Википедија

Давид Шварц (воздухопловен пронаоѓач)

Оваа статија се однесува на/за воздухопловниот пионер. За други употреби, погл. Дејвид Шварц.

Давид Шварц (унгарски: Schwarz Dávid; хрватски: David Švarc; 20 декември 1850 – 13 јануари 1897 година)[1][2] бил австроунгарски пионер во воздухопловството. Тој е познат по создавањето на воздушен брод со цврст надворешен слој направен целосно од метал.[2] Шварц починал само неколку месеци пред да лета со воздушниот брод. Некои извори[3] тврдат дека грофот Фердинанд Граф фон Цепелин го купил патентот за воздушен брод на Шварц од неговата вдовица, тврдење кое е оспорено.[4] Тој бил татко на оперската и оперетска сопранистка Вера Шварц (1888–1964).

Давид Шварц
Роден(а)20 декември 1850(1850-12-20)
Кестхељ, Кралство Унгарија, Австриска Империја
Починал(а)13 јануари 1897(1897-01-13) (возр. 46)
Виена, Австроунгарија
НационалностУнгарец
ЗанимањеПронаоѓач, стопанственик
СопружникМелание
ДецаВера Шварц

Личен живот

уреди

Шварц е роден во Кестхељ, Кралство Унгарија, тогаш дел од Австриската Империја.[5][6] Бил трговец со дрво израснат во Жупања, но поголемиот дел од својот живот го поминал во Загреб, Кралство Хрватска и Славонија.[7][8] Тој бил Евреин.[9]

Изворите за неговиот датум на раѓање се различни. OCLC го цитира З. Ротем давајќи го како 7 декември 1850 година, додека Брокхаус го дава како 20 декември 1850 година.[1] OCLC, како и Брокхаус, го покажуваат местото на раѓање на Шварц како Залаегерсег, Унгарија.[1]

Иако Шварц немал посебна техничка обука, тој се заинтересирал за технологијата и развил подобрувања за машините за сечење дрво.[се бара извор]

Први мисли за воздушен брод

уреди

Шварц првпат се заинтересирал за воздушни бродови во текот на 1880-тите. Ова се случило додека работеле надвор од дома, надгледувајќи ја сечата на некои шумски површини. Бидејќи работата траела подолго од планираното, тој ја натерал сопругата да му испраќа книги додека бил навечер. Тие вклучуваат учебник по механика. Иако Шварц станала возбуден, не е сигурно дека тоа го вдахнало да изгради свој воздушен брод. Неговиот бизнис со дрво страдал поради неговата опсесија и, како и другите зачетници во воздухопловството, неговиот проект привлекол потсмев. Сепак, неговата сопруга Мелание го поддржала. Шварц предложила алуминиум, тогаш многу нов материјал, за изградба.

Првиот воздушен брод во Русија

уреди

Откако го разработил дизајнот на целосно метален воздушен брод, Шварц потоа му ги понуди своите идеи на австроунгарскиот министер за војна. Бил покажан одреден интерес, но владата не била подготвена да обезбеди финансиска поддршка.

Рускиот воен аташе, технички образован човек, го советувал Шварц да го демонстрира својот воздушен брод во Санкт Петербург, каде што бил изграден воздушен брод користејќи ги идеите на Шварц во 1893 година.[10][11] Шварц, а подоцна и неговата вдовица, претпоставувале дека таму ќе бидат направени пробни летови, но тоа не се случило. Тој ја започнал изградбата кон крајот на 1892 година, при што индустријалецот Карл Берг го снабдувал алуминиумот и потребните средства.[12]

Проблеми се појавиле при полнењето гас: при надувување, рамката се растурила.[10] Шварц очигледно имал намера металниот слој да го содржи гасот директно без внатрешни кеси за гас. Рускиот инженер Кованко истакнал дека недостатокот на балон ќе предизвика стресови на надворешниот слој при искачување и спуштање.[13] Исто така, слојот не бил херметички.[14]

Спецификациите на првиот воздушен брод биле:[13]

