Жабаљ
Жабаљ е урбана населба во општина Жабаљ, во Јужнобачкиот округ, Србија. Според пописот од 2011 година, имало население од 9.161 жители. Се наоѓа во регионот познат како Шајкашка (југоисточен дел на Бачка ), во автономната покраина Војводина.
Имиња
уредиЖабаљ во другите јазици е познат по некои други имиња: унгарски: Zsablya,германски: Josefsdorf.
Географија
уреди
Жабаљ се наоѓа во југоисточниот дел на Бачка, во близина на реката Тиса. Жабаљ е и седиште на општината, во која се наоѓаат и селата: Господинци, Ѓурѓево и Чуруг. Жабаљ е раскрсница на важни патишта: Нови Сад - Зрењанин и Нови Сад (преку Бачки Градиште ) - Сента. Жабаљ е големо, уредено место, со одлики на урбана населба (од 1966 г. е и официјална урбана населба).
Историја
уредиПодатоците за населбата во областа на денешна Жабља датираат од праисторијата. Жабаљ првпат се споменува во 1514 година како тврдина каде што бил заробен Ѓерѓи Дожа. За време на Отоманскoто Царство (во 16 и 17 век) бил населен со Срби. Во 18 и 19 век, Жабаљ бил дел од Хабсбуршката воена граница ( Шајкачки баталјон). На крајот на 18 век, по големата поплава (1784), првобитната населба во близина на бреговите на Тиса била диссместена на нејзината денешна локација (12 од Тиса). Од 1784 година, Нови Жабаљ се нарекува „Јозефдорф“ или „Јосифово село“.[1] Бројот на православните Срби во 1783 година бил 1546, а во 1835 година - веќе 4013 души.
Првата црква во Жабаљ се споменува во 1720 година, била изградена од тули (1783), но подоцна била урната. Била на претходната локација наречена „Стари Жабаљ“ сместена на десниот брег на Тиса до 1784 година. Во 1893 година на „светото место“ сè уште имало голем дрвен крст – каде што бил олтарот на разурнатиот храм. За новата - втората црква во 1784 година, план и буџет биле доставени до Судскиот воен совет во Виена. Бидејќи и таа црква била несоодветна - претстоела изградба на нова, за која Жабаљчани прво купиле 1500 вреќи вар во 1826 година. Во 1832 година, Судскиот воен совет во Виена дозволил изградба на нова (трета по ред) православна црква во градот. Денешниот православен храм Свети Никола е изграден во 1835 година, а бил осветен во мај истата година од бачкискиот епископ Ѓорѓе Хранислав. Станот на протопрезвитерот жабаљски во Жабља верниците го купиле со донација пред официјалната наредба од 1868 година. За 5000 f. купена е во Жабља во 1815 година, куќата на вдовицата Софија Рајиќ за „парохискиот дом“.[2] Локалната католичка црква била изградена дури во 1901 година. Од 1918 г. Градот Жабаљ бил дел од Кралството на Србите, Хрватите и Словенците - подоцна Југославија.
Во Жабаљ за време на граѓанската војна од 1848-1849 година. Уништени се православната црква и парохиската црква. Кога бил направен извештај за штетата во јули 1850 година, општината Жабаљ пријавила штета на црквата, 20.399 f. 52 монети. Меѓутоа, Комисијата предложила помала сума: за црковен прибор - 810 ф., а за поправка на црковниот и внатрешен мебел - 13.125 ф. 34 монети. Биле понудени вкупно 13.935 фунти. 34 монети, а толку било одобрено од Војното министерството во Виена.[2]
Во втората половина на 19 век, бројот на жители во Жабаљ растел. Доминирале православните Срби, имало многу помалку други народи. Така, во 1880 година имало регистрирани 4160 Срби, 527 Унгарци, 512 Германци, 6 Словаци, додека „другите“ биле 144. Тогаш имало вкупно 5.349 жители. Деценија подоцна, во Жабаљ веќе имало 6.697 жители, а бројот на Унгарците е двојно зголемен. Од пописот од 1890 година може да се види дека сега има 4960 Срби, 1017 Унгарци, 884 Германци, 6 Романци, 17 Рутени, 2 Хрвати, 2 Словени и 80 „други“[2] Евангелистичката црква во Жабаљ била осветена. во ноември 1927 година.[3]
Според православната парохиска статистика од крајот на 1891 година имало: 4770 православни, со 817 православни домови, тројца свештеници, 435 ученици во пет основни училишта.[4]
Во народноослободителната војна Жабаљ, Чуруг, Ѓурѓево и Господинци доживеале непријателска одмазда (1942), на која и претходело формирањето и почетокот на борбениот пат на Шајкашкиот партизански одред. За време на унгарската окупација за време на Втората светска војна многу рано е формиран партизанскиот одред Шајка. Во рацијата во 1942 година биле убиени 666 жители на Жабаљ, од кои 141 биле жени, 101 дете и 69 постари лица. Според националноста, жртвите биле 614 Срби, 28 Евреи, 23 Роми и 1 Унгарец.
Култура
уредиВо селата од овој дел на Шајкашка има многубројни споменици од револуционерното минато, а на брегот на Тиса има импозантен споменик на Шајкашкиот партизански одред, дело на Јован Солдатовиќ. Покрај градбите од рурална архитектура, во Чуруг се наоѓа и единствената типична панонска ветерница на територијата на Војводина, а во Православната црква го има познатиот иконостас - дело на Ѓорѓи Крстиќ. Во близина на Жабаљ, на бреговите на Тиса, има богата колекција на народниот музеј.
Во Жабаљ постои гимназија основана во 1976 година.
Економија
уредиЖабаљ е во развиена земјоделска област. Во Жабаљ има голема фабрика за шеќер и помали стопански погони.
Демографија
уредиВо населеното место Жабаљ живеат 7493 полнолетни жители, а просечната возраст на населението е 37,7 години (36,5 за мажи и 38,9 за жени). Во населбата има 3073 домаќинства, а просечниот број на членови по домаќинство е 3,12.
Оваа населба е претежно населена со Срби (според пописот од 2002 година).
Наводи
уредиНадворешни врски
уреди
- Официјална интернет презентација на општина Жабаљ
- Забаљ Инфо - Се за општина Жабаљ
- Жаба на дланка - Портал на кој му се верува
- Zabalj Online - Независен портал на општина Жабаљ
- Жабаљ Ин - Независен портал на општина Жабаљ
- Žabalj In Rs- Независен портал на општина Жабаљ
- Карти, аеродроми и локација на временската ситуација ()
- Сателитска карта на Google ()
- Карта на населбата на карта ()