Гадеш

Гадеш (азерски: Qədeş) или Балагадеш (азерски: balaqədeş) — е субкултура во Азербејџан. Се смета дека е карактеристично само за Баку и предградијата на Баку. Од крајот на 2010-тите, оваа субкултура ретко се среќава само во руралните области на Баку. Гадешлик била локална субкултура единствена за Азербејџан, особено Баку.

Графит прикажува „гадеш“ во Баку

Етимологија

Според неколку извори, зборот „гадеш“ е изведен од зборот „брат“ кој се наоѓа во сите туркиски јазици и е прилагоден на абшеронскиот дијалект преку татскиот јазик. Тоа значи и „мала сестра“ на каракалпачки и киргистански јазици. Исто така, „кариндаш/керентеш/карантеш“ е башкирски збор и значи „мала сестра“ во јужните дијалекти на јазикот.

Историја

Субкултурата Гадеш се појавила во 1950-тите години. Карактеристична е за Азербејџан, главно Баку и околните области. Антагонизмот меѓу Стилјагите, кои постоеле во исто време со Гадешите и биле поларна спротивност на Гадешите, најмногу се манифестирал со тоа што Гадешите вршеле притисок врз Стилјагите и употребувале насилство врз нив. Гадеш ги гледал Стилјагите како група која не се придржува до националните и моралните идеали, кои дејствуваат спротивно на менталните вредности и ги напуштаат своите корени. Слично на тоа, во Баку, гадешите го имале истиот однос кон хипиците и рокерите кои постоеле во 1970-тите. Одредени улици и населби лоцирани во центарот на Баку се сметале многу опасни за локалните претставници на западните субкултури. Генерално, мејхана бил единствениот концепт што ги спојувал субкултурните модели што постоеле во Азербејџан од Втората светска војна до средината на 1980-тите - периодот на перестројката.

Карактеристики

Гадешите се карактеризираат со нивната давање предност за конзервативизам и мажественост и нивната лојалност кон националните традиции. Во советската ера, биле третирани како членови на социјална група кои ги поминувале деновите на улица и имале кавгаџиски, хулигански начин на живот. Тие биле против западната музика и култура. Во исто време, фактот што Вагиф Мустафазадех, кој пораснал во областите каде што тие се ширеле, ја донел џез музиката во земјата, ги загрижило некои од претставниците на оваа субкултура.

Тие најчесто зборувале бакуски дијалект. Покрај тоа, гадешите користеле свој жаргон и термини кои отстапуваат од стандардите на литературниот јазик. Нивните имиња често биле вклучени во расправии и улични тепачки, како и во некои лесни злосторства. Една од прочуените карактеристики на гадешите било нивното претпочитање да слушаат песни кои го слават подземјето и неговите традиции, како и поетско-музички жанрови како што се шансон и мејхана. Тие, особено во времето на Советскиот Сојуз, биле под влијание на некои непишани закони и сметале дека не е во ред да се контактираат специјалните служби и полицијата при спорови. Во такви случаи, наместо да ја вклучат полицијата на лице место, тие претпочитале да ги решаваат споровите меѓу себе. Гадешите сметале и дека е погрешно да се следат законите на државата и им се обраќале на државните службеници со погрдни имиња. Сличности постоеле помеѓу гадешите и грубите момчиња, модови и маслачи.

Гадешите претпочитале покласичен стил на облека, особено две бои во облеката, бела и црна. Сметале дека западната облека е фактор на женственост. Повеќето гадеши обично носеле големи капи познати како „аеродроми“ и често носеле тасбих. Овие два атрибути се сметале за симболични за нив.

Субкултурата Гадеш се сметала за малцинска група за време на советската ера поради нејзините карактеристични особини. Причината била што ги сметале за луѓе кои не се занимавале со работа од никаква општествена вредност и кои застанале против советските интелектуалци и благородници и во општеството и на државно ниво. Новинарот Хазар Ахундов ги опишал Гадешите како „психолошки заглавени помеѓу урбаната средина и провинциската средина“.

Уметникот Мир Тејмур Мамедов, кој по потекло е од Баку, изјавил дека ликот „гадеш“ ги понижува жителите на Баку.

Во популарната култура

Едно време, статуа на гадеш со тасбих, капа и апостолки била поставена во Ичери Шехер, но статуата подоцна била отстранета. Филмскиот режисер Елдар Гулиев можел да го одрази начинот на размислување на гадешите од Баку и нивниот негативен став кон иновациите во филмот „Во јужен град“ според сценариото на Рустам Ибрахимбеков. Според Саид Риад, филмот нагласува како остатоците од минатото се вкорениле во мислите на луѓето и колку е тешко за човекот да постигне духовна слобода. Ликот на Давуд во „Последната ноќ од детството“ и ликот на Балададаш во „Првата љубов на Балададаш“ одговараат на шаблонот на гадеш. Делото на писателот Камил Афсароглу „Серенада на советската улица“ има важно место за субкултурата Гадеш. Во еден од цртаните филмови на Гундуз Агаев за Радио Слободна Европа, прикажан е лик кој го користи изразот „гадеш“.