Појава
Појава или феномен — нешто што може да се сети, забележи и опише.[1] Поимот влегол во општа филозофска употреба благодарение на Имануел Кант, кој ги сопоставува овој поим со нуменот, кој не може непосредно да се забележи. Кант бил под големо влијание на Готфрид Лајбниц во овој ден од неговат филозофија, каде појавата и нуменот се меѓусебно поврзани технички поими. Многу пред Кант, старогрчкиот пиронистички филозоф Секст Емпирик ги користел овие два поима.
Филозофија
уредиВо денешната филозофска употреба, поимот означуа нешто што може да се искуси со сетилата и обработи во мозокот наспроти нештата сами по себе (нумени). Во неговата воведна дисертација „За обликот и начелата на сетилниот и сфатливиот свет“ (1770) Имануел Кант теоретизира дека човечкиот ум е ограничен на логичкиот свет и затоа може да го толкува и разбира нештата само според нивната физичка пројава, а не сами по себе.[2] Ова има смисла ако поимувањето се претстави како канал на приопштување (епистемологија) кој води од збир дојдовни информации (онтологија), но не во смисла на примената на мудра вообразба. Оттука, поимот „појава“ (особено кога се нарекува „феномен“) би се однесувал на секоја случка која треба да се испита, особено процеси и настани кои се особено необични исклучителни.[3]
Наука
уреди
Се забележува истата појава на горење, но се забележуваат појавите на поинаков облик и боја на пламенот.
Во науката, појава е секој настан кој е забележлив, и вклучува употреба на инструменти за набљудување, запишување и срочување на податоците. Особено во физиката, изучувањето на некоја појава може да подразбира мерења на извесна материја, енергија или на време. Пример за ова се Њутновите набљудувања на Месечевата орбита и гравитација или Галилеевите набљудувања на клатното.[4]
Во природните науки, појавата е некоја забележлива случка, често без да се разгледаат нејзините причинители. Прмер за физичка појава е забележливите појави на орбитата или колебањата на клатното.[4]
Механичка појава е физичка појава поврзана со рамнотежата или движењето на телата.[5] Некои примери се Њутновото клатно или погоните.
Социологија
уредиГрупните појави го означуваат поведението на дадена група на единки, како организми или луѓе. Поведението на поединците обично се менува на различни начини кога се во група, а самата група може да има свои поведенија невозможни за поединецот поради појавата на стаден менталитет.
Друштвените или општествени појави важат за организмите и луѓето бидејќи субјективните состојби се подразбрани во поимот. Ставовите и настаните во рамките на една група може да имаат влијание вон неа — да бидат усвоени од поширокото општество или да се сметаат за отстапување, да се казнуваат или избегнуваат.
Поврзано
уредиНаводи
уреди- ↑ појава — Официјален дигитален речник на македонскиот јазик
- ↑ Kant, Immanuel. [1770] 2019. On the Form and Principles of the Sensible and Intelligible World, translated by W. J. Eckoff (1894). – Wikisource.
- ↑ „феномен“ — Дигитален речник на македонскиот јазик
- ↑ 4,0 4,1 Bernstein, Jeremy (1996). A Theory for Everything. New York: Copernicus.
- ↑ „Mechanical Phenomenon“. AudioEnglish.org. Tudorancea Media Network. Архивирано од изворникот 23 јули 2011. Посетено на 23 мај 2011.
Надворешни врски
уреди
Појава на Ризницата ?- Појаа (феномен) — Енциклопедија Британика (англиски)
- Појава (феномен)[мртва врска] — Голема руска енциклопедија (руски)
