Википедија

Јожеф Штефан

Јожеф Штефан (Целовец, 24 март 1835 - Виена, 7 јануари 1893)[1] — најпознатиот словенечки математичар и физичар.

Јожеф Штефан
Роден(а)24 март 1835(1835-03-24)
Св. Петар (Целовец), Австриско Царство
Починал(а)7 јануари 1893(1893-01-07) (возр. 57)
Виена, Австроунгарија
ПолињаФизичар
УстановиВиенски универзитет
ОбразованиеВиенски универзитет
МенториАндреас фон Етингхаузен
ДокторандиЛудвиг Болцман
Мариан Смолучовски
Јохан Јозеф Лошмит
Познат поШтефан-Болцманов закон
Штефан-Болцманова константа
Штефанов проблем
Штефанова равенка
Штефанова формула
Штефанов тек
Штефанов број
Максвел-Штефанова дифузија
Поважни наградиЛибенова награда (1865)

Животопис

уреди

Јожеф Штефан е роден на 24 март 1835 година во малото село Свети Петар, во близина на Целовец (германски: Клагенфурт). Родителите на Јожеф Штефан, иако живееле во близина на Целовец во Австроунгарија (сега Австрија), биле со словенечко потекло и зборувале словенечки. Неговиот татко Алеш Штефан (1805-1872) работел како мелничар и пекар. Мајката на Јожеф, Марија Стартиник (1815-1863), била вработена како слугинка.[2] И двајцата биле неписмени и не биле во брак. Јожеф ја покажал својата брилијантност веќе во основното училиште во Целовец и имал и желба и способност да продолжи во гимназија како што препорачале неговите наставници. Меѓутоа, како вонбрачно дете, тој не можел да оди во средно училиште, па кога имал единаесет години, неговите родители се венчале за да му овозможат на Јожеф добро образование. Во 1846 година се запишал во гимназијата во Целовец.[3]

По завршувањето на средното училиште размислувал да се приклучи на бенедиктинскиот ред и да стане свештеник, но во 1853 година сепак се запишал на Виенскиот универзитет, каде студирал математика и физика. По дипломирањето во 1857 година, предавал физика на студенти по фармација. Само една година подоцна, тој го положи својот докторски испит и станал приватен инструктор по математичка физика на Виенскиот универзитет. Во 1860 година бил назначен за дописен член на Австриската академија на науките. Во 1863 година, му била понудена позицијата професор по математика и физика на Виенскиот универзитет, што го прави најмладиот човек што го постигнал тоа во Австрија. Две години подоцна, тој беше назначен за директор на Институтот за физика на Универзитетот, основан од Доплер во 1850 година.[4]

Научна работа

уреди

Денес, главниот истражувачки центар (Институт Јожеф Штефан) во Љубљана исто така го носи името на Штефан.

По оваа работа, Стефан се осврнал на проблемот со поларните ледени капи, се бавел во испитувања на површинскиот напон и испарувањето, при што го предложил она што сега се нарекува „Штефанов број“ и „Штефанов закон“. Тој, исто така, спровел истражување за наизменичните електрични струи, проучувајќи ги индукционите коефициенти на жичените калеми. Неговиот широк опсег на теми може да се илустрира со забележување дека тој исто така дал важен придонес во оптиката, откривајќи секундарни прстени во Њутновите опити.

Животот што го водел Штефан бил целосно посветен на науката. Често спиел во својата лабораторија, а понекогаш поминувал и неколку дена во лабораторија. Со толкава посветеност на својата работа, Штефан имал малку време за пријатели и речиси никаков друштвен живот. Сепак, го сакале неговите ученици кои го сметале за одличен професор по физика. Штефан најголемиот дел од својот живот бил неженет, премногу посветен на својата професија за да има простор за жена или семејство. Меѓутоа, во 1891 ггодина, кога имал 56 години, се оженил со Марија Нојман, која била вдовица. Тој живеел нешто повеќе од една година по почетокот на неговиот брак, претрпувајќи мозочен удар.[3]

Во 1879 година Штефан емпириски покажал дека вкупното зрачење на црно тело е сразмерно на четврти степен на неговата апсолутна температура. Штефан потоа тоа го применил за да ја одреди приближната температура на површината на Сонцето. Болцман, еден од учениците на Штефан, во 1884 година покажал дека овој закон може да се докаже математички (Штефан-Болцманов закон).[5][6] Во таа формула се појавува и широко познатата Штефан-Болцманова константа.

