Википедија

Хронична опструктивна белодробна болест

Хронична опструктивна белодробна болест (ХОПБ), уште позната и како хронична опструктивна белодробна болест (ХОББ) и хронична опструктивна болест на дишните патишта (ХОБДП), се само некои називи за тип на опструктивна белодробна болест што се одликува со хронично мал проток на воздух. Со тек на време се влошува. Главните симптоми вклучуваат недостиг на воздух, кашлива и шлаем.[1] Повеќето што имаат '„хроничен бронхит“' имаат ХОПБ.[2]

Хронична опструктивна белодробна болест
Микроскопска патологија на бел дроб со центрилобуларен емфизем што е карактеристичен кај пушење. Овој крупен кадар од фиксирана, исечена површина на бел дроб има повеќе празнини што се густо обложени со наслаги од црн јаглерод.
СпецијалностПулмонологија Уреди на Википодатоците

Најчеста причина за ХОПБ е пушење тутун, а има и многу други фактори како загадување на воздух и генетика, кои имаат помала улога.[3] Во земјите во развој најчест извор на загадување на воздухот доаѓа од слаба вентилација на оган за готвење и греење. Долготрајната изложеност на овие раздразнувачи предизвикува воспалителна реакција во белите дробови, што резултира со стеснување на малите дишни патишта и разложување на белодробното ткиво што е познато како емфизем.[4] Дијагнозата се заснова на слаб доток на воздух кој се мери со тест за белодробна функција.[5] За разлика од астмата, смалениот доток на воздух не се подобрува значително со давањето лекарства.

ХОПБ може да се спречи со намалување на изложеноста на познатите причинители. Ова вклучува обид за намалување на стапките на пушењето и подобрување на квалитетот на воздухот во затворен простор и на отворено. Лекувањето на ХОПБ опфаќа: откажување од пушење, вакцинирање, рехабилитација, а често и инхалација со бронходилататори и стероиди. Кај некои, корист може да има од долготрајна терапија со кислород или пресадување на бел дроб.[4] Кај оние што имаат периоди на акутно влошување, потребна е зголемена употреба на лекарства и хоспитализација.

Во светот ХОПБ ја има кај 329 милиони луѓе или речиси 5% од популацијата. Во 2012 година се вбројуваше како трета водечка причина за смртност, а уби над 3 милиони луѓе.[6] Се предвидува бројот на смртни случаи да се зголемува поради зголемени стапки на пушачи и старата популација на многу земји.[7] Тоа резултираше со проценет економски трошок од 2,1 билиони американски долари во 2010 година.[8]

Видео објаснување

Знаци и симптоми

уреди

Најчести симптоми на ХОПБ се производство на исплувок, недостиг на воздух и продуктивна кашлица.[9] Овие симптоми се присутни подолго време[2] и обично со тек на време се влошуваат.[4] Не е познато дали постојат различни типови на ХОПБ.[3] Претходно болеста се делела на емфизем и на хроничен бронхит, но емфиземот е само опис на белодробна промена, не на самата болест. Хроничниот бронхит, пак, само ги опишува симптомите што може да се појават со ХОПБ.[1]

Кашлица

уреди

Хроничната кашлица е, обично, првиот симптом што се појавува. Кога опстојува повеќе од три месеци и повеќе од две години, во комбинација со производството на исплувок, а за што нема друго објаснување, се смета, по дефиница, за хроничен бронхит. Оваа состојба може да се појави пред ХОПБ целосно да се развие. Количеството на произведен исплувок може да се менува во текот на неколку часа или денови. Во некои случаи кашлицата може да отсуствува или да се појави само повремено, или да биде сува кашлица. Некои што имаат ХОПБ симптомите ги припишуваат на „пушачка кашлица“. Исплувокот може да се проголта или да се исплука, често, во зависност од општествени и културни фактори. Енергичното кашлање може да доведе до скршеници на ребра или кратко губење на свест. Луѓето со ХОПБ често имаат историја со „настинкаи“ што траат долго.[9]

Неодстиг на воздух

уреди

Недостигот на воздух, често, е симптомот кој најмногу пречи.[10] Често го опишуваат како: „тешко ми оди дишењето“, „немам воздух“ или „не можам убаво да вдишам“.[11] Меѓутоа, во различни култури може да се користат различни термини.[9] Обично недостигот на воздух се влошува при егзацербација, трае подолго и со тек на време се влошува.[9] Во напредните степени се појавува при одмор и може постојано да биде присутен.[12][13] Предизвикува и нервоза и влошен квалитет на живот кај болните со ХОПБ.[9] Многумина со напредна ХОПБ дишат преку напрчени усни, а со тоа кај некои може да се подобри недостигот на воздух.[14][15]

Други одлики

уреди

In COPD, it may take longer to breathe out than to breathe in.[16] Chest tightness may occur[9] but is not common and may be caused by another problem.[10] Those with obstructed airflow may have wheezing or decreased sounds with air entry on examination of the chest with a stethoscope.[16] A barrel chest is a characteristic sign of COPD, but is relatively uncommon.[16] Tripod positioning may occur as the disease worsens.[2]

