Википедија

Горно Крчиште

село во Албанија

Горно Крчиште или Горно Крчишта (албански: Kërçisht i Sipërm или Epër) — село во општината Дебар на Дебарската област, источна Албанија. Населено е со Македонци од мешана вероисповед, до не така одамна било чисто христијанско, за што сведочат бројните цркви.

Горно Крчиште
Kërçishti i Sipërm
село
Горно Крчиште is located in Албанија
Горно Крчиште
Горно Крчиште
Координати: 41°34′57″N 20°31′2″E / 41.58250° СГШ; 20.51722° ИГД / 41.58250; 20.51722
Земја Албанија
ОбластДебар
ОпштинаДебар
Општ. един.Макелари
Надм. вис.&10000000000000865000000865 м
Население (2007[1])
 • Вкупно333
Час. појасCET (UTC+1)
 • Лето (ЛСВ)CEST (UTC+2)
Рег. таб.DI

Географија

уреди

Селото е сместено во областа Поле, во западното подножје на планината Дешат. Лежи на пократко растојание југоисточно од Долно Крчиште и североисточно од Клобучишта. На 4,2 км источно по воздушна линија е границата со Македонија. На североисток, високо во планината се издига врвот Голем Крчин (2.343 м).

Историја

уреди

Во Отоманското Царство

уреди

Црквата „Св. Спас“ датира од првата половина на XIII век.[2] Таа, заедно со гробјанската црква „Св. Димитрија“ се прогласени за споменици на културата.[3] Параклисот „Св. Никола“ исто така е од првата половина на XVI век.[2] Во селото се наоѓаат и црквите „Св. Петка“ и „Св. Влас“.[4]

Според османлискиот дефтер од 1467 г. во Горно Крчиште (Курна Крчишта) имало 19 домаќинства.[1]

Во XIX век Горно Крчиште било македонско село во Дебарската Каза со мешана вероисповед. Во „Етнографија на вилаетите Адријанопол, Монастир и Салоника“ се вели дека во 1873 г. Горно Крчишта (Gorno Kartchichta) било село со 30 домаќинства од 104 жители Македонци.[5][6] Според статистиката на Васил К’нчов („Македонија. Етнографија и статистика“) од 1900 г. во Горно Корчишта (Крчишта) живееле 240 Македонци христијани.[7]

По податоци на Бугарската егзархија на крајот од XIX век во Крчишта (Горно и Долно) имало 45 православни куќи со 245 жители Македонци. На почетокот на XX век во селото се наметнала бугарската пропаганда. Според егзархискиот секретар Димитар Мишев („La Macédoine et sa Population Chrétienne“) во 1905 г. во Крчишта (Kirtchichta) имало 328 Македонци под егзархијата и во селото работело бугарско училиште.[5][8]

На почетокот на XX селото силно настрадало од зулумите на албанското семејство Демовци, на чело со Шаќир Дема. Демовци се населиле во Крчишта околу 1870 г., присилно запоседнувајќи го имотот на Закир-ефенди, кој пребегал во Скопје, а на црковото место на сретселото изградиле кула, од која почнале да ги тероризираат мештаните.[9]

Според статистиката на весникот „Дебарски глас“ в 1911 година во Крчишта имало 34 православни куќи.[10]

Во Албаниja

уреди

По Балканските војни во 1913 г. селото влегло во состав на новосоздадена Албанија.

Во отчет на Павел Христов, главен деец на бугарската просвета во Албанија, и Глигор Ошавков од 28 јануари 1914 г. Горно Крчиште е заведено како село со 45 македонски куќи.[5] Во селото е зачувано бугарското училиште кое работело до 1912 г.Двајцата, со помош на управникот на Макелари Дине-бег и кајмакамот на Долни Дебар Садик-бег го помогнале враќањето на тројца бегалци од селото.[11]

Дека селото било наполно македонско сведочат Анастас Иширков и Жеко Радев, кои го посетиле во август 1916 г. во рамките на научната експедиција во Македонија и Поморавјето.[5][12]

За време на Првата светска војна австроунгарската воена управа спровела попис (1916-1918) во деловите на Албанија под нивна окупација, и Горно Крчиште е заведено како село со 23 „Албанци“, 14 кои се изјасниле како „Бугари“ и 197 останати (кои несоменно се изјасниле како Македонци), а верскиот состав е 37 муслимани и 197 православни. Јазичарите Клаус Штајнке и Џелал Јули ги сметаат резултатите од овој попис за точни,[13] но напоменуваат дека идентитетот на православното население е променлив (што значи дека некои се изјанувале различно заради бугарската пропаганда).[14] Кон крајот на 1920-тите години православно македонојазично население имало само во Ербеле и Горно Крчиште, а во текот на следната деценија јазикот продолжил да опаѓа.[15]

Јован Хаџи Васиљевиќ во 1924 г. вели дека Долно Крчишта во негово време било поалбанчено и муслиманско, додека Горно Крчишта останало чисто христијанско. Двете имале околу 500 жители.[16]

Во извештајот на Сребрен Поп Петров, главен инспектор-организатор на бугарската црковно-училишна дејност во Албанија, во 1930 г. Горно Крчиште се води како село со 42 куќи, од кои половината се православни Македонци, а половината муслимани. Во селото била сочувана и црквата.[5][17]

