Институт за психологија
Со основањето на Институтот за психологија се отворија широки можности за забрзан развој на психологијата во Република Македонија. Институтот за психологија е првата наша високообразовна институција за стекнување стручно звање дипломиран психолог. Од Институтот за психологија на Филозофскиот факултет во Скопје потекнуваат и се обликуваат многу идеи за апликација на психолошките знаења за сите области на живеењето.
Историја уреди
Идејата за основање на Институтот за психологија на Филозофскиот факултет во Скопје како самостојна наставно-научна единица првпат е обелоденета и опстојно образложена во шеесеттите години на минатиот век. Тоа се случило на 14 јануари 1969 година, кога на иницијатива на проф. д-р Ристо Ѓорѓевски била формирана комисија за проучување на можностите за отворање Катедра за психологија. Ова прашање било повторно разгледано на 20 февруари 1973 година, кога било донесено решение за формирање комисија за изработка елаборат за почнување со работа на Катедрата за психологија. Изборот на раководните лица на Катедрата за психологија е направен на 12 април 1973 година. За шеф на Катедрата е избран проф.д-р Ристо Ѓорѓевски, а за негов заменик доц. д-р Наум Тодороски. По изборот, пристапено е кон изработка на наставниот план. Со усвојувањето на наставниот план се завршени сите подготовки, така што во учебната 1974/75 година тогашната Катедра за психологија, подоцна Наставно-научна студиска група за психологија, а денес Институт за психологија, ја почнува својата наставно-научна дејност, која непрекинато ја врши до денес.
Во почетокот, носители на наставниот процес на Катедрата за психологија на Филозофскиот факултет во Скопје се шестмина наставници и соработници: проф. д-р Ристо Ѓорѓевски, доц. д-р Наум Тодороски, пред.м-р Јаков Лазароски и асистентите м-р Томе Николоски, м-р Зоран Стојановски и м-р Олга Мурџева-Шкариќ. Во минатото повремено на Институтот ce ангажирани истакнати стручњаци од практиката, како м-р Киро Поповски, спец. по клиничка психологија Јулка Здравковска, д-р Драгослав Копачев и други.
Денес на Институтот за психологија на Филозофскиот факултет во Скопје работат десет редовни професори: д-р Виолета Петроска Бешка, д-р Виолета Арнаудова, д-р Михајло Поповски, д-р Елена Ачковска-Лешковска, д-р Николина Кениг, д-р Огнен Спасовски и д-р. Орхидеја Шурбановска, д-р Ана Фрицханд, д-р Катерина Наумова и д-р Билјана Блажевска Стоилковска, еден вонреден професор: д-р Калина Сотироска Иваноска и еден доцент: д-р Маја Корубин Ќорлука.
За успешниот развој на Институтот за психологија на Филозофскиот факултет во Скопје во годините по основањето се заслужни и одреден број наставници од други универзитетски центри во тогашната СФРЈ, кои некогаш целосно, а некогаш делумно, ја изведуваа наставата по одделни предмети. Тоа беа професорите: д-р Предраг Огњеновиќ, д-р Александар Буквиќ и д-р Јосип Бергер од Филозофскиот факултет во Белград, д-р Анте Фулгози од Филозофскиот факултет во Загреб, д-р Миклош Биро од Филозфскиот факултет во Нови Сад и д-р Владимир Нешиќ од Филозофскиот факултет во Ниш.
Една од особеностите на студиите по психологија на Филозофскиот факултет во Скопје е континуираната соработка на Институтот за психологија со други високообразовни институции од нашиот Универзитет. Соработка со овие институции се остварува преку непосредно учество на определен број наставници во осмислувањето и реализацијата на наставата по неколку предмети.
Следејќи го развојот на психолошките дисциплини и потребите за постојано усовршување на формите на наставно-образовниот процес, Институтот за психологија на Филозофскиот факултет во Скопје од основањето до денес неколкупати ги има иновирано наставните планови и програми. Поголема промена е направена во 2004 година кога е изготвена нова студиска програма за додипломските студии според критериумите на Европскиот кредит-трансфер систем. Со оваа студиска програма се воведени и нови правила на студирање, со кои се овозможува студентите побрзо и поуспешно да напредуваат во текот на студирањето, а исто така се зголемува и нивната самостојност и одговорност при профилирањето на сопственото образование. Во оваа студиска програма за вклучени се 50 едносеместрални предмети, од кои 34 се задолжителни предмети, 9 се изборни (од можните 19), а 7 се опционо- изборни (од можните 22).
Согласно новиот Закон за високо образование вработените на Институтот за психологија во учебната 2008/2009 година пристапија кон измени на студискита програма за психологија на трите циклуси на студии (додипломсаки, постдипломски и докторски). По акредитирањето на студиските програми за првиот и вториот циклус на студии, Институтот ја започна учебната 2009/2010 година со нови студиски програми. Студиската програма за додипломските студии содржи 38 едносеместрални предмети, од кои 19 се задолжителни предмети, a 19 се изборни (од можните 40). Студентот напредува во студиите преку освојување на кредити. За да ги заврши студиите студентот мора да освои 30 кредити по семестар или 240 кредити за целата студиска програма.