Напредната ХОПБ води до висок притисок во белодробните артерии, што става напор врз десната комора од срцето.[4][17][18] Оваа ситуација се нарекува кор пулмонале и води до симптоми на отекување на нозете[9] и набрекнување на вратните вени.[4] ХОПБ е позастапена причина на кор пулмонале од другите белодробни заболувања.[17] Кор пулмонале е помалку застапена состојба откако се користи кислород како додаток.[2]

ХОПБ често се јавува со други состојби, делумно поради заемните ризик-фактори.[3] Овие состојби вклучуваат: исхемична срцева болест, висок крвен притисок, дијабетес мелитус, атрофија, остеопороза, рак на бели дробови, анксиозно нарушување и депресија.[3] Кај оние со сериозна болест често се јавува чувство на умор.[9] задебелување на ноктите не се карактеристични за ХОПБ, така што треба да поттигнат испитувања за скриен рак на белите дробови.[19]

Егзацербација

уреди

акутна егзацербација на ХОПБ се дефинира како зголемен недостиг на воздух, зголелемено производство на исплувок, промена на бојата на исплувокот од провидна до зелена или жолта или зголемена кашлица кај заболен од ХОПБ.[16] Тоа може да се појави со знаци на зачестено дишење како брзо дишење, забрзано срцебиење, потење, активна употреба на вратни мускули, синкава боја на кожата и забуна или борбено однесување при сериозни егзацербации.[16][20] При преглед со стетоскоп на белите дробови може да се слушне шуштење.[21]

Причина

уреди

Примарна причина за ХОПБ е чадот од цигарите, а во некои земји значителни причинители се професионалната изложеност и загадувањето од оган во затворен простор.[1] Обично оваа изложеност мора да се случува неколку децении пред да се појават симптомите.[1] Генетскиот склоп на поединецот исто така влијае на ризикот.[1]

Пушење

уреди
 
Процент на жени што пушат тутун од крајот на 1990-тите и почетокот на 2000-тите.
 
Процент на мажи што пушат тутун од крајот на 1990-тите и почетокот на 2000-тите. Може да се забележи дека стапките кај мажите и жените се разликуваат.[22]

Примарен ризик-фактор за ХОПБ во светот е пушење тутун.[1] Од пушачите околу 20% ќе добијат ХОПБ,[23] а од оние што цел живот се пушачи, половината ќе добијат ХОПБ.[24] Во Соединетите Американски Држави и во Обединетото Кралство, од болните со ХОПБ 80-95% се или тековно пушачи или претходно биле пушачи.[23][25][26] Веројатноста од заболување со ХОПБ се зголемува со вкупната изложеност на чад.[27] Освен тоа, жените се поподложни на штетните ефекти на чадот од мажите.[26] Кај непушачите, пасивното пушење е причина за околу 20% од случаите.[25] Другите типови на пушење, како пушењето марихуана, пури и наргиле, се исто така ризик.[1] Жените што пушат за време на бременост може да го зголемат ризикот од ХОПБ кај своето дете.[1]