Поими именувани по Штефан

уреди

Неколку концепти во физиката и математиката се именувани по Јожеф Штефан:

Наводи

уреди
  1. ↑ „Josef Stefan | Biography & Facts | Britannica“. www.britannica.com (англиски). Посетено на 2021-12-11.
  2. ↑ Čermelj, L.; Uršič, M. „Jožef Stefan“. lexicon of slovenian biographies.
  3. ↑ 3,0 3,1 O'Connor. „Josef Stefan“. mathshistory.st-andrews.ac.uk. Посетено на 9 февруари 2020.
  4. ↑ Crepeau, John. „From Rags to Research: the Life of Josef Stefan“. archive.org. Архивирано од изворникот на 28 септември 2007. Посетено на 9 февруари 2020.
  5. ↑ 5,0 5,1 Bohren, Craig F.; Huffman, Donald R. (1998). Absorption and scattering of light by small particles. Wiley. стр. 123–126. ISBN 978-0-471-29340-8.
  6. ↑ Narimanov, Evgenii E.; Smolyaninov, Igor I. (2012). „Beyond Stefan–Boltzmann Law: Thermal Hyper-Conductivity“. Conference on Lasers and Electro-Optics 2012. OSA Technical Digest. Optical Society of America. стр. QM2E.1. CiteSeerX 10.1.1.764.846. doi:10.1364/QELS.2012.QM2E.1. ISBN 978-1-55752-943-5.
  7. ↑ Reif, F. (1965). Fundamentals of Statistical and Thermal Physics. Waveland Press. ISBN 978-1-57766-612-7.
  8. ↑ Siegel, Robert; Howell, John R. (1992). Thermal Radiation Heat Transfer (3. изд.). Taylor & Francis. ISBN 0-89116-271-2.
  9. ↑ Golyk, V. A.; Krüger, M.; Kardar, M. (2012). „Heat radiation from long cylindrical objects“. Phys. Rev. E. 85 (4): 046603. doi:10.1103/PhysRevE.85.046603. PMID 22680594.
  10. ↑ Smith AM (2002). „The Structure and Function of Adhesive Gels from Invertebrates“. Integr. Comp. Biol. 42 (6): 1164–1171. doi:10.1093/icb/42.6.1164. PMID 21680401.
  11. ↑ Applied partial differential equations. Ockendon, J. R. (Rev.. изд.). Oxford: Oxford University Press. 2003. ISBN 0-19-852770-5. OCLC 52486357.CS1-одржување: друго (link)
  12. ↑ RUBINSTEIN, L. I. (2016). STEFAN PROBLEM. [Place of publication not identified]: American Mathematical Society. ISBN 978-1-4704-2850-1. OCLC 973324855.
  13. ↑ Dean R. Freitag; Terry T. McFadden (1997). Introduction to Cold Regions Engineering. ASCE Publications. стр. 166–169. ISBN 0-7844-0006-7.
  14. ↑ Stefan's formula in the McGraw-Hill Dictionary of Scientific and Technical Terms at Answers.com
  15. ↑ Guencheva, V.; Grantscharova, E.; Gutzow, I. (2001). „Thermodynamic Properties of the Amorphous and Crystalline Modifications of Carbon and the Metastable Synthesis of Diamond“. Crystal Research and Technology. 36 (12): 1411–1428. doi:10.1002/1521-4079(200112)36:12<1411::AID-CRAT1411>3.0.CO;2-8.
  16. ↑ C. T. Bowman, Course Notes on Combustion, 2005, Stanford University course reference material for ME 372: Combustion Applications.
  17. ↑ Lock, G. S. H. (1969). On the use of asymptotic solutions to plane ice -water problems
  18. ↑ Vuik, C (1993). „Some historical notes about the Stefan problem“ (PDF). Delft, University of Technology.
  19. ↑ Crepeau, John (2007). „Josef Stefan: His life and legacy in the thermal sciences“. Experimental Thermal and Fluid Science. 31 (7): 795–803. doi:10.1016/j.expthermflusci.2006.08.005.
  20. ↑ „Concentration Profiles in Stefan Diffusion Tube“. Ind. Eng. Chem. Fundamentals. 4 (1): 55–61. February 1965. doi:10.1021/i160013a009.
  21. ↑ „Josef Stefan and his evaporation–diffusion tube—the Stefan diffusion problem“. Chemical Engineering Science. 75 (18): 279–281. June 2012. doi:10.1016/j.ces.2012.03.034.
  22. ↑ Slattery, John C. (1999). „Differential balances in mass-transfer“. Advanced Transport Phenomena. Cambridge Series in Chemical Engineering. Cambridge University Press. стр. 489–500. ISBN 9781316583906.
  23. ↑ J. C. Maxwell: On the dynamical theory of gases, The Scientific Papers of J. C. Maxwell, 1965, 2, 26–78.
  24. ↑ J. Stefan: Über das Gleichgewicht und Bewegung, insbesondere die Diffusion von Gemischen, Sitzungsberichte der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften Wien, 2te Abteilung a, 1871, 63, 63-124.
  25. ↑ Bird, R.B.; Stewart, W.E.; Lightfoot, E.N. (2007). Transport Phenomena (2. изд.). Wiley.
  26. ↑ Taylor, R.; Krishna, R. (1993). Multicomponent Mass Transfer. Wiley.
  27. ↑ Cussler, E.L. (1997). Diffusion - Mass Transfer in Fluid Systems (2. изд.). Cambridge University Press.

