Гимназија Мостар
Гимназија Мостар (босански: Gimnazija u Mostaru; хрватски: Gimnazija u Mostaru; српски: Гимназија Мостар) — гимназија во Мостар, Босна и Херцеговина. Порано наречена Гимназија „Алекса Шантиќ“ (Гимназија „Алекса Шантић“) во чест на истоимениот поет, денес популарно се нарекува Стара гимназија.
|
Гимназија Мостар | |
| |
| Место | |
| Место: | Мостар |
| Адреса: | Španski/Španjolski trg 1 |
| Основни информации | |
| Директор: | Харис Идриз |
| Настава на: | босански и хрватски |
| Контактни информации | |
| Портал | www.gimnazijamostar.ba |
Историја уреди
Првата гимназија во Босна и Херцеговина била основана во 1879 година во Сараево, главниот град на Австроунгарскиот кондоминиум на Босна и Херцеговина. Мостар, најголемиот град во регионот на Херцеговина на југот на Кондоминиумот, дотогаш бил развиен образовен центар, втор само по главниот град. Постоело трговско училиште, 18 основни училишта (две световни училишта, едно православно, едно католичко женско училиште, 4 муслимански машки училишта и 10 муслимански женски училишта), приватно германско училиште и градинка. Меѓутоа, ниту едно од училиштата не ги подготвило учениците за високо образование, принудувајќи ги родителите да ги испраќаат своите малолетни деца во Сараево.[1]
Во февруари 1893 година, локалниот огранок на Српската православна црква поднеле жалба до Националната влада на Босна и Херцеговина. Владата била загрижена дека студентското тело би било премногу мало, очекувајќи дека муслиманите (најбројната религиозна група во Мостар) нема да бидат заинтересирани. Православните свештеници истакнале дека нивната желба ја споделуваат и католиците. Националната влада дозволила само пониска гимназија, но супериорното Министерство за финансии на Австроунгарија наредило новото училиште да биде полна гимназија и да се отвори во 1893 година. Местата на наставниците и директорите биле објавени низ цела Австроунгарија.[1]
Основање и изградба уреди
Училиштето било свечено отворено на 26 октомври 1893 година и покрај загриженоста што ја покренала Националната влада, веднаш се запишале членовите на сите религиозни групи во Босна и Херцеговина: православни христијани, католици, муслимани и Евреи. Првиот наставен кадар бил формиран од тројца учители, меѓу кои и словенечкиот филолог Мартин Беѓанич (1855–1931), чии доделени предмети биле босански и латински и кој исто така служел како прв директор, и биологот Антун Пихлер (1862–1922), кој предавал природни науки. Истата година им се придружил католички и православен учител по вероисповед, нивните колеги муслимани следната година, и на крајот еврејски учител по веронаука. Сè додека сегашната зграда не станала функционална во 1898 година, наставата се одржувала во изнајмена куќа на градскиот советник Хусага Комадина (брат на идниот градоначалник Мујага Комадина). Покрај упатствата во исламот, српското православие, римокатолицизмот или јудаизмот, задолжителните предмети биле босански, германски, латински, грчки (или, алтернативно, класичен арапски за студенти муслимани), географија и историја, математика, природни науки, Филозофска пропедевтика, уметност и гимнастика. Музика и пеење, француски, италијански, стенографија и свирење на Гусла, биле изборни предмети.[2]
Министерот за финансии Бени Калај зел обврска да обезбеди соодветна зграда на гимназијата. Првиот дизајн го понудил чешкиот архитект Макс Дејвид во 1897 година, но Калај го одбил и проектот му го дал на друг чешки архитект, Франтишек Блажек. Првата половина од гимназијата била завршена во 1898 година, а втората во 1902 година. Со андалусиски и мамелучки елементи како пример на архитектурата на мавританската преродба, зградата е резултат на австроунгарската желба да го промовира босанскиот национален идентитет, избегнувајќи ја нејзината поврзаност со Отоманската империја или растечкото сесловенско движење преку создавање на „исламска архитектура на европската фантазија“. Затоа, гимназијата има историска вредност и се смета за национален споменик.[3][4]
Меѓу првите ученици биле географот Јевто Дедијер (чија најниска оценка била Географија), поетот Осман Џикиќ (кој бил награден, но подоцна избркан поради политичка активност) и новинарот Ристо Радуловиќ. Првите девојчиња што се запишале во училиштето, во 1905 година, биле сестрите Евреи Марија (1894–1987) и Берта Бергман (1891–1945), подоцна универзитетски професор и лекар, соодветно. Марија извесно време била вработена и како професор по германски јазик во гимназијата.