  • Моќност: мотор со четири цилиндри со тежина 298 кг кој произведувал 10 кс (7.5 kW) на 480 вртежи во минута
  • Волумен: 3,280 м3
  • Празна тежина: 2,525 кг
  • Бруто кревање: 958 кг
  • Баласт и гориво: 170 кг
  • Опрема и три лица: 385 кг
  • Нето кревање: 85 кг

Околностите за враќањето на Шварц се нејасни; имало извештаи за избрзано заминување од Русија.[се бара извор]

Втор воздушен брод во Берлин

уреди

Во 1894 година, Карл Берг набавил договор за изградба на воздушен брод за кралската пруска влада, повикувајќи се на Шварц како основач на идејата.[15][16] Берг веќе имал искуство со работа со тогашниот нов алуминиум, а подоцна требаше да произведува составни делови за првиот воздушен брод на Цепелин. Со финансиска и техничка помош од Берг и неговата фирма, воздушниот брод бил дизајниран и изграден.

Изградбата започнала во 1895 година на полето Темпелхоф во Берлин.[17] Извесно време, баталјонот на прускиот воздушен брод ги ставил на располагање на Шварц своите терени и работен кадар.[18] Составните делови биле произведени во фабриката на Карл Берг во Евекинг Вестфалија и, под раководство на Шварц, биле составувани во Берлин.[19] На рамката била фиксирана гондола, исто така од алуминиум. На гондолата бил мотор на Дајмлер од 12 кс (8.9 kW) кој возел на алуминиумски пропелери. Еден од пропелерите бил користен за управување со пловилото.[10]

Во јуни 1896 година, Карл Берг му испратил картичка на својот очув од Москва, очигледно укажувајќи дека тој барал информации за Шварц и станал циничен за одложувањата и бил речиси убеден дека бил измамен.[20]

Поради доцнење, воздушниот брод првпат бил наполнет со гас и тестиран на 9 октомври 1896 година, но резултатите не биле задоволителни бидејќи водородот испорачан од Vereinigte Chemische Fabriken од Леополдшал (дел од Стасфурт) не бил со потребната чистота и затоа не обезбедил доволно крeвање. Сепак, некои извори тврдат дека пробата била извршена на 8 октомври 1896 година.[21][22] Утврдено е дека гас со густина од 1,15 кг на метар кубен бил потребен. Гас со тој квалитет не можел да се добие некое време, а пробниот лет не можел да биде направен дури во ноември 1897 година, приближно десет месеци по смртта на Шварц.[23]

Смрт и прв лет

уреди
 
Воздушниот брод на Давид Шварц.

Шварц не доживеал да го види неговиот воздушен брод како лета. Помеѓу 1892 и 1896 година често патувал, што влијаело на неговото здравје. Непосредно пред неговата смрт добил вест дека неговиот воздушен брод е подготвен да биде наполнет со гас. На 13 јануари 1897 година тој колабирал пред ресторанот „Зур Линде“ во Виена, а неколку минути подоцна починал од срцева слабост, на 44-годишна возраст. Историските извори зборуваат за блутштурц (германски: blutsturz; поим што значи хемоптиза или хематемеза).[24]

Давид Шварц бил погребан во Централфридхоф, Виена.[25]

Карл Берг барал потврда за смртта на Шварц, сомневајќи се дека побегнал да ги продаде своите тајни. Како и да е, Берг ја продолжил работата со Мелание, вдовицата на Шварц, и заедно со баталјонот на воздушни бродови го завршиле воздушниот брод со додавање на вентил за ослободување на гас.[26]

Овој втор воздушен брод ги имал овие спецификации:[27]

  • Волумен: 3,250 м3
  • Должина: 47,55 м
  • Дијаметар: 13,49 м
  • Мотор: Дајмлер со 16 коњски сили (12 киловати)
  • Четири пропелери: еден од 2,6 м во дијаметар помеѓу гонгалот и обвивката, два од 2м во дијаметар поставен на лежишта од двете страни на надворешниот слој, и четврти од 2 м во дијаметар кој се врти во хоризонталната рамнина поставена под гондолата за да го придвижи пловилото нагоре или надолу.
  • Надворешен слој: 0,2 мм алуминиумски плочи заковани на рамка.