Покрај додипломските на Институтот за психологија на Филозофскиот факултет во Скопје се организираат и последипломски и докторски студии. Последипломските студии се состојат од специјалистички студии по Училишна психологија и од магистерски студии со шест насоки: Општа психологија, Развојна психологија, Личност, Социјална психологија, Педагошка психологија и Психологија на трудот. Студиските програми за специјалистичките и за магистерските студии се изготвени и структурирани, исто така, според Европскиот кредит-трансфер систем. Специјалистичките студии по училишна психологија се воведени во учебната 2005/06 година, додека магистерските во учебната 2009/2010 година Институтот за психологија ја започна со нови акредитирани студиски програми за вториот циклус на студии (последипломски-магистерски), од следните насоки: Општа психологија, Развојна психологија, Педагошка психологија, Психологија на трудот, Социјална психологија и Психологија на личност. Времетраењето на овие студии изнесува два семестри. Во првиот и вториот семестар се одвиваат предавања и испити. Со завршување на последипломските студии кандидатите освојуваат 60 кредити.
Студии уреди
Институтот за психологија е еден од најпривлечните институти за студирање на Филозофскиот факултет во Скопје. Интересирањето за студиите по психологија е речиси на исто ниво како во почетокот од работата на Институтот, кога, во услови на слободен упис, во прва година се имаат запишано повеќе од триста студенти. Денес, иако постои ограничување на бројот на студентите кои се запишуваат со прием во т.н државна квота, бројот на пријавените кандидати е секогаш за шест-седум пати поголем од предвидениот број со конкурсот за запишување. На Институтот за психологија заклучно со септември 2009, имаат дипломирано 1553 студенти. Специјалистички студии завршиле 5 лица, магистерски студии завршиле 28 лица, а со највисоко научно звање доктор по психолошки науки се стекнале 22 лица.
Покрај наставните активности на Институтот за психологија на Филозофскиот факултет, се реализираат и низа дополнителни активности од кои некои се апликативни, други повеќе образовни или истражувачки, а некои имаат форма на непосредно давање психосоцијална помош и поддршка. Во почетокот на 1990-тите години, на Институтот за психологија почна да работи Лабораторија за мир и интеркултурно воспитание, која во 1993 година прерасна во Балкански центар за проучување на мирот како засебна единица на Филозофскиот факултет. Во тој период се отвори и Психолошко советувалиште за студенти и други млади лица кои имаат потреба од психолошка помош. Почнувајќи од 1999 година, на Институтот за психологија неколку години постоеше Центар за психосоцијална и кризна акција, наменет за унапредување на здравјето на младите и за интервенирање во кризни ситуации. Од февруари 2005 година почна да работи и Центар за изработка и примена на тестови- Психометрика.
Членовите на Институтот за психологија на Филозофскиот факултет во Скопје се иницијатори и реализатори и на многу други проектни активности, кои ги вршат самостојно или во соработка со други стручњаци од областа на психологијата или од другите научни области, согласно со нивните компетенции и истражувачки ориентации. По разни поводи, тие се ангажираат и како експерти од престижни домашни и странски институции. Имаат учествувано на многу домашни и странски симпозиуми, конгреси и ткалезни маси. Исто така, тие се автори на бројни статии објавени во домашни и во странски списанија и зборници, на прирачници, монографии и на учебници од различни области на психологијата.
Во последните години на Институтот за психологија се организирани и неколку научно-стручни собири 25 години на Институтот за психологија (1999), Сто години психоанализа (2000), За подобар статус: стратегии за унапредување на психолошката практика (2000), Психологијата и другите области (2004), Меѓународна конференција за теорија и практика во психологијата (2014) и Меѓународната конференција насловена „Психологија за сите” (2019). На овие собири, покрај наставниците и соработниците од Институтот, имаат учествувано и еминентни стручњаци од земјата и од странство.
Дел од своите наставно-научни активности Институтот за психологија ги реализра преку соработка со други институти на Филозофскиот факултет во Скопје и со други образовни институции од земјата и од странство. Кога станува збор за меѓународната соработка, таа е особено плодна со одделенијата за психологија на универзитетите во Нови Сад, Белград, Ниш, Загреб, Софија, а од неодамна и на Универзитетот Ла Сапиенца во Рим.
Наставен кадар на институтот за Психологија уреди
Редовни професори уреди
- Виолета Петроска Бешка
- Виолета Арнаудова
- Михајло Поповски
- Елена Ачковска Лешковска
- Николина Кениг
- Огнен Спасовски
- Орхидеја Шурбановска
- Ана Фрицханд
- Билјана Блажевска Стоилковска
- Катерина Наумова
Вонредни професори уреди
- Калина Сотироска Иваноска
Доценти уреди
- Маја Корубин Ќорлука