На почетокот на XXI век јазичарите Клаус Штајнке и Џелал Јули спровеле теренско истражување со цел да ја проверат тековноста на податоците за словенојазичните (македонојазични) жители од постарите извори. Утврдиле дека, за разлика од Голо Брдо, во тогашната Општина Макелари веќе немало словенојазични муслимани, и македонскиот го говореле само православните.[14] Горно Крчиште имало 200 жители во 45 домаќинства, од кои 6 се православни семејства со вкупно 17 души. По падот на комунистичкиот режим во 1991 г. во Горно Крчиште имало 110 домаќинства, од кои 27 биле православни.[15] Употребата на македонскиот јазик во Горно Крчиште е ограничена и истиот е загрозен бидејќи се говори само по дома. Во домот се користи и албански, особено од помладите, кои ограничено го владеат македонскиот, благодарение на влијанието на албанското училиште и демографскиот пад на македонојазичното население во селото.[14] Сепак, сите овие жители се Македонци.

Знаменитости

уреди

Личности

уреди
 
Вељо Мерџановски
  • Вељо Мерџановски (1892 – 1943) — деец на МРО
  • Петко Мерџановски (1891 - 1959) — општественик и благајник на Дебарското добротворно братство

Поврзано

уреди

Наводи

уреди
  1. ↑ 1,0 1,1 „Strategic Plan“ (PDF). Maqellare Commune. Посетено на 26 декември 2019.
  2. ↑ 2,0 2,1 Vitaliotis, Ioannis (2019). „Late Byzantine and Early Post-Byzantine Painting in a Borderland: Considering Some Frescoes with Slavonic Inscriptions in the Peshkopi Region, Еastern Albania“ (PDF). Маргиналия Marginalia. София: Институт за изследване на изкуствата, БАН: 374.
  3. ↑ „Lista e monumenteve: Rrethi i Dibrës“. Instituti i Monumenteve të Kulturës – Ministria e Kulturë. Занемарен непознатиот параметар |достъп_дата= (help); no-break space character во |publisher= во положба 36 (help); Отсутно или празно |url= (help)
  4. ↑ Tafçiu, Malvina (2018). Onomastika e komunës Maqellarë. Doktoraturë (PDF) (албански). Tiranë: Universiteti i Tiranës. Fakulteti i Historisë dhe i Filologjisë. Departamenti i Gjuhësisë Shqipe. стр. 65. Архивирано од изворникот (PDF) на 2019-12-27.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 Како што е општопознато, Македонците во бугарските извори се присвојуваат и водат како Бугари, и покрај признанието дека самите се изјаснувале како Македонци.
  6. ↑ „Македония и Одринско. Статистика на населението от 1873 г.“ Македонски научен институт, София, 1995, стр. 170-171.
  7. ↑ Кѫнчовъ, Василъ (1900). Македония. Етнография и статистика. София: Българското книжовно дружество. стр. 259. ISBN 954430424X.
  8. ↑ Brancoff, D. M (1905). La Macédoine et sa Population Chrétienne : Avec deux cartes etnographiques (PDF). Paris: Librarie Plon, Plon-Nourrit et Cie, Imprimeurs-Éditeurs. стр. 152–153.
  9. ↑ Дебърски глас, година 1, брой 1, 5 април 1909, стр. 2, 4; брой 2, 12 април 1909, стр. 2.
  10. ↑ Дебърски глас, година 2, брой 38, 3 април 1911, стр. 2.
  11. ↑ Отчет на Трпе Поповски и Павел Христов до Тодор Павлов од 28 јануари 1914 г.
  12. ↑ Петър Хр. Петров (ред.) Научна експедиция в Македония и Поморавието (1916). София, 1993. с. 113.
  13. ↑ Steinke, Klaus; Ylli, Xhelal (2008). Die slavischen Minderheiten in Albanien (SMA): Golloborda - Herbel - Kërçishti i Epërm (германски). Munich: Verlag Otto Sagner. стр. 249. Bin Vergleich der beiden oben erwähnten Quellen mit der von den Österreichern während des Ersten Weltkrieges durchgeführten Volkszählung, die zweifellos glaubwürdig ist, da sie sich auf eine direkte Befragung der Bevölkerung in den Jahren 1916-1918 stützt, zeigt Unstimmigkeiten."; p.250. "Albaner A, Bulgaren B, Zigeuner Z, Sonstige S, Zigeuner Z, Musl. M, Orth. O; Gemeinde Maqellara: ... Kërçishti i E. 23 A, 14 B 197 S, 37 M, 197 O.
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 Steinke, Klaus; Ylli, Xhelal (2008). Die slavischen Minderheiten in Albanien (SMA): Golloborda - Herbel - Kërçishti i Epërm (германски). Munich: Verlag Otto Sagner. стр. 251-252.
  15. ↑ 15,0 15,1 Steinke, Klaus; Ylli, Xhelal (2008). Die slavischen Minderheiten in Albanien (SMA): Golloborda - Herbel - Kërçishti i Epërm (германски). Munich: Verlag Otto Sagner. стр. 251.
  16. ↑ Хаџи Васиљевић, Јован (1924). Муслимани : наше крви у Јужној Србији (PDF) (II. изд.). Београд. стр. 18-19.
  17. ↑ Доверлив извештај бр. 54 на Сребрен Поп Петров
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Горно_Крчиште&oldid=5298762“