Југословенски период уреди
Училиштето припаѓало на најреномираните и академски најпрестижните образовни институции во Југославија и веројатно било најугледното училиште во Босна и Херцеговина. Гимназијата броела 2.000 студенти, вклучително и Бошњаци, босански Хрвати и босански Срби. Училишните алумни ги вклучуваат историчарот Владимир Ќоровиќ, филозофот и поет Димитрије Митриновиќ и писателот Предраг Матвејевиќ. Комунистичкиот активист и иден премиер на Босна и Херцеговина Авдо Хумо, исто така, присуствувал на гимназијата пред да биде протеран во ноември 1931 година поради „вршење политички престапи на училиште“.[4][5][6][7][8]
Гимназијата била значително оштетена поради гранатирање за време на Босанската војна, особено за време на Бошњачко-хрватска војна, сместена на линијата на фронтот. По војната, наставата за учениците од босанските Хрвати се одржувала на еден кат од руинираната зграда, а бошњачките ученици се вратиле во 2004 година. Реновирањето на гимназијата започнало истата година и било завршено во 2009 година.[9]
Денес уреди
Гимназијата Мостар моментално работи според две посебни наставни програми за средни училишта и во две целосно заемно разбирливи јазични сорти, босански и хрватски, со спорт и неколку паралелки заедно. Иако првично била наменета целосно да се интегрираат предметите или барем науката (биологија, хемија, информатичка технологија, математика и физика), идејата за обединување била жестоко спротивставена од локалните политичари, особено хрватските претставници кои сметале дека нивниот национален идентитет би се намалил. Сепак, интеграцијата е постигната до одреден степен во она што било наречено „редок социјален експеримент“. Самите студенти најмногу ја поздравиле десегрегацијата.[9][10][11]
Сместена во самиот центар на градот, веднаш до поранешната линија на фронтот која го поделила градот на два дела од војната, тоа е едно од првите училишта во повоена Босна и Херцеговина во кое се интегрираат ученици од различни етнички групи, а единственото такво училиште во Мостар.
Од 2013 година, училиштето го посетуваат околу 360 Бошњаци и околу 290 Хрвати. Работи во две смени од шест часа дневно, првата смена е резервирана за студенти од трета и четврта година, а втората смена за помладите студенти. Учениците од двете групи се мешаат за време на одмор, при што е забележано значително меѓузаедничко флертување. Националистичките политичари сè уште ја промовираат идејата за сегрегација, а министерката за образование Грета Куна изјавила дека „јаболката и праските не треба да се мешаат“.
Наводи уреди
- ↑ 1,0 1,1 Papić, Mitar (1968). 75 godina gimnazije u Mostaru (in Serbo-Croatian).
- ↑ „123. GODIŠNJICA DJELOVANJA ČUVENE MOSTARSKE GIMNAZIJE | Dnevni List“. web.archive.org. 2016-10-20. Архивирано од изворникот на 2016-10-20. Посетено на 2022-04-04.CS1-одржување: бот: непознат статус на изворната URL (link)
- ↑ Joseph, Suad; Najmabadi, Afsaneh (2003). Encyclopedia of Women & Islamic Cultures: Economics, education, mobility, and space.
- ↑ 4,0 4,1 New Europe College Regional Program Yearbook. New Europe College. 2005.
- ↑ „Herzegovina Tourist Board - The Old Gymnasium“. web.archive.org. 2013-04-01. Архивирано од изворникот на 2013-04-01. Посетено на 2022-04-05.CS1-одржување: бот: непознат статус на изворната URL (link)
- ↑ Moore, Mary Elizabeth; Wright, Almeda M (2008). Children, Youth, and Spirituality in a Troubling World.
- ↑ „International community presents plan for integration of Mostar schools“. www.osce.org (англиски). Посетено на 2022-04-05.
- ↑ „Students mingle – sort of – in postwar Bosnia's only integrated school“. Christian Science Monitor. 2007-09-27. ISSN 0882-7729. Посетено на 2022-04-05.
- ↑ 9,0 9,1 „Mostar Bosnia-Herzegovina | Integrated High School | GlobalPost“. web.archive.org. 2013-07-30. Архивирано од изворникот на 2013-07-30. Посетено на 2022-04-05.CS1-одржување: бот: непознат статус на изворната URL (link)
- ↑ „UWC Mostar-Educating for Sustainable Leadership“. uwcmostar.ba (англиски). Посетено на 2022-04-05.
- ↑ Pašalić Kreso, Adila (2008). "The War and Post-War Impact on the Educational System of Bosnia and Herzegovina". International Review of Education. 54 (3–4): 356–357.