионирал како претседател на Академијата за уметност неколку месеци подоцна, во јуни 1795 година.[18] Неговите последни денови, додека не умрел во Стокхолм во март 1796 година, го мачел болен рак и зголемени финансиски проблеми.[19]

Развојот на Аделкранс како архитект

уреди

Најраните влијанија на Аделкранс дошле од барокната архитектура што тој можел да ја проучува во книгите и гравурите во библиотеката на неговиот татко; неговиот прв познат дизајн, олтарот во парохијата за црквата Катарина во Стокхолм од 1732 година е во стил на римски барок, омилен од Тесин, и се смета дека е под влијание на гравурата на сличниот олтар од Карло Раиналди во Црквата на Исус и Марија, Рим, прикажани на Цртежи на различни олтари и капели во римските цркви на Џовани Џакомо Роси, за кој се знае дека бил во сопственост на постариот Аделкранс.[20] До околу 1750 година, шведскиот дизајн и архитектура биле темелно навлезени од француското рококо. Главно одговорен за ова бил Карл Хорлеман, управител, надреден на Аделкранс во работата на палатата, и доминантен архитект во неговата генерација во Шведска. Подоцнежната архитектура на Аделкранс го следела трендот кон покласицистички пристап, оној кој изгубил дел од пластичниот карактер на барокната и рококо архитектурата, наместо да ги претвори зградите во ансамбли од различни архитектонски елементи (како што се столбови и порти), честопати се нагласувале геометриски форми.[21]

Првите значајни нарачки на Аделкранс биле Театарот на палатата Улриксдал и станбената зграда во Стокхолм што тој првично ги дизајнирал за неговиот зет Густаф Самуел Рут (но подоцна сам ќе преземе), и двете од 1753 година, годината на смртта на Хорлеман.

Изберете дизајни

уреди

Избор на згради

уреди

Наводи

уреди
  1. ↑ Alexander Roslin, ed. Magnus Olausson, p. 135
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Fogelmarck 1994, p. 14
  3. ↑ 3,0 3,1 Fogelmarck 1994, p. 9
  4. ↑ Fogelmarck 1994, p. 16
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Fogelmarck 1994, p. 18
  6. ↑ 6,0 6,1 Fogelmarck 1994, p. 22
  7. ↑ 7,0 7,1 Fogelmarck 1994, p. 21
  8. ↑ Fogelmarck 1957, p. 19
  9. ↑ Fogelmarck 1957, p. 19-31
  10. ↑ Fogelmarck 1957, p. 32
  11. ↑ Fogelmarck 1994, p. 54-55
  12. ↑ Fogelmarck 1957, p. 34: Adelcrantz's nephew, C. F. Sundvall, mentions the correspondence in a letter to A. U. Wertmüller from 1797.
  13. ↑ Fogelmarck 1957, p. 33 & 286, note 47 (the diary is known to have been bought at an auction in 1831 by the architect Axel Nyström).
  14. ↑ Fogelmarck 1957, p. 36
  15. ↑ Fogelmarck 1957, p. 39 f
  16. ↑ Fogelmarck 1957, p. 40-42
  17. ↑ Fogelmarck 1957, p. 42 f
  18. ↑ 18,0 18,1 Fogelmarck 1957, p. 45
  19. ↑ Fogelmarck 1957, p. 46
  20. ↑ Fogelmarck 1957, pp. 212-216
  21. ↑ Fogelmarck 1957, p. 00

Библиографија

уреди
  • Alexander Roslin, ed. Magnus Olausson. Nationalmusei utställningskatalog, 0585-3222 ; 652. Stockholm: Nationalmuseum, [2007] (ISBN 978-91-7100-771-1.)
  • Stig Fogelmarck: Carl Fredrik Adelcrantz, arkitekt. (Monografier utgivna av Stockholms kommunalförvaltning, 20). Stockholm: Almqvist & Wiksell/Gebers förlag, 1957. (Dissertation, Stockholm University, 1957)
  • Fogelmarck, Stig: Carl Fredrik Adelcrantz. Ett gustavianskt konstnärsöde. (Vitterhetsakademiens skriftserie Svenska lärde). Stockholm: Natur & Kultur, 1994.

Надворешни врски

уреди
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Карл_Фредрик_Аделкранс&oldid=4907524“