Литература

уреди
  • Stefan, J. (1879), „Über die Beziehung zwischen der Wärmestrahlung und der Temperatur“ [On the relationship between heat radiation and temperature] (PDF), Sitzungsberichte der Mathematisch-naturwissenschaftlichen Classe der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften (германски), 79: 391–428
  • Boltzmann, L. (1884), „Ableitung des Stefan'schen Gesetzes, betreffend die Abhängigkeit der Wärmestrahlung von der Temperatur aus der electromagnetischen Lichttheorie“ [Derivation of Stefan's little law concerning the dependence of thermal radiation on the temperature of the electro-magnetic theory of light], Annalen der Physik und Chemie (германски), 258 (6): 291–294, Bibcode:1884AnP...258..291B, doi:10.1002/andp.18842580616
  • Tyndall, John (1864). „On luminous [i.e., visible] and obscure [i.e., infrared] radiation“. Philosophical Magazine. 4th series. 28: 329–341.
  • Wüllner, Adolph (1875). Lehrbuch der Experimentalphysik [Textbook of experimental physics] (германски). vol. 3. Leipzig, Germany: B.G. Teubner. стр. 215.
  • Wisniak, Jaime (November 2002). „Heat radiation law – from Newton to Stefan“. Indian Journal of Chemical Technology. 9: 545–555.
  • Stefan, J. (1879), „Über die Beziehung zwischen der Wärmestrahlung und der Temperatur“ [On the relationship between heat radiation and temperature] (PDF), Sitzungsberichte der Mathematisch-naturwissenschaftlichen Classe der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften (германски), 79: 391–428
  • Boltzmann, L. (1884), „Ableitung des Stefan'schen Gesetzes, betreffend die Abhängigkeit der Wärmestrahlung von der Temperatur aus der electromagnetischen Lichttheorie“ [Derivation of Stefan's little law concerning the dependence of thermal radiation on the temperature of the electro-magnetic theory of light], Annalen der Physik und Chemie (германски), 258 (6): 291–294, Bibcode:1884AnP...258..291B, doi:10.1002/andp.18842580616
  • Caffarelli, Luis A. (1977). „The regularity of free boundaries in higher dimensions“. Acta Mathematica. 139 (none): 155–184. doi:10.1007/BF02392236. ISSN 0001-5962. S2CID 123660704.
  • CAFFARELLI, LUIS A. (1978). „Some Aspects of the One-Phase Stefan Problem“. Indiana University Mathematics Journal. 27 (1): 73–77. doi:10.1512/iumj.1978.27.27006. ISSN 0022-2518. JSTOR 24891579.
  • Figalli, Alessio; Ros-Oton, Xavier; Serra, Joaquim (2021-03-24). „The singular set in the Stefan problem“ (англиски). arXiv:2103.13379v1. Наводот journal бара |journal= (help)
  • Rorvig, Mordechai (2021-10-06). „Mathematicians Prove Melting Ice Stays Smooth“. Quanta Magazine (англиски). Посетено на 2021-10-08.
  • Lienhard, John H. IV; Lienhard, John H. V (2019). A Heat Transfer Textbook (5th. изд.). Mineola, NY: Dover Pub.
  • Duong, Do D (1998). „Fundamentals of Diffusion and Adsorption in Porus Media“. Adsorption Analysis: Equilibria and Kinetics. Series on Chemical Engineering. 2. World Scientific. ISBN 9781783262243.
  • Kirwan, Donald J. (1987). „Mass transfer principles“. Во Rousseau, Ronald W. (уред.). Handbook of Separation Process Technology. John Wiley & Sons. ISBN 9780471895589.
  • Taylor, Ross; Krishna, R. (1993). Multicomponent Mass Transfer. Wiley Series in Chemical Engineering. 2. John Wiley & Sons. ISBN 9780471574170.
  • Teixeira, Miguel A.; Rodriguez, Oscar; Gomes, Paula; Mata, Vera; Rodrigues, Alirio (2012). „Performance of perfumes“. Perfume Engineering: Design, Performance & Classification. Butterworth-Heinemann. ISBN 9780080994079.

Надворешни врски

уреди
  • "Josef Stefan: His life and legacy in the thermal sciences," Experimental Thermal and Fluid Science, Volume 31, Issue 7, July 2007,s 795–803, by John C. Crepeau
  • O'Connor, John J.; Robertson, Edmund F. „Јожеф Штефан”. MacTutor History of Mathematics archive. University of St Andrews. 
  • Extended biography of Josef Stefan, by John C. Crepeau
  • Vasil'ev, F. P. (2001). „Stefan condition”. Ур.: Hazewinkel Michiel. Encyclopaedia of Mathematics. Springer. 978-1556080104. 
  • Vasil'ev, F. P. (2001). „Stefan problem”. Ур.: Hazewinkel Michiel. Encyclopaedia of Mathematics. Springer. 978-1556080104. 
  • Vasil'ev, F. P. (2001). „Stefan problem, inverse”. Ур.: Hazewinkel Michiel. Encyclopaedia of Mathematics. Springer. 978-1556080104. 
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Јожеф_Штефан&oldid=5242982“