Наводи

уреди
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 Vestbo, Jørgen (2013). Global Strategy for the Diagnosis, Management, and Prevention of Chronic Obstructive Pulmonary Disease (PDF). Definition and Overview. Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease. стр. 1–7. Архивирано од изворникот (PDF) на 2013-10-04. Посетено на 2015-08-18.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Reilly, John J.; Silverman, Edwin K.; Shapiro, Steven D. (2011). Longo, Dan; Fauci, Anthony; Kasper, Dennis; Hauser, Stephen; Jameson, J.; Loscalzo, Joseph (уред.). Harrison's Principles of Internal Medicine. Chronic Obstructive Pulmonary Disease (18. изд.). McGraw Hill. стр. 2151–9. ISBN 978-0-07-174889-6.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Decramer M, Janssens W, Miravitlles M (April 2012). „Chronic obstructive pulmonary disease“. Lancet. 379 (9823): 1341–51. doi:10.1016/S0140-6736(11)60968-9. PMID 22314182.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 Rabe KF, Hurd S, Anzueto A, Barnes PJ, Buist SA, Calverley P, Fukuchi Y, Jenkins C, Rodriguez-Roisin R, van Weel C, Zielinski J (September 2007). „Global strategy for the diagnosis, management, and prevention of chronic obstructive pulmonary disease: GOLD executive summary“. Am. J. Respir. Crit. Care Med. 176 (6): 532–55. doi:10.1164/rccm.200703-456SO. PMID 17507545.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
  5. ↑ Nathell L, Nathell M, Malmberg P, Larsson K (2007). „COPD diagnosis related to different guidelines and spirometry techniques“. Respir. Res. 8 (1): 89. doi:10.1186/1465-9921-8-89. PMC 2217523. PMID 18053200.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
  6. ↑ „The 10 leading causes of death in the world, 2000 and 2011“. World Health Organization. July 2013. Посетено на November 29, 2013.
  7. ↑ Mathers CD, Loncar D (November 2006). „Projections of Global Mortality and Burden of Disease from 2002 to 2030“. PLoS Med. 3 (11): e442. doi:10.1371/journal.pmed.0030442. PMC 1664601. PMID 17132052.
  8. ↑ Lomborg, Bjørn (2013). Global problems, local solutions : costs and benefits. Cambridge University Pres. стр. 143. ISBN 978-1-107-03959-9.
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 9,5 9,6 9,7 Vestbo, Jørgen (2013). Global Strategy for the Diagnosis, Management, and Prevention of Chronic Obstructive Pulmonary Disease (PDF). Diagnosis and Assessment. Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease. стр. 9–17. Архивирано од изворникот (PDF) на 2013-10-04. Посетено на 2015-08-18.
  10. ↑ 10,0 10,1 Предлошка:NICE
  11. ↑ Mahler DA (2006). „Mechanisms and measurement of dyspnea in chronic obstructive pulmonary disease“. Proceedings of the American Thoracic Society. 3 (3): 234–8. doi:10.1513/pats.200509-103SF. PMID 16636091.
  12. ↑ „What Are the Signs and Symptoms of COPD?“. National Heart, Lung, and Blood Institute. July 31, 2013. Посетено на November 29, 2013.
  13. ↑ MedlinePlus Encyclopedia Chronic obstructive pulmonary disease
  14. ↑ Morrison, [edited by] Nathan E. Goldstein, R. Sean (2013). Evidence-based practice of palliative medicine. Philadelphia: Elsevier/Saunders. стр. 124. ISBN 978-1-4377-3796-7.CS1-одржување: излишен текст: список на автори (link)
  15. ↑ Holland AE, Hill CJ, Jones AY, McDonald CF (2012). Holland, Anne E (уред.). „Breathing exercises for chronic obstructive pulmonary disease“. Cochrane Database Syst Rev. 10: CD008250. doi:10.1002/14651858.CD008250.pub2. PMID 23076942.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 16,3 16,4 Gruber, Phillip (November 2008). „The Acute Presentation of Chronic Obstructive Pulmonary Disease In the Emergency Department: A Challenging Oxymoron“. Emergency Medicine Practice. 10 (11).
  17. ↑ 17,0 17,1 Weitzenblum E, Chaouat A (2009). „Cor pulmonale“. Chron Respir Dis. 6 (3): 177–85. doi:10.1177/1479972309104664. PMID 19643833.
  18. ↑ Professional guide to diseases. Cor pulmonale (9. изд.). Philadelphia: Wolters Kluwer Health/Lippincott Williams & Wilkins. 2009. стр. 120–2. ISBN 978-0-7817-7899-2.
  19. ↑ Mandell, editors, James K. Stoller, Franklin A. Michota, Jr., Brian F. (2009). The Cleveland Clinic Foundation intensive review of internal medicine (5. изд.). Philadelphia: Wolters Kluwer Health/Lippincott Williams & Wilkins. стр. 419. ISBN 978-0-7817-9079-6.CS1-одржување: излишен текст: список на автори (link)
  20. ↑ Brulotte CA, Lang ES (May 2012). „Acute exacerbations of chronic obstructive pulmonary disease in the emergency department“. Emerg. Med. Clin. North Am. 30 (2): 223–47, vii. doi:10.1016/j.emc.2011.10.005. PMID 22487106.
  21. ↑ Spiro, Stephen (2012). Clinical respiratory medicine expert consult (4. изд.). Philadelphia, PA: Saunders. стр. Chapter 43. ISBN 978-1-4557-2329-4.
  22. ↑ World Health Organization (2008). WHO Report on the Global Tobacco Epidemic 2008: The MPOWER Package (PDF). Geneva: World Health Organization. стр. 268–309. ISBN 92-4-159628-7.
  23. ↑ 23,0 23,1 Ward, Helen (2012). Oxford Handbook of Epidemiology for Clinicians. Oxford University Press. стр. 289–290. ISBN 978-0-19-165478-7.
  24. ↑ Laniado-Laborín, R (January 2009). „Smoking and chronic obstructive pulmonary disease (COPD). Parallel epidemics of the 21st century“. International journal of environmental research and public health. 6 (1): 209–24. doi:10.3390/ijerph6010209. PMC 2672326. PMID 19440278.
  25. ↑ 25,0 25,1 Rennard, Stephen (2013). Clinical management of chronic obstructive pulmonary disease (2. изд.). New York: Informa Healthcare. стр. 23. ISBN 978-0-8493-7588-0.
  26. ↑ 26,0 26,1 Anita Sharma ; with a contribution by David Pitchforth ; forewords by Gail Richards; Barclay, Joyce (2010). COPD in primary care. Oxford: Radcliffe Pub. стр. 9. ISBN 978-1-84619-316-3.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
  27. ↑ Goldman, Lee (2012). Goldman's Cecil medicine (24th. изд.). Philadelphia: Elsevier/Saunders. стр. 537. ISBN 978-1-4377-1604-7.

Надворешни врски

уреди
Класификација
П · Р · П
Надворешни извори



Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Хронична_опструктивна_белодробна_болест&oldid=5011808“