Подоцнежната структурна анализа заснована на цртежите заклучила дека бил неисправен, при што слојот го преземал најголемиот дел од стресбуте напрегања: изобличувањата на слојот може да бидат видени на фотографијата на леталото во лет.[28]

Вториот воздушен брод бил испробан со делумен успех во Темпелхоф во близина на Берлин, Германија, на 3 ноември 1897 година. Механичарот на баталјонот на воздушниот брод, Ернст Јегелс[29] се качил во гондолата и се симнал во 15 часот. На надморска височина од околу 130 м, погонскиот ремен се лизнал од левиот пропелер, што резултирало со бродот „...[да се сврте] широко кон ветрот, [и како резултат на тоа] предниот врзувач се ослободи“. Како што бродот се искачил на 510 м, погонскиот ремен се лизнал од десниот пропелер, а воздушниот брод го изгубил целиот погон. Јегелс потоа го отворил новопоставениот вентил за ослободување на гасот и безбедно слетал, но бродот се превртел и се урнал и бил оштетен до степен да не може да е поправен.[30]

Наследство

уреди

За времето на пробниот лет и со децении потоа, биле напишани различни извештаи, понекогаш судирни или погрешни, за настаните. Подоцна, Берг, како и неговиот син, ќе пишуваат негативно за неговите искуства со Шварц.

Некои извори[3] наведуваат дека грофот Фердинанд фон Цепелин го купил патентот на Шварц од неговата вдовица во 1898 година, додека други тврдат дека грофот го користел дизајнот. Сепак, Хуго Екенер, кој работел со грофот Цепелин, ги отфрлил овие тврдења:

„Грофот Цепелин преговараше со претпријатието на Хер Берг за купување на алуминиум за неговиот сопствен брод. Сепак, фирмата имаше договор за снабдување со алуминиум за воздушни бродови исклучиво на претпријатието Шварц. Таа мораше да добие ослободување од овој договор со договор со наследниците на Шварц пред да може да достави алуминиум на грофот Цепелин. Тоа е потеклото на легендата.“[4]


Цви Ротем (1903–1980) го напишал единствениот познат животопис, насловена како „David Schwarz: Tragödie des Erfinders. Zur Geschichte des Luftschiffes“ (Давид Шварц: Трагедија на пронаоѓачот. За историјата на воздушниот брод).[31] Ротем напишал дека и Берг и Шварц сакале да ја задржат својата работа во тајност.

Од 3 декември 2000 до 20 април 2001 година, Музејот на Град Лиденшајд одржал изложба кој ја опфатил историјата на Берг, Шварц и Цепелин од 1892 до 1932 година, со изложби на документи, фотографии и остатоци од воздушни бродови.[29][32][33]

Наводи

уреди
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 David Schwarz entry in the Virtual International Authority File, OCLC
  2. ↑ 2,0 2,1 Ernst Heinrich Hirschel, Horst Prem, Gero Madelung, Aeronautical Research in Germany: From Lilienthal until Today, "The Controllable Airship - The Dirigible", pp. 24-25. Springer-Verlag Berlin Heidelberg, 2004, ISBN 978-3-540-40645-7 (eBook ISBN 978-3-642-18484-0)
  3. ↑ 3,0 3,1 „Jewish Science and Technology Books: Personalities“. Архивирано од изворникот на 17 јануари 2008. Посетено на 24 април 2024.CS1-одржување: бот: непознат статус на изворната URL (link)
  4. ↑ 4,0 4,1 Hugo Eckener, Count Zeppelin: The Man and His Work, translated by Leigh Fanell, pages 155-157, 210-211. London – Massie Publishing Company, Ltd. – 1938 (ASIN: B00085KPWK) (online extract)
  5. ↑ „13. siječnja 1897. Umro izumitelj David Schwarz“. hrvatski-vojnik.hr (хрватски). Hrvatski vojnik. Архивирано од изворникот на 23 јули 2011.
  6. ↑ „David Schwartz“. hakave.org (хрватски). Hrvatsko kulturno vijeće.
  7. ↑ „David Schwarz“. Državno povjerenstvo Republike Hrvatske (хрватски). drzavno2012.pgsri.hr.
  8. ↑ „DAVID SCHWARZ - nezasluženo u sjeni Zeppelina“. hrvatski-vojnik.hr (хрватски). Hrvatski vojnik. Архивирано од изворникот на 7 December 2014.
  9. ↑ „Jewish Engineer, David Schwartz, Was Inventor of Zeppelin“. Jewish Telegraphic Agency. 1924-10-28. Посетено на 24 април 2024.
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 Whale 1995, Chapter II / Early airships and their development to the present day / Germany
  11. ↑ he had started work at least by 2 May 1892 when Russian War Ministry agreed to allow him to build it there, after being rejected by the Austro-Hungarian War Ministry. Dooley 2004, A.183 citing Robinson 1984, стр. 2
  12. ↑ Dooley 2004, A.184, citing Robinson 1984, стр. 1 and Berg 1926. Берг и Шварц потпишале договор на 23 август 1893 година.
  13. ↑ 13,0 13,1 Dooley 2004, A.185.
  14. ↑ Robinson 1973, pp. 6-7
  15. ↑ Dooley 2004, A.186. Berg signed a contract with the Royal Prussian Government on 16 December 1894 with himself as the builder and Schwarz as the design source. Berg and Schwarz signed a contract on 21 December 1894.
  16. ↑ Dooley 2004, A.186-A.187 Fig. 18. Battalion engineer Tenzer and Berg's engineers made drawings shown in Figure 18 titled Luftschiff David Schwarz das erste Luftschiff des starren Systems, erbaut von Commerzienrat Carl Berg.
  17. ↑ Dooley 2004, A.187.
  18. ↑ Dooley 2004, A.186, in the Prussian Airship Battalion's hangar.
  19. ↑ Whale 1995; Dooley 2004, A.184. Accounts vary: George Whale wrote that the Berlin firm of Weisspfennig and Watzesch built it while Sean Dooley cites the U.S. airship historian Douglas Robinson as stating the work was done by Berg's engineers.
  20. ↑ Eckhard Trox et al., 2000. „Objektliste.pdf exhibit list from now-stale Traum von Fliegen museum site“ (PDF). Архивирано од изворникот на 2 September 2003. Посетено на 6 September 2017.CS1-одржување: бот: непознат статус на изворната URL (link)
  21. ↑ Sucur, Ante (2004). „The Airship of David Schwarz / The Construction and Testing of the Airship“. Посетено на 19 October 2009.
  22. ↑ rr0.org quoting Zagreb daily newspaper 'Obzor'
  23. ↑ Mentschl Ch. p. 429 German: Ein erster Füllungsversuch im Herbst brachte allerdings ein unbefriedigendes Ergebnis, da sich das verwendete Wasserstoffgas als ungeeignet erwies. S. erlebte den Flug seiner Erfindung nicht mehr. Erst im November 1897 fand
  24. ↑ Rosenkranz, Hans (1931). Ferdinand Graf von Zeppelin: die Geschichte eines Abenteuerlichen Lebens. Ullstein. стр. 58.
  25. ↑ Seifert, Karl-Dieter (2007). „Schwarz, David“. Neue Deutsche Biographie 23. стр. 805–806. Посетено на 24 април 2024.
  26. ↑ Dooley 2004, A.191.
  27. ↑ Robinson 1973, стр. 6
  28. ↑ Dooley 2004, A.192.
  29. ↑ 29,0 29,1 Schnitzler writes that Jägels was a completely inexperienced airshipman, a former Prussian Unteroffizier.
  30. ↑ Dooley 2004, A.193.
  31. ↑ Dooley 2004, A.183.
  32. ↑ Eckhard Trox 2000, Museen der Stadt Lüdenscheid German press release Архивирано на 18 јули 2011 г., and book: ISBN 978-3-929614-43-5
  33. ↑ „extended from 4 March 2001“. Архивирано од изворникот на 10 December 2002. Посетено на 24 април 2024.CS1-одржување: бот: непознат статус на изворната URL (link)

Библиографија

уреди

Надворешни врски

уреди
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Давид_Шварц_(воздухопловен_пронаоѓач)&oldid